1801-1900

1801
                         
gemeente Kapellen

gedrukt politiereglement

heropening Carolus
Borromeuskerk

 

1801 - Napoleontische periode (Consulaat)


1801-1802: An X


1801: Kapellen wordt als zelfstandige gemeente afgesplitst van Ekeren. [bres-portret-1973, p.63].


1801: Bij drukker uitgever Allegré verschijnt een politiereglement voor Antwerpen. (Stadsbibliotheek Antwerpen, pk: SBA: E 84849:2)


6 december 1801: Heropening van de voormalige 'jezuïetenkerk' (Sint-Carolus Borromeuskerk) en hervatting van de kerkdiensten. [vds-kronijk_7, p.238].

1802
               
'De Zeeridder' afgebrand



heropening Kapucijnenkerk

proclamatie Concordaat

kerkdienst Sint-Jacobskerk

heropening Predikherenkerk

processiebeeld O.L.V.

kerkdienst Sint-Andrieskerk

invoering metriek stelsel

 

1802 - Napoleontische periode (Consulaat)


1802: In Antwerpen gevestigd:
- Duhring et Cie. (Paardenmarkt). Uit Broch, Duitsland, sinds 1802.
- A. Meyer. (Meir). Uit Genève, sinds 1802.
[prims-1830_1, p.129, 130].


1802: Uitbranden van de houten windmolen 'De Zeeridder' (De Ridder), een open standaardmolen aan de Slijkpoort (vandaag Amsterdamstraat). Bestond daar vóór 1647. [kockelberg-molen-1986, p.30-31].

1802 (of kort erna): Bouw van de 'Zeeridder', nabij de plaats van zijn houten voorganger aan de Slijkpoort (vandaag Amsterdamstraat). Deze graanwindmolen zal in 1867, samen met de vesting waarop hij stond verdwijnen. [Molen van brouwer Meeusen; stenen bovenkruier; een van de eerste stenen stellingmolens in deze streken; de laatste molen die binnen de Spaanse Vesten gebouwd werd]. [kockelberg-molen-1986, p.31-32]. – Illustratie links: De Zeeridder in 1866, net voor de sloop.


11 april 1802: Heropening van de kerk van de paters Kapucijnen op de Paardenmarkt.


25 april 1802: Proclamatie van het Concordaat. - [zie: prims-asia49, p.149-154]


17 juli 1802: De uit Nederland weergekeerde vroegere priester van de Sint-Jacobskerk, E.H. Matthias Van Camp, ondervind tegenstand van de in dienst zijnde 'ingedrongen' beëdigde priester J.A. Mortelmans. Pas twee dagen later zal Van Camp zijn normale kerkdiensten kunnen hervatten. [vds-krijnijk_7, p.251-252, 249].


25 juli 1802: Heropening van de Predikherenkerk en herneming van de dagelijkse goddelijke diensten. [vds-krijnijk_7, p.252-253].


14 augustus 1802: Het jarenlang verdoken processiebeeld van Onze-Lieve-Vrouw wordt vanuit haar schuilplaats bij kapelmeester Antonius Dirix, in de Lange Nieuwstraat, terug in de Onze-Lieve-Vrouwekerk opgesteld. Daags nadien, op Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaartsdag, zal het feestelijk gevierd en aanbeden worden. [zie: vds-krijnijk_7, p.255-256].


15 augustus 1802: Herneming van de godsdienstplechtigheden in de Sint-Andrieskerk (Alex. Van der Stallen, pastoor). [zie: vds-krijnijk_7, p.256].


24 september 1802 (vrijdag): Antwerpen. De invoering van de nieuwe decimale maten op markten, in winkels en herbergen stuit op tegenstand en onbegrip. De politie ziet zich op de vrijdagse graanmarkten genoodzaakt de invoering van de hectoliter met een week uit te stellen. Omdat het tot dan toe gebruikelijke viertel ('veertel') niet meer mocht gebruikt worden, verkoopt men deze maal het graan dan maar per zak. [zie: vds-krijnijk_7, p.258-259]. <<<? * 23 september 1803 (1 vendémiaire An XII): Het metriek stelsel wordt van toepassing; bij decreet van 18 germinal An III (7 april 1795) was het ingevoerd. Ervoor bezat elke stad een eigen systeem van standaardmaten vastgesteld door de magistraat. [zo bijv. lengtematen: de el, verdeeld in palmen; de voet, verdeeld in duimen; de roede. De Brusselse roede van 20 voet was 5, 515m lang] ['Economische en financiële aspecten van de Brusselse geschiedenis'. Tentoonstellingscatalogus, NBB : Brussel, 1979, p.164].>>>

1803

Bonaparte in Antwerpen

kunstadviseurs Van Bree en Van Dael

aanleg scheepswerven

invoering metriek stelsel

aanleg Bonaparteplein
(Groenplaats)

1803 - Napoleontische periode (Consulaat)


18 juli 1803: Bezoek van Eerste Consul Bonaparte aan Antwerpen. Hij gaf toen de eerste bevelen voor grootse werken die de haveninfrastructuur moesten moderniseren (zie: o.m. Bonapartedok en Willemdok en scheepstimmerwerven).
Bij de officiële ontvangst schenkt M.I. Van Bree een huldeschilderij (zie biblio). In de komende jaren gaat Van Bree optreden als persoonlijke raadgever van keizerin Josephine bij de uitbouw van haar kunstcollectie (in het kasteel van Malmaison). Zo trachtte ze o.m. het door Rubens geschilderde portret van Suzanna Fourment (zgn.'met strohoed' - 'Chapeau de Paille' - National Gallery, London) te verwerven, overigens zonder resultaat. Ook de Antwerpse schilder Jan Frans Van Dael (1764-1840), die zich in Parijs zal vestigen, is vanaf het begin van de collectievorming een andere vertrouweling van de keizerin. Van Dael schildert bloemenstukken voor haar, zijn specialiteit.

Biblio: "Description d'un tableau capital, representant Bonaparte, qui prend sous protection la religion, l'innocence, la nature et les arts, et se rend a la justice, relevee par la vertu, son glaive et sa balance, par M.J. Van Bree". Allegre : Anvers, s.a. - 4 p. (SBA: H 65133).

Voor Van Bree, zie verder 1849


19 juli 1803: Bonaparte bezoekt de stadswallen en Noorderdijken; vuurwerk.


20 juli 1803: Receptie in de Beurs aan Bonaparte aangeboden door de kooplieden; ommegang.


Augustus 1803: Begin van de bouw van de scheepstimmerwerven (slopen delen van Kronenburgstraat, Kloosterstraat en de voormalige Sint-Michielsabdij. De Sint-Michielsabdij moet een marine-arsenaal worden.


23 september 1803 (1 vendémiaire An XII): Het metriek stelsel wordt van toepassing; bij decreet van 18 germinal An III (7 april 1795) was het ingevoerd. Ervoor bezat elke stad een eigen systeem van standaardmaten vastgesteld door de magistraat. [zo bijv. lengtematen: de el, verdeeld in palmen; de voet, verdeeld in duimen; de roede. De Brusselse roede van 20 voet was 5, 515m lang] ['Economische en financiële aspecten van de Brusselse geschiedenis'. Tentoonstellingscatalogus, NBB : Brussel, 1979, p.164].>>> <zie 1802>

3 november 1803: De afbraak van de huizen gelegen aan de Schoenmarkt tegen het Groenkerkhof begint. Dit wordt een plein (Bonaparteplein, actueel: Groenplaats). <zie 1804 en 1805 >

1804

Franse Keizerrijk

Berg van Barmhartigheid

kruisbeeld Falconplein

afbraak Boerenkwartier

Bonapartedok

aanleg Bonaparteplein
(Groenplaats)

1804 - Napoleontische periode (Consulaat/Keizerrijk)


1804-1814 (18 mei 1804 tot 3 mei 1814): onder het Franse Keizerrijk, Keizer Napoleon I.


1804: Onder het Frans Bewind gaat de Antwerpse 'Berg van Barmhartigheid', een openbaar pandhuis in 1620 opgericht in de Venusstraat, over in handen van de 'Burgerlijke Godshuizen' en het 'Bureel van Weldadigheid'. In 1920 omgedoopt naar 'Openbare Kas van Lening' wordt deze instelling in 1947 definitief afgeschaft en geliquideerd. [Paul Soetaert: 'Consumptief krediet te Antwerpen (14de-18de eeuw)'. In: Gemeentekrediet van België, 31e jaarg., nr. 122, okt 1977, pp.255-274].


1804: Het kruisbeeld van het Falconplein, daar opgericht in 1629 en verwijderd in 1790, wordt geschonken aan de Sint-Pauluskerk en geplaatst in het hoofdportaal van de kerk. [s_paulus-1978, p.63].


1804: Aanvang afbraak Boerenkwartier (1.300 huizen) rondom het Oostershuis. Op die plek komt het 'Klein Dok' (Bonapartedok). [s_paulus-1978, p.63]. <zie 1807 en 1811 >

1804: De actuele Groenplaats wordt beplant met 121 lindebomen en afgesloten met stenen pijlers, die onderling met kettingen worden verbonden. Het plein dat in 1797 Gelijkheidsplein (Fr. place de l'égalité) was gedoopt, heette van dan af tot ca. 1815 Bonaparteplein (Fr. place Bonaparte). In 1805 word het plechtig ingewijd met een toespraak door prefect d'Herbouville. [vdw-1977, p.200]; [clijmans-pub-1944, p.26-27 - op p.22 vermeld Clijmans de omheining door "Citoyen Blom, stadsarchitect" voor het jaar 1797.]. <zie 1803 en 1805 >

1805

Nottebohm, Mutsaardstraat



inwijding Bonaparteplein

1805 - Napoleontische periode (Keizerrijk)


1805: In Antwerpen gevestigd: Nottebohm Frères, Mutsaardstraat. Uit Bielefeld, Pruisen, sinds 1805. [prims-1830_1, p.130]. < zie 1811 > (foto links, 2006-01-15)


1805: (fragment uit de) redevoering van prefect d'Herbouville bij de plechtige inwijding van de 'place Bonaparte', de actuele Groenplaats: « Pour vous magistrats, fonctionnaires civils que vos attributions diverses mettent tous les jours à portée d'admirer les talens sublimes que Napoléon déploye dans le Gouvernement de l'Intérieur; vous habitans d'Anvers, peuple généreux & bon que les évènemens ont fait nos frères, vous qui vous étes distinqués par un attachement respectueux pour L'empereur lorsqu'il nous honora de sa présence en l'an XI, vous dont la ville s'embellit par ses soins, dont le fleuve se couvre de vaisseaux sous sa protection, vous sentez le besoin de consacrer par un monument durable & le souvenir de l'honneur que vous avez reçu & celui de votre amour. Que cette place où nous sommes réunis en devienne le témoignage éternel; elle est due à la volonté de l'Empereur; c'est pendant son voyage de l'an XI qu'il en a ordonné les travaux. Que ce jour mémorable à tant de titres soit celui de son inauguration, qu'elle porte désormais le nom de place Bonaparte & que jamais on ne le prononce sans éprouver le sentiment du respect, de la reconnaissance & de l'attendrissement.» [clijmans-pub-1944, p.26-27].

1806

overstroming Schippersbuurt

afbraak Scheldemuur

Pensgat

1806 - Napoleontische periode (Keizerrijk)


1 januari 1806: Springtij met grote overstroming van het Schipperskwartier in Antwerpen. [s_paulus-1978, p.63].

1806: Afbraak van de stadsmuur aan de Scheldekant ('Scheldemuur') waarbij het Pensgat, een soort sluis met stenen dam of pier, verdween. Het Pensgat lag buiten de stadsmuur in het verlengde van de Burchtgracht. Hier werd de ontscheepte haring van ingewanden ontdaan, om nadien in een van de daar in de buurt gelegen haringhangen gedroogd en gezouten te worden. Deze muur behoorde bij de fortificatiewerken voltooid in 1314 (derde stadsvergroting). - [vdw-1977, p.132]; [prims-joris-1924, p.30 en passim].

1807

aanleg 'Klein Dok'

1807 - Napoleontische periode (Keizerrijk)

1807: Begin van de graafwerken aan het 'Klein Dok' (Petit Bassin, sedert CB van 5 mei 1903 Bonapartedok). Het werd ingevaren op 1 januari 1811 door de 'Friedland', gebouwd op de Napoleontische scheepswerf aan de Sint-Michielkaai. [Roger Binnemans, 'De stedelijke ontwikkeling van Antwerpen', Orida Genootschap vzw, 1990, p.126-127] <zie verder 1808 >

1808

aanleg Groot Dok

werken Bonaparteplein

1808 - Napoleontische periode (Keizerrijk)


1808: Begin van de graafwerken aan het 'Groot Dok' (Grand Bassin), dat net als zijn kleinere buur werd ontworpen door Ir. Joseph H. Mengin (1760-1842), hoofdingenieur-directeur van Bruggen en Wegen voor het departement der Twee Neten. Beide dokken werden nauwkeurig N-Z en O-W georiënteerd. Het Groot Dok werd ingevaren eind november 1812. Na het collegebesluit van 5 mei 1903 gaat het Groot Dok 'Willemdok' heten, de benaming kwam in gebruik op 10 augustus van dat jaar. [bin-ontwik-1990, p.127]; [AT-IX, 2, p.56]; [vdw-1977, p.519].

1808: Ophoging en nivellering van de "place Bonaparte" (Groenplaats). [SAA: MA 80087 (Oud nummer: 3597/02/36); 80091 (Oud nummer: 3597/02/39) - aanbestedingen]. Het volgende jaar wordt het plein omheind met ketens, die evenwel in allerijl zullen gebruikt worden voor de blokkade van de Engelse expeditie. <zie 1809 >xx

1809

herbestemming Galgenveld

openbaar groen

Engelse expeditie

 

1809 - Napoleontische periode (Keizerrijk)


1809: In Antwerpen gevestigd: J. Roelants, Meir. Uit Aalter (Oost-Vlaanderen), sinds 1809. [prims-1830_1, p.129].


1809: De in 1803, op initiatief van prefect d'Herbouville, op het voormalige Galgenveld opgerichte boomkwekerij (Pépinière) wordt op aandringen van burgemeester Jean Werbrouck opengesteld als publieke wandeling. In de periode 1876 - 1877 zal de Parijse tuinarchitect Bruno hier met deels behoud van de bomen uit de Franse tijd het park van de Warande aanleggen. De herdoping naar Koning Albertpark volgt na de Eerste Wereldoorlog, in 1919. [AvA-1975, p. 204].

« Den 5en November 1802 vraagt onze maire Jean Werbrouck aan prefect d'Herbouville toelating om aan de leden van de municipaliteit voor te stellen, het oude galgeveld in een publieke wandeling, boomkweekerij of plantentuin te herscheppen. De prefect keurt het initiatief goed, doch de Raad verwerpt het voorstel wegens «pénurie des ressources de la ville». Prefect d'Herbouville antwoordt dat de Stad over een bedrag van 6000 fr. mag beschikken voor den aanleg van een 'kweektuin', te putten uit de opbrengst der opcenten.
In 1803 komt de 'pépinière' er.
Prefect d'Argenson schrijft den 6en Juli 1809 aan onzen maire dat hij er bij den Minister van Binnenlandsche Zaken heeft op aangedrongen om van de 'pépinière' een publieke wandeling te maken. Hij verlangt dat hem een plan wordt voorgelegd, zoodra de Raad hieromtrent heeft beraadslaagd.
Den 4en April 1810 worden de uitgaven voor de verwezenlijking van d'Argenson's voornemen als volgt beraamd: 800 fr.: gewone onkosten. 560 fr.: loon van 2 werklieden over 8 maanden. 600 fr.: wedde van den directeur. In het totaal: 1960 fr. Aan den directeur van de kweekerij zal bovendien 10 pct. worden uitgekeerd, op het bedrag van den verkoop van hout of gewas. » [clijmans-pub-1944, p.10].

« Met die massa hoge bomen (in 1876 nog 822) bleef het er evenwel een duistere, vochtige plaats, tot de gehele ruimte bij C.B. van 26 februari 1876, mits het rooien van 271 bomen - 1 op 3 - tot een open wandelpark met kiosk en hoveniersmagazijn werd omgevormd [...]. » [vdw-1977, p.270]. - <zie 1232 en 1445 >


10 juli 1809: Een Engels expeditieleger landt op Walcheren en wil tegen de Fransen naar Antwerpen oprukken. In de omgeving van Bath, een 15-tal km benoorden Lillo mislukt hun onderneming. Er brak een malaria-epidemie (polderkoorts) onder de troepen uit. [lepage-lillo-1997, p.21]; [zie ook: SCHOETERS, Staf : "De Schaduw van de Adelaar". CP Literair : Amsterdam-Antwerpen, 1998]; [zie: m&t-gva_7, p.66-67].

1809: Aanbesteding leveren en plaatsen ketens op de Bonaparteplaats (Groenplaats). [SAA: MA 80105 (Oud nummer: 3597/02/53)]. Deze ketens zullen tijdelijk gebruikt worden voor een Scheldeblokkade bij de Engelse poging Antwerpen met hun vloot te naderen. [zie: m&t-gva_7, p.71].

1810

afbraak Werfpoort

Minderbroedersklooster

Museum Schone Kunsten

Bonaparte in Lillo

toekenning stadswapen

1810 - Napoleontische periode (Keizerrijk)


1810: Sloop van de grote muurpanden die uitliepen op de vooruitgeschoven Werfpoort, de monumentale stadspoort tussen Werf en Burchtplein, die tevens verdween. [prims-asia28, p.156].


1810: Door Napoleon wordt het Minderbroedersklooster (Mutsaardstraat) aan de stad Antwerpen geschonken om er een museum voor schone kunsten en een tekenschool in te richten. (De latere Academie, KASKA). [antw-1860_1960, p.290]. <zie 1811 >


13 mei 1810: Bezoek van Napoleon aan Lillo-Fort, hij komt zich persoonlijk vergewissen van de vorderingen in de verbetering van de vesting. Op 16 mei ondertekent hij het decreet dat opdracht geeftf tot het bouwen van het kruitmagazijn. - [lepage-lillo-1997, p.21].

16 december 1810: Officiële toekenning van het Antwerpse stadswapen door keizer Napoleon (en op 26 februari 1818 door Koning Willem I). In 1837 zal het door de nieuwe Belgische staat bij KB opnieuw vastgelegd worden.

1811

inhuldiging Bonapartedok

overwelving 'Spaanse Rui'

firma Grisar & Marsily

firma Nottebohm

verhuis Academie

1811 - Napoleontische periode (Keizerrijk)


1 januari 1811: Inhuldiging van het Bonapartedok, bevolen bij consulair decreet van 21 juli 1803. [s_paulus-1978, p.63]. <zie 1804 >


1811 tot 1812: Overwelving van de rui op de Wapper (vroeger: Rubensstraat en Wappersstraat / Wapperstraat). Deze rui werd gegraven onder het Spaans bewind, vandaar de benaming 'Spaanse rui'. [Huet-onder-1927, p. 21].


1811: Stichting van de firma 'Grisar & Marsily', scheepsmakelaars, in Antwerpen. [25courrier, p.218, tekstadvertentie].
[SAA: Menu 274 - 1911, 14 dec. Banquet offert par le commerce Anversois à Messieurs Grisar & Co à l'occasion du Centenaire de leur Maison].


? 1811: De broers Jan-Abraham (1781-1866) en Willem (1787-1870) Nottebohm, uit Bielefeld (Westfalen, Duitsland) afkomstig vestigen zich in Antwerpen. Ze doen hier ervaring in de handel op bij Gregorius Agie. In 1817 zijn ze gevestigd in de Mutsaardstraat, en waarschijnlijk bestond hun firma toen al. Een tweede huis wordt in 1831 in Rotterdam opgericht door Abraham. In 1882 houdt de firma op met bestaan en wordt de zaak wordt overgenomen door Albert de Bary en Cie. [beet-2n-1892: 71-72]; [beet-2n-1892: 318] < zie 1805 >

1811: De in 1663 ingestelde, en in 1664 in de Beurs gevestigde Academie verhuist naar de voormalige gebouwen van het Minderbroedersklooster aan de Mutsaardstraat / Blindestraat. (KASKA) <zie 1810 >

1812

afbraak Falconklooster

bouw 'Snelle Molen'

overwelving ruien

1812 - Napoleontische periode (Keizerrijk)


1812: Afbraak (12 mei) van de gebouwen en kerk van het voormalige Falcontinnenklooster (Falconklooster) en aanbesteding van de bouw voor de Falconkazerne; enkel de monumentale ingangspoort uit 1671 aan het Falconplein zal blijven bestaan. De stad had de gebouwen in 1810 aangekocht van de opkoper Danet, die ze in 1797 verwierf bij de verkoop van 'nationale goederen' door de Franse bezetter. In de plaats kwam de Falconkazerne n.o.v. P. Bourla (klaar in 1836), die op haar beurt in 1941 zal worden gesloopt. In 1955 werd op deze plaats het Internationaal Zeemanshuis ingehuldigd (eerstesteenlegging 17 mei 1952). [vdw-1977, p.173]; [s_paulus-1978, p.63, 68]; [m&t-gva_7, p.111]; [1812: Aanbesteding bouw Falconkazerne: SAA: MA 80170 (Oud nummer: 3597/03/33)].


1812: De 'Snelle Molen' in Berchem aan de Molenweg, een graanwindmolen van het type standaardmolen. Hij zal verdwijnen in 1860. (perceelnummer C190). [Holemans-1986, p.17].

1812-1831: Een eerste aanzet voor het overwelven van de ruien wordt onder Frans bewind ondernomen, maar buiten hier en daar wat privé-initiatief van aan de open riolen palende eigenaars gebeurd er niet veel door het stadsbestuur zelf. Toch zal men het nodig achten enkele metalen roosters voor luchtcirculatie te voorzien. [1812: Aanbesteding maken 19 openingen in de overdekte ruien. - SAA: MA 80183 (Oud nummer: 3597/03/46); Zie ook: m&t-gva_7, p.111]; Wel wordt in 1813 en 1814 een aanbesteding gedaan voor het overwelven van de "Vuilrui" (Oudevaartplaats), als gevolg van het besluit van Napoleon d.d. 7 oktober 1811. Pas in de periode van het "Verenigd Koninkrijk der Nederlanden" zal deze worden overwelfd. [1813: Aanbesteding overwelving van de Vuilrui en de Waagrui (?). - SAA: MA 80207 (Oud nummer: 3597/04/11); 1814: Aanbesteding overwelving van de Vuilrui. - SAA: MA 80245 (Oud nummer: 3597/05/09); vdw-1977, p.359.].

1813

Salon van schone kunsten

katoendrukkerij Dambrugge

ziekenzaal Zwartzusters

1813 - Napoleontische periode (Keizerrijk)


1813: Eerste 'Driejaarlijks Salon' van schone kunsten; de reeks zet in met een expositie in Antwerpen. Deze kunsttentoonstelling zal om beurten gehouden worden in Antwerpen (ingericht door de hernieuwde 'Konstmaetschappij', d.i. de 'Société d'Encouragement des Beaux-Arts' of 'Genootschap ter Aenmoediging der Konsten'), in Brussel (door de 'Maatschappij ter Aenmoediging der Schoone Kunsten') en Gent (door de 'Schilder Akademie'). [persoons-ska-1976, p.16-17]. - Opm.: de benamingen van de Antwerpse 'maatschappij' is niet consistent doorheen de jaren (en bovendien mismeesterd in literatuuropgaven).

"Notices des ouvrages de peinture, sculpture, architecture, gravure et dessin, exécutés par des artistes vivans et exposés au salon d'Anvers, Ouvert au Public par la Société d'Encouragement des Beaux-Arts, le 8 Août 1813". Vander Hey : Anvers, 1813.


1813: De textieldrukkerij 'Katoendrukkerij van Dambrugge', daar opgericht in 1735, stopt haar werkzaamheden.

1813: Aanbesteding inrichten ziekenzaal in het atheneum (Zwartzustersklooster, Zwartzustersstraat). [SAA: MA 80202 (Oud nummer: 3597/04/06)]. In 1815, met de Slag van Waterloo, zullen hier de gekwetste Hollandse en "Belgische" gewonden verpleegd worden. [m&t-gva_7, p.155].

1814

maire et adjoints

firma Jan-Lodewijk Lemmé
en Cie

oprichting Grote Harmonie

beschieting Antwerpen

muntslag in Antwerpen

1814 - Napoleontische periode (Keizerrijk) tot 3 mei 1814


1814: J.B. Adrien, Jacques, Antoine de Cornelissen de Weymsbroeck, maire van Antwerpen. Adjoints: Moretus-van Colen; Phil. Jos Vermoelen; Carpentier-van Eersel; Ullens-de Wael.


1814: Jan-Lodewijk en Christiaan Lemme, uit Frankfurt am Main, vestigen zich in Antwerpen. Oprichting van de firma Jan-Lodewijk Lemmé en Cie, onder de vleugels van hun oom uit Frankfurt. Later wordt een firma in Londen opgericht, onder dezelfde naam, met Lodewijk aan het hoofd. In Antwerpen bleef de zaak bestaan tot 1870. Een zoon van het Londense huis zette de zaak in Antwerpen verder, in associatie met Gustaaf Kreglinger, onder de naam Lodewijk Lemmé en Cie. In 1886 begon deze firma te liquideren. De Lemmé's handelden voornamelijk in wol en huiden, hun firma was een van de grootste Antwerpse handelszaken van de tijd. In 1890 verwierf het Sint-Jan Berchmanscollege de grote herenwoning en achtergebouwen van de Lemmé's op de Meir. [beet-2n-1892, p.70-71].


1814: Oprichting van de 'Maatschappij de Grote Harmonie'. Deze vond aanvankelijk onderdak in een oud speelhof aan de Markgravelei, bij de huidige Pyckestraat. De Harmonie was een vereniging die zich bezighield met culturele vorming en ontspanning (voor de elite). In 1846 volgde een verhuis van de zomerlocatie naar de Warande, in 1864 kwam er een winterlokaal aan de Arenbergstraat. Vanaf 1839 nam ze deel aan alle belangrijke kunstgebeurtenissen, in 1846 werd een symfonisch orkest opgericht o.l.v. A. Lemaire (tot 1889). [persoons-ska-1976, p.8].


2 februari 1814: Engels geschut (op Dambrugge nabij de Sint-Jobskapel opgesteld vanaf 13 januari 1814) beschiet de Franse schepen in het Bonapartedok. Deze schieten terug en raken meer dan militaire doelen alleen. [s_paulus-1978, p.63].


1814: Hoewel gedurende de hele Franse Tijd geen munstslag meer plaatsvond in de geannexeerde gebieden, gebeurde dit toch uitzonderlijk in Antwerpen in 1814. Omsingeld door de geallieerden sloeg men er 5 centiem-stukken met de initialen van Napoleon, en vervolgens met die van Lodewijk XVIII.


1814: Ontzetting van Antwerpen door de geallieerden.


1814: Om strategische redenen wordt de (tweede) Sint-Laurentiuskerk door de Franse leger, onder leiding van generaal Carnot, gesloopt. In de periode 1824 - 1825 zal verderop, op de hoek Markgravelei - van Schoonbekestraat, door Bourla een derde kerk gebouwd worden. Op haar beurt zal deze omstreeks 1930 (op dezelfde plaats) vervangen worden door het actuele kerkgebouw. De allereerste Sint-Laurentiuskerk was ca. 1660 gebouwd op het goed 'de Visput' van juffrouw Trognesius. De tweede kerk dateerde van ca. 1777, en werd gebouwd in vervanging van de te klein geworden allereerste kerk, eigenlijk maar een kapel, ze was iets verder hiervan gelegen. [vdw-1977, p.355].

1814: Na het vertrek van de Fransen, worden de door deze bezetter gewraakte openbare religieuze beelden door de bevolking uit hun bewaarplaatsen opgediept en in het straatbeeld teruggeplaatst. Het zgn. 'Herstel der beelden'.

1815

bevolking: ca. 54.000

maire et adjoints

opening privéschool Delin

Museum Schone Kunsten

dokken stadseigendom

1815: Antwerpen telt ca. 54.000 inwoners.


1815 tot 1817: Phil. Jos Vermoelen, maire van Antwerpen (sinds 5 december 1814).
Adjoints: Moretus-van Colen; Carpentier-van Eersel; Ullens-de Wael; L.S.J. Geelhand-de Wael.


1815: Jacob Jozef Delin (Brussel, 1796 - Antw., 23 jan. 1835) opent een privéschool op de Meir (ongeveer ter hoogte van het Sint-Jan Berchmanscollege). Hendrik Conscience was er ondermeester tussen 1828 en 1830. [vdw-1977, p.146]; [prims-1830_1, p.315, 320-321].


5 december 1815: Aankomst in de Mutsaardstraat van de uit Frankrijk gerecupereerde kunstwerken uit Antwerps patrimonium, in 1794 door de Franse bezetter als nationaal goed naar Parijs overgebracht. Aan het 'Museum' (Museum van de Academie) was een erepoort met Rubensmedaillon opgesteld. Na teruggave aan de nog bestaande cultusgebouwen bleven 27 kunstwerken over, een van de kernen van het huidige KMSKA. Vanaf 15 februari 1816 kon het publiek ze in het Museum gaan bewonderen. [persoons-ska-1976, p.22]. <zie ook Herreyns, 1798 en 1816 >

12 december 1815: Koninklijk decreet waarbij Willem I het Groot en Klein Dok, de huidige Willem- en Bonapartedokken, met kaden en omliggende gronden, aan de stad Antwerpen afstaat. Dit op voorwaarde ze te voltooiien en de toegang ervan te verbeteren. Slechts twee kaden van het Klein Dok waren voltooid. De stad aanvaadde de koninklijke gift op 1 januari 1816. [beet-2n-1892, p.61].xx

1816

Wood Leaver et Cie.

P.J. De Caters

Museum Schone Kunsten

overlijden laatste abt
Sint-Michielsabdij

sloop Sint-Walburgiskerk

Société des Amis des Arts

1816: In Antwerpen gevestigd: Wood Leaver et Cie, Lange Nieuwstraat. Uit Sheffield, sinds 1816. [prims-1830_1, p.131].


1816 tot 1831: P.J. De Caters, burgemeester van Berchem.


15 februari 1816: De uit Frankrijk teruggekomen kunstwerken uit het Antwerps patrimonium, (66 stukken welke in 1794 door de Franse bezetter naar Parijs waren overgebracht; in 1815 heropgeeist en naar België weergekeerd), worden in het minderbroedersklooster tentoongesteld onder de benaming 'Museum'. Na teruggaven aan de bestaande cultusgebouwen resteren er 27 kunstwerken die mee de kern van het KMSKA zullen vormen. [antw-1860-1960, p.290]; [kaska-1964, p.40]. <zie 1815 >


31 juli 1816: Overlijden van Augustinus Pooters, de laatste abt van de Sint-Michielsabdij. Pooters was abt van 1786 tot hij in 1796 tijdens de Franse bezetting uit zijn ambt werd ontzet. (met dank aan dhr. M. Windey) 

12 augustus 1816: Aanvang sloop Sint-Walburgiskerk, ter afbraak verkocht door de regering. [s_paulus-1978, p.64].
//* 1817: Afbraak van de Sint-Walburgiskerk. [Guicc-idyll-1987, n66]. * 1817: De Sint-Walburgiskerk wordt verkocht om af te breken. Het gebouw, daterend van 1249, was al sinds 1798 gesloten voor de eredienst. Alleen het koor, waaronder een overdekte gang naar het Steen leidde, bleef nog een tijdlang bewaard. [vdw-1977, p.453].//


24 augustus 1816: oprichting van de kunstmaatschappij 'Société des amis des arts'. WILLEMS, J.F. [medew.]; VAN BREE, M. [medew.] : "Proces-verbal de l'installation de la Société des amis des arts à Anvers (24 août 1816), suivi d'une pièce en vers flamands (over het nut der kunsten en weetenschappen) par J.F. Willems et un discours en langue flamande, par M. van Bree". Entheaume-van der Vaeren : Anvers, 1816.xx

1817

Florent van Ertborn

kazerne in Huis van Portugal

bouw lunet Herentals

stichting 'Romeprijs'

'Koninklijke' Maatschappij
ter Aanmoediging der
Schone Kunsten te Antwerpen

1817 (K.B. 25 juli 1817) tot november 1828: Florent van Ertborn, burgemeester van Antwerpen.


1817: De brandweerkazerne wordt ingericht in het voormalige 'Huis van Portugal' op het Kipdorp. Bezegeling van de teloorgang van een 16de-eeuws stadspaleis, eens de zetel van de Portugese natie. [zie: guicc-idyll-1987, n266].


1817: Bouw van de schans Herentals (lunette Herenthals) aan de noordelijke zoom van de Herentalse vaart, en naar dit kanaal genaamd. De uitbouw van de stadsversterking gerealiseerd onder het Hollands bewind kaderde in een verdediging tegen Frankrijk. Stadsgrond geworden in 1866 gaat de Gemeenteraad beslissen in 1867 het fort om te bouwen tot park, twee jaar later, in 1869, zal het Stadspark gerealiseerd zijn. [vdw-1977, p.446]; [prims-asia31, p.266]


13 april 1817 (K.B.): Stichting van de 'Romeprijs' (Grote Prijs van Rome) die om de beurt in de academies van Amsterdam en Antwerpen zal worden uitgeschreven. Deze 'Prijskampen van Rome', afwisselend voor schilderkunst, beeldhouwkunst, graveerkunst en architectuur, werden in Antwerpen gehouden van 1819 tot 1921. De jonge kunstenaar ontving een studiebeurs om in Italië rechtstreeks in contact te komen met de cultuur (en het klassieke erfgoed) aldaar. - [kaska-1964, p.38]

Een volledige lijst van alle laureaten (1819-1921) in: 'Jubelalbum van Het Handelsblad van Antwerpen - 1844-1944'. Antwerpen, 1947, p.187-191.

14 september 1817: Koning Willem I verleent aan de 'Maatschappij ter Aanmoediging der Schone Kunsten te Antwerpen' de titel van 'Koninklijke'. In 1937 wordt het een v.z.w. [persoons-ska-1976, p.39, 40].

1818

lunet Sint-Laureis

werken Groenplaats

afbraak Rodepoort

vastlegging gevelkleuren

 

1818: In Antwerpen gevestigd: Reyniers-Vrancken, Jezuietenplein (Hendrik Conscienceplein). Uit Oostakker, sinds 1818. [prims-1830_1, p.130].


1818: Lunet Sint-Laureis, een vooruitgeschoven halvemaan
(lunet) van de Zuidercitadel. [gvc-leien-1987, p.186].


1818: Op de Groenplaats - waar 121 lindebomen werden geplant in 1804 - worden bomen gerooid. (Tussen 1804 en ca. 1815 heette de Groenplaats 'Bonaparteplein', 'place Bonaparte'). [clijmans-pub-1944, p.]; [vdw-1977, p.200].


1818: Afbraak van de eerste Rodepoort aan de Paardenmarkt (opgericht 1313-1315). Zij had de vorm van een zeer verheven slottoren. Tijdens de Franse bezetting (1794-1815) sloot men er deserteurs op. [wit_8, p.188 + ICON: gravure, J.C. Visscher, (Prentenkabinet, Antwerpen)].

22 juni 1818: Besluit van het College van Burgemeester en Schepenen betreffende het kleurgebruik voor het schilderen van huisgevels in Antwerpen. Al te sterk donkere of ongewone kleuren werden verboden. Lichte pasteltinten, gaande van okergeel tot grijs verplicht. Een staalboek (-bord) met toegelaten kleuren werd in het stadhuis opgesteld. [wit_10, p.235]. (In 2008 gerestaureerd en anno 2009 bewaard in het museum Vleeshuis)

1819

uitschrijving Romeprijs

straatnaamgeving

Nieuwe Waag privé

Cercle Philotaxe-Philadelphie

eerste gemeenteschool

Rechtbank eerste aanleg

werken Scheldekaaien

Bourla stadsbouwmeester

Wet op de bestuurstaal

1819: In Antwerpen gevestigd: F. Oldenhove, Buff et Cie, Eikenstaat. Uit Aurich, Hannover, sinds 1819. [prims-1830_1, p.129].


1819: Prijs van Rome. Ingericht in 1817 werd deze prijs om de beurt uitgeschreven in de Academies van Amsterdam en Antwerpen, afwisselend voor schilderkunst, beeldhouwkunst, graveerkunst en architectuur. Tot 1921 in Antwerpen, nadien werd de prijs in Brussel uitgeschreven. [persoons-ska-1976, p.8].


1819 (vanaf): Antwerpse straten worden voor 't eerst benoemd naar tal van prominenten (politici, kunstenaars, wetenschapslui...). [vdw-1977, p.27].


1819: De Nieuwe Waag (op de Stadswaag) gaat over in privéhanden. Het gebouw zal dienen als opslagplaats. In 1873, na een blikseminslag, gaat het in de vlammen op. [vdw-1977, p.448].


1819: Oprichting van de 'Cercle Philotaxe-Philadelphie' met lokalen in de Huidevettersstraat. Dé verzamelplaats voor de orangistisch gerichte Antwerpse handelswereld. (Na sloop kwam op deze plaats, Huidevettersstraat 35, het gebouw van de 'Caisse Hypothécaire Anversoise / Antwerpse Hypotheekkas). [25courrier, p.24 + 4 foto's oude toestand, met binnentuin].


1819: Oprichten van de eerste Gemeenteschool (stedelijk onderwijs) in de zgn. 'Brooikeskapel' (Broodjeskapel) waar het Bureel van Weldadigheid brood aan de armen bedeelde. [ava-1991, p.155].


1819-1877: De Rechtbank van eerste aanleg zetelt in het hotel 'De Roos' op de Groenplaats (het huidige postgebouw). In 1877 gaat de eerste zitting door in een nog volledig onaf nieuw Gerechtsgebouw op de leien.


20 april 1819 (K.B.): De stad Antwerpen wordt eigenaar van de kaden langs de Schelde, uitgezonderd de Sint-Michielskaai (nabij de Citadel). Zij zal de door de regering ingezette kadewerken (aan Werf en Zeeuwsekorenmarkt) verderzetten en de hele kadewand afwerken. Zo komen achtereenvolgens de (Ernest) Van Dijckkaai, Jordaenskaai, Orteliuskaai, Van Meterenkaai en Tavernierkaai klaar. Deze kaden werden met bomen beplant. [beet-2n-1892, p.62].


11 september 1819: Parijzenaar Pierre Bourla (Parijs, 19 dec. 1783 - Antw., 31 dec. 1866) wordt door 'Le conseil de Régence' benoemd tot stadsbouwmeester, hij zal dit blijven tot 1862. Nog in 1819 werd hij eveneens leraar aan de Academie voor Schone Kunsten (tot in 1824). [Werken-1964, p.31].

15 september 1819 (wet): Wet op de bestuurstaal. Het gebruik van het Nederlands als landstaal in de Vlaamse provincies wordt geregeld. De uiterste datum van invoegetreding wordt gesteld op 1 januari 1823. [prims-1830:1, p.77, 79].

1820

afbraak 'Leguit'

vestiging sigarennijverheid

onderwijsvernieuwing

1820: In Antwerpen gevestigd: G.J. Moll, Lange Klarenstraat. Uit Keulen, sinds 1820. [prims-1830_1, p.130].


1820: Aanbesteding van de afbraak van het stadseigendom 'Leguit'. [SAA: MA 80353 (Oud nummer: 3597/07/19)].


1820: Amsterdammer Hijmann Grewel (1781-1861) brengt in 1820 de sigarennijverheid naar Antwerpen en richt hier met de firma 'H. Grewel' tevens de eerste Belgische sigarenfabriek op. Een van zijn talrijke zonen stichtte later de sigarenfabriek 'Karel Grewel'.


1820 (11 februari 1820): De Fransman Pierre Ypres de la Ramée de Séprés, onderwijzer ('taelmeester'), wordt ingeschreven in de burgerlijke stand met als adres Huidevettersstraat 16. Kort erop verhuist hij naar het Kipdorp 69 (tot maart 1822), verhuist dan naar de Sint-Jacobsmarkt 34 en in januari 1825 wordt hij ingeschreven op de Minderbroedersrui 13 [Marché des Recollets(?), 2043]. Hij huwde op 12 december 1827 met Elisabeth Bibby (Liverpool, 1 mei 1808), minderjarige dochter van een in Antwerpen wonende Engelse koopman uit Liverpool. Op 14 maart 1829 wordt een dochterje geboren dat de namen Ludovica Elisabeth kreeg. Vermoedelijk vertrok De Séprés hierna naar Parijs. De Séprés (Nevers, 14 mei 1795 -) volgde de methode van de Franse onderwijsvernieuwer J. Jacotot (1770-1840) en publiceerde tal van didactische werken, een eerste reeds in Antwerpen (1823).
Lit.:
• VAN DAELE, H. : "P.Y. de la Ramée de Séprés, un adepte de l'enseignement universel, à Anvers", in: "Paedagogica Historica", 14,1:497.
• VAN DAELE, H. : "P.Y. de la Ramée de Séprés: een volgeling van J. Jacotot, te Antwerpen", in: "Antwerpen", 19, 4(december 1973):160-170, ill.

1821

inhuldiging protestantse kerk

werken aan de Werf

groenaanleg

1821: In Antwerpen gevestigd: Thomée et Cie., Kaasstraat. Uit Iserlohn, Duitsland, sinds 1821. [prims-1830_1, p.130].


1821: Koning Willem I wijst een kerk toe aan de Anglicaanse gemeenschap (Huidevetterskapel aan de Huidevettersstraat) en de voormalige kerk van de zusters annunciaden (Lange Winkelstraat) wordt ingehuldigd als protestantse kerk. [wit_14, p.339].


1821: Verbeteringswerken aan de Werf (arch. Pierre Bourla). [Werken-1964, p.31-33].

1821: Aanplanting van een dubbele rij bomen aan de voet van de omwalling aan de stadszijde, naar ontwerp van stadsarchitect Bourla. Ze worden geplant tussen Kipdorppoort, Sint-Jorispoort en Beggaardenpoort en op het voorplein tegenover de Citadel langsheen de huizen. [clijmans-pub-1944, p.16].

1822

Willem I in Antwerpen

Nassauplein

17 oktober 1822: Eerste officieel bezoek van koning Willem I aan Antwerpen. Plechtige inhuldiging van de ijzeren brug gelegen tussen Groot en Klein Dok, een verbinding tussen de noorder- en zuiderkaden van deze dokken. Bij deze gelegenheid werd aan het nabijgelegen plein de naam Nassauplein gegeven (vandaag Nassaustraat). [beet-2n-1892, p.61]; [vdw-1977, p.333]. - [inhuldiging Nassaubrug tussen het Bonaparte- en het Willemdok].

1823

Nederlands landstaal

1823: In Antwerpen gevestigd:
- Van Landschot en Van Baarle. (Stadswaag). Uit 's Hertogenbosch, sinds 1823.
- Pirlot et Simonis. (Stadswaag). Simonis uit Luik, sinds 1823.
- L. Hammel en Cie. (Wiegstraat). Uit Eupen, sinds 1823.
[prims-1830_1, p.129, 130, 131].

1 januari 1823: de op 15 september 1819 uitgevaardigde wet op de bestuurstaal treedt in voege. Het gebruik van het Nederlands als landstaal in de Vlaamse provincies wordt geregeld. [prims-1830:1, p.77, 79].

1824

verbouwing stadhuis

bouw classicistisch altaar
O.L.V.-kathedraal

bouw Sint-Laurentiuskerk

fabriekscomplex 'Phoenix en
Glenmore' (William Wood)

1824: In Antwerpen gevestigd: R. Junet et Cie. (Sint-Katelijnevest). Uit Zwitserland, sinds 1824. [prims-1830_1, p.129].


1824 vlg.: Verbouwing van de oostvleugel van het stadhuis (arch. Pierre Bourla). [werken-1964, p.31-33].


1824: Kathedraal: monumentaal classicistisch hoofdaltaar (hoogaltaar) naar een ontwerp van Jan Blom (Weiler, aartsbisdom Keulen, 13 november 1748 - Antwerpen, 12 juni 1825). Omlijst de 'Tenhemelopneming van Onze-Lieve-Vrouw' van Rubens. Het fronton bevat een halfverheven beeldhouwwerk, 'Kroning van Maria in de Hemel', van J.F. Van Geel (1756-1830). Afbraak fronton gesignaleerd in [OLV-rest-1983, p. 52 + foto].


1824 tot 1825: Bouw van de Sint-Laurentiuskerk met pastorie (arch. Pierre Bourla), Markgravelei. In 1892 volgt vergroting en in 1932 begint de bouw van de actueel bestaande kerk. [werken-1964, p.31-33]; [1824: Aanbesteding. SAA: BD-MA 80425].


1824: Oprichting van de stoomververij en katoenspinnerij 'Phoenix en Glenmore' nabij de Stenenbrug in Borgerhout door William Wood (1791-1867). De fabriek produceerde ook waterdichte stoffen voor regenkleding. Na 1860 is de bedrijvigheid over haar hoogtepunt heen. In 1883 en 1898 wordt de fabriek getroffen door grote branden. [stockmans-d&b_III, p.116]; [beet-2n-1892, p.78, 105]; [wit_17, p.400.].
[In 1828 stichtte Wood een grote chloorblekerij in Borgerhout die zijn naam droeg. De zaak werd door zijn zonen verdergezet. [beet-2n-1892, p.78, 105].]

ICON:
• "Het fabriekscomplex van William Wood aan de Herentalsevaart te Antwerpen" door Canelle. Kleurenlitho, in de reeks 'La Belgique Industrielle', nr. 156. (... de groote tull-fabriek van den heer Wood ...) [conscience-1983, p.23 (Conscience : 'Geschiedenis mijner jeugd', 1888, p.53)];
• "Nabij de Stenenbrug te Borgerhout bevond zich vanaf 1824 de grootste fabriek van deze gemeente. William Wood richtte toen de ververij Phoenix & Glenmore op. Dit bedrijf was er ongeveer een eeuw aanwezig. Het produceerde eveneens waterdichte stoffen voor regenkleding. Canello maakte in 1852 deze litho van het fabriekscomplex." (KB Brussel) [wit_17, p.400.].

1825

Driejaarlijks Salon

bouw Sint-Laurentiuskerk

bouw scheepswerf Kattendijk

watersnood

afschaffing seminaries

1825: 'Driejaarlijks Salon' (van Schone Kunsten) in Antwerpen. Het eerste werd in 1813 georganiseerd. [persoons-ska-1976, p.17].


1825: Eerste Sint-Laurentiuskerk. Architect Pierre Bourla. "De kerk zelf was in 1825 op een andere plaats door Bourla heropgebouwd, dieper de Lei op in verband met het schootsveld van de lunet Sint-Laureis. Zij heeft ongeveer een halve eeuw gediend en werd vervangen dooor het huidig kerkgebouw. [...] Bourla's classicistische pastorie overleefde het slopersgeweld per abuis." [gvc-leien-1987, p.187 - ICON: foto (1880)].


1825: Bouw van een scheepswerf aan de Kattendijk. [s_paulus-1978, p.64].


4 en 5 februari 1825: Watersnood. O.a. de Aardendijk begeeft het. Deze dijk langsheen Oudeleeuwenrui diende om de gebouwen gelegen langs deze vliet te beschermen. [vdw-1977, p.356].

14 juni 1825 (wet): Wet waarbij de seminaries afgeschaft worden. Een tweede besluit behelst de oprichting van een 'Collegium Philosophicum' in Leuven waar de Rooms-katholieke jeugd kan opgeleid worden tot priester. [prims-1830, p.163-164]; [prims-asia29, p.226].

1826

bestrating Gasthuisbeemd

ultramontaans drukwerk

1826: Aanbesteding bestratingswerken in de Gasthuisbeemd (Leopoldstraat) vanaf de Sint-Jorispoort tot aan de Arenbergstraat. [SAA: MA 80458 (Oud nummer: 3597/11/02³)].

1826-1829: De ultramontaanse priester Jan-Baptist Buelens laat anoniem bij de Antwerpse drukker-uitgever Heirstraeten (Heirstraten) een aantal geschriften verschijnen waarin hij 'waarschuwt' voor eigentijds toneel, dans, kleding, lectuur en liederen. De banbliksemende titels spreken voor zichzelf: "Brief aen den weledelen en hooggeboren ridder*** waer in getoond word dat het zonde is de hedendaegsche tooneelspeelen by te woonen" (1826, 55 p.), "Brief aen den weledelen en hooggeboren ridder ***, waer in bewezen word dat het tooneelspeelders beroep eerloos is" (1826, 41 p.), "Over het eerloos tooneelberoep en het zondige bywoonen der hedendaegsche schouwspelen door ***" (1827, 98 p.), "Samenspraek over de hedendaegsche kleeding, en ergerlijke optooysels" (1828, 60 p.), "Samenspraek over het gevaer van slegte boeken te leezen en een woordje over de slegte liedekens" (1829, 27 p.). [Bewaarplaatsen resp.: SBA: F 67713; SBA: H 136489 en AMVC: 13.258; SBA: D 136440; SBA: F 83083:1,6; UFSIA: RG 3104 C 14:4]. [Zie: de_groote-XIXde-1964, p.421-422].

1827

Matthijs Ignaas van Bree
directeur Academie

nieuwe straatnaamborden

verdere afbraak Burchtmuur

werken Kathedraaltoren

ontwerp 'Théatre Royal
Français'

havenuitrusting

1827: In Antwerpen gevestigd: T. Maingie et Co.. (Kolveniersstraat). Uit Guernesey, Engeland, sinds 1827. [prims-1830_1, p.130].


1827: Matthias Ign. van Brée (Matthijs Ignaas Van Bree), (Antw., 22 feb. 1773 - Antw., 15 dec. 1839) volgt Herreyns op als directeur van de Antwerpse Academie.


1827: Antwerpen volgt de voorbeelden van Parijs en Londen en beslist geëmailleerde straatnaamborden aan te brengen. De tot dan toe gebruikte zinken borden waren omstreeks 1796 geïntroduceerd. Ca. 1840 wordt een nieuwe reeks voorzien, de aangemaakte borden komen vanaf 1842 klaar. Er bestaan lijsten van: [SAA: MA 937]. [schmook-rid-1971, p. 58-59].


1827: De laatste toren van de burchtmuur, die van de Mattenstraat nabij het Reuzenhuis, wordt afgebroken. Deze noord-oostzijde van de burchtmuur was al in de 17de eeuw grotendeels omgehaald geworden, oorspronkelijk bezat hij vier torens. [thys-straten-1893, p.109]; [prims-asia28, p.156]. - (Burchtmuur, zie ook 1200, 1272, 1420, 1884, 2004)


1827 vlg.: Herstellingswerken aan de noordertoren van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal (arch. Pierre Bourla). [Werken-1964, p.31-33].


1827: Ontwerp van het 'Grand Théatre' of 'Théatre Royal Français', de bouw ervan start in 1829 (arch. Pierre Bourla). [Werken-1964, p.31-33]. Op dezelfde plaats stond eertijds het Tapissierspand, gebouwd tussen 1550 en 1554 en in 1746 volledig afgebrand.

1827 (ca.): De Antwerpse haven is blijkbaar nog niet sterk geoutilleerd, als voorbeeld een citaat uit een Mechels straatnamenboek uit 1901 waar de verplaatsing in 1827 van de Mechelse kraan ter sprake komt: "Weinigen tijd na deze verplaatsing kwam er te Mechelen een stoomboot waarvan de ketel moest uitgehaald worden. Die bewerking kon toen te Antwerpen niet geschieden omdat er aldaar geene enkele kraan van hoogte was. Wij denken dat dit feit wel dient geboekt te wezen." [van_caster-mech-1975, p.80-81].

1828

Oranjerie in plantentuin

Tuin- en Landbouwmaatsch.
van Antwerpen

baron de Caters

Driejaarlijks Salon

krant 'Den Antwerpenaar'

10 mei 1828: Aanbesteding van de (nu verdwenen) Oranjerie in de plantentuin, Leopoldstraat (Kruidtuin), n.o.v. arch. Pierre Bourla. [Werken-1964, p.31 (foutief als anno 1826)]; [Aanbestedingen, SAA: MA 80502, Bouw van een Orangerie in de Kruidtuin, 1828; SAA: MA-PLAN 44, 1828/05/10: Orangerie: Voor-, zij-, en achtergevel. Breedte- en lengtedoorsnede. Grondplan. Profiel voor de fundering, kroonlijst en gebinten. Bewerking van één van de grote poorten (in detail)].


1828: Oprichting van de 'Tuin- en Landbouwmaatschappij van Antwerpen' door o.m. baron Pierre-Joseph de Caters, tevens voorzitter, en Jacques Kets, later ook eerste directeur van de Zoo.


1828: Antwerpse kunsttentoonstelling (driejaarlijks Salon). Een 300-tal werken worden getoond. - [zie: persoons-ska-1976: 16, fig. 2, grafiek] - <zie ook 1832 >

7 juli 1827: Boekhandelaar Duverger, opvolger van Grangé op de Eiermarkt, richt zich tot de gouverneur met de aanvraag voor de oprichting van een nieuwe krant ' De Antwerpenaar', een 'Staat- en letterkundig Nederlandsch Dagblad'. Het blad zal de Nederlandse spelling en zinsbouw gebruiken - dit tegenover het inferieure Vlaams, het zal zich niet met politiek inlaten. De uitgave gaat gestaakt worden bij gebrek aan middelen en steun van overheidswege. Politiecommissaris Klinkhamer had o.m. negatief geadviseerd i.v.m. de redacteur, Jozef Hyacinth Van Setter. Op 3 oktober 1827 verschijnt het laatste nummer. Op 7 januari 1829 gaat een nieuwe krant 'Den Antwerpenaer', door redacteur priester Buelens stevig pro katholiek en anti-Hollands politiek getint, deze titel overnemen (maar niet ongewijzigd, het spellingsverschil is kenmerkend). Deze titel zal verschijnen tot 30 december 1845. [prims-1830_1, p.69-71, 170]; [bs_XIX-arents-1964, p.468].

1829

Willem Andries de Caters
burgemeester


scholenbouw

 

 

 

 

sloop Tapissierspand

'Théatre Royal Français'

'Théatre de Variétés'

fabrieken F.J. Coveliers

krant 'Le Pilote'

klimaat: strenge winter

1829 tot 1830: Willem Andries de Caters (Guillaume de Caters), burgemeester van Antwerpen. Na de Belgische omwenteling zal hij als overtuigd Orangist naar het noorden emigreren, hij vestigt zich in 1831 op de Wouwse Plantage nabij Bergen-op-Zoom. [wit_6, p.142].


1829: Aanbesteding van de bouw van de eerste nieuwgebouwde stadsscholen aan de Waaistraat naast de Sint-Andrieskerk, n.o.v. Pierre Bourla. [werken-1964, p.31 (foutief als anno 1828)]. [Aanbestedingen, SAA: MA 80534: Bouwen school op de Z.-grond van Sint-Andreaskerk, 1829; SAA: MA-PLAN 60, 1829/03/24].


1829: Sloop van het Tapissierspand met in 1830 aanvang van de bouw van het neoclassicistische 'Théatre Royal Français' aan de Komedieplaats n.o.v. architect Pierre Bourla. Door de omwenteling van 1830 kon het slechts in 1834 voltooid worden. [werken-1964, p.31-33]; [1829: Aanbesteding. Afbraak oud Theater (Tapissierspand) - SAA: MA 80535 (Oud nummer: 3597/14/13); MA-PLAN 61 Situatieschets theater en omliggende straten. Te maken omheining gemarkeerd. (1829/04/16)]; [1830: Aanbesteding. Bouw nieuwe schouwburg te Antwerpen, Comedieplaats - bestek metsel- en timmerwerken - SAA: MA 80557 (Oud nummer: 3597/15/03 + 04); MA-PLAN 74-88].


1829: Aanbesteding voor de bouw van een nieuwe privé-theaterzaal, het zgn. 'Théatre de Variétés' op het "Jorisplein"<sic - WS> in afwachting van de bouw van een nieuw stadstheater. (in feite niet op het Sint-Jorisplein, maar met ingang in de latere Maarschalk Gérardstraat en langsgevel in de Schermersstraat). [SAA: MA 80541 (Oud nummer: 3597/14/19)].


1829: F.J. Coveliers begint een katoendrukkerij in Berchem, dicht tegen de Grotesteenweg. Korte tijd later schakelt men over op de fabricage van wasdoek (toile cirée). In 1880 zal de fabriek bij een brand grotendeels vernield worden, maar na heropbouw kan de productie in 1882 op grote schaal worden hervat, er wordt zelfs geexporteerd naar het buitenland. Vanaf 1885 wordt ook in Berchem linoleum gefabriceerd, wat tot dan een Engels monopolie gebleven was.
Met Wereldoorlog I zullen de machines weggehaald worden door de Duitse bezetter en komt aan de fabricage voorgoed een einde. [prims-berchem-1949, p.285]; [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.185].


25 april 1829: 'De ramp der diligencie (25 April 1829)' - [prims-asia33, p.311 e.v.].


2 oktober 1829: Eerste nummer van het in Antwerpen verschijnende Franstalige katholiek-unionistische dagblad 'Le Pilote'. Een duidelijk politieke krant, het nieuws neemt negen tiende van de ruimte in beslag. Het blad verschijnt tot 15 april 1830 en wordt in 1831 vervangen door 'L'Anversois', een broertje van 'Den Antwerpenaer', waarmee het de redactieburelen deelt. Ook deze Franstalige titel is geen lang leven beschoren, op 15 juli 1831 wordt de publicatie gestaakt. [prims-1830_1, p.71-72]; [bs_XIX-arents-1964, p.468].

1829-1830 (winter): Havenarbeiders zijn drie maanden lang werkloos omwille van de ijsgang op de Schelde. "In 1829 Ondersteunde de Weldadigheid ongeveer een vijfde van de bevolking [van Antwerpen - WS] en in dit vijfde was het havenproletariaat het ruimst betrokken." [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.161].

1830

bevolking: ca. 70.000

voorlopige burgemeesters

gemeente Brasschaat

vernieuwing gevels

Bourlaschouwburg

overwelving
Steenhouwersvest

aanleg Belliardstraat

afbraak 'de Heybloem'

Koninklijke Stapelhuizen

Revolutie te Antwerpen

Sint-Janswatermolen

dood Frederik de Merode

 

1830: Antwerpen telt ca. 70.000 inwoners, 4 wijken. [castel-1926, p.6].


1830: Florent van Ertborn wordt herkozen als burgemeester van Antwerpen, maar als overtuigd Orangist bedankte hij voor de eer.


26 tot 28 oktober 1830: F.A. Verdussen dienstdoend burgemeester.

28 oktober tot 9 december 1830: Dhanis van Cannart, voorlopig burgemeester.

9 december 1830 tot 13 februari 1831: Gleizes, dienstdoend burgemeester.


1 januari 1830: Brasschaat wordt als zelfstandige gemeente afgesplitst van Ekeren. [bres-portret-1973, p.63]; [bras-1980, p.115 (BELLENS, Frans : "Streven naar zelfstandigheid", p.93-126]).


1830-1840: Bouwaanvragen: « Het Kollegie van Burgemeester en Schepenen verleent de magtiging tot bouwing, herbouwing, herstelling en verandering der gevels. Tusschen 1830 en 1840 beliepen die verschillende magtigingen 230 à 280 per jaer. Van 1841 tot 1847 bleef het jaerlyksch cyfertal tusschen 300 en 400 staen. In 1848 klom het tot 449; in 1849 tot 444; in 1850 tot 707; in 1851 tot 777, en in 1852 tot 1060. Niets bewyst heter dan deze cyfers de merkelyke uitbreiding der stad in deze laetste tyden. » [m&t-gva-_7, p.465, n.1].


Februari 1830: Aanbesteding van de bouw voor de nieuwe Antwerpse schouwburg aan de Komedieplaats ("Bourlaschouwburg"). [Bestek metsel- en timmerwerken, SAA: MA 80557 (Oud nummer: 3597/15/03 + 04); MA-PLAN 74-92 (1830/02/06, 1825/02/25, 1830/03/12, 1830/04/16)]. <zie 1829, 1834>


1830 (ca.): Overwelving van Steenhouwersvest [vdw-1977, p.451].


1830: Trekken van de Belliardstraat (Generaal Belliardstraat) op gronden van de blekerij van Courtois waarbij de Oudeleeuwenrui over de Falconrui verbonden wordt met de stad. De eerste urbanistische ingreep van stadswege gedurende meer dan 200 jaar. « [...] gedurende ruim twee eeuwen vindt men van geene doorsteking van nieuwe straten gewag gemaekt. Het eerste werk van dien aerd, in den loop dezer eeuw, was de doorsteking der Belliardstraet, over de oude Falconsrui, in 1830, waerdoor eene geriefelyke gemeenschap tusschen de Oude Leeuwenrui en Falconstraet is gekomen. » <Falconstraat (?)> [m&t-gva_7, p.]; [vdw-1977, p.185-186].


Vóór 1830: Verdwijnen van 'de Heybloem' of 'de Grootmoeder', een standaardmolen opgericht vóór 1698 aan de actueel Carnotstraat hetende straat. Hier verdween toen ook 'De Ram' (later heette deze 'Het Schaap'), daar opgericht vóór 1578. Iets verderop, aan de huidige Gemeentestraat, zal de daar vóór 1698 bestaande 'den Heiligen Geest' eveneens verdwijnen. Een andere windmolen, 'den Roel' of 'de Roeland', aan de actuele Britselei / Louisastraat te situeren en daar opgericht vóór 1666 is in 1830 ook reeds verdwenen. Alle vier waren windmolens van het type standaardmolen.


6 mei 1830: eerstesteenlegging van de Entrepot (Koninklijke Stapelhuizen) door koning Willem I.
Het gebouw, opgetrokken naar plannen van de Gentse architect Louis Roelandt, kwam in gedeelten klaar. Het noordelijk paviljoen kon voor de handel geopend worden in 1832, het zuidelijke in 1833, het middendeel was klaar in 1834. Nadien duurde het nog enkele jaren vooraleer de binnenafwerking en inrichting van het complex voltooid was. [beet-2n-1892, p.130]; [castel-1926, p.8]; [wit_10, p.234, 235 + ICON: houtsnede H. Ratinckx].

ICON: L. Granello, "Nouvel Entrepôt de commerce à Anvers", Antwerpen, midden 19de eeuw. Nationaal Scheepvaartmuseum: AS 68.621.304.


Op 25 augustus 1830 begon in Brussel de revolutie die leidde naar de Onafhankelijkheidsverklaring van België op 4 oktober. Tussen die twee data waren Luik en Leuven eveneens tot de revolutie toegetreden. In het Vlaamse land deden zich slechts een paar onbeduidende relletjes voor. Toen echter het leger van Willem I in Brussel een smadelijke nederlaag had opgelopen trok het zich na 27 september terug op de lijn Antwerpen, Bergen-op-Zoom, Breda, 's Hertogenbosch. Van toen af werd alles in het werk gesteld om het Vlaamse land voor de revolutie te winnen. Op 26 oktober is Antwerpen eveneens in handen gevallen van de opstandelingen. Generaal Chassé had zich toen laten overhalen tot een staakt-het-vuren en riep zijn troepen terug in de Citadel. De opstandelingen hielden zich 's anderendaags niet meer aan de afspraak en schoten op de terugtrekkende soldaten. Daarom liet Chassé de stad beschieten vanuit de Citadel en vanop de vloot die voor de stad geankerd lag. Het bombardement duurde van 16 tot 23 uur, kostte veel mensenlevens en veroorzaakte veel schade in de Sint-Michielswijk. [naar: Acker-Antw-1975, p. 359].

25 augustus 1830: Woelingen in Brussel. In Antwerpen blijven de gemoederen, hoe ontevreden ook, zeer rustig tot in de laatste dagen van september. [prims-berchem-1949, p.249].


28 augustus 1830 (za.): De Antwerpse burgemeester de Caters, beducht op plunderingen, stelt een vrijwillige burgerwacht-noodwacht (= garde urbaine, = garde bourgeoise) in. [prims-1830_1, p.191-192, p.204-227].


28 en 29 augustus 1830: Troebelen in Antwerpen [prims-1830_1, p.192].


29 augustus 1830 (zo.): Verordening van de Antwerpse burgemeester waarbij elke samenscholing van meer dan zes personen verboden wordt. Herbergen moeten sluiten om 19 uur. [prims-1830_1, p.209].

29 augustus 1830 (zo.): De schutterij wordt geconsigneerd in het arsenaal op de Graanmarkt, in hun plaats worden de vier secties van de net opgerichte burgerwacht over de stad verdeeld. [prims-1830_1, p.209].


30 augustus 1830 (ma.): De prinsen Willem en Frederik in Antwerpen. In hun proclamatie aan de bevolking betuigen ze de voldoening van koning Willem over "de eendracht en 't goede gevolg waarmede de ingezetenen dezer stad de rust en goede orde hebben weten te behouden welke eenige aan de stad vreemd zijnde personen of lieden zonder beroep hebben gepoogd te stooren." [prims-1830_1, p.209-210].


23 tot 26 september: In en bij het park in Brussel raakt prins Hendrik van Oranje slaags met Belgische patriotten. [prims-berchem-1949, p.249].


25 september 1830: Door Berchem passeren Belgische krijgsgevangen die zullen worden opgesloten in Antwerpen. [prims-berchem-1949, p.249].


27 september 1830: Het Hollands leger wijkt noordwaarts terug (naar Diegem, Mechelen). [prims-berchem-1949, p.249].


29 september 1830: De Staten-Generaal spreken zich uit voor de scheiding van Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. [prims-berchem-1949, p.249].


5 oktober 1830: Prins Hendrik van Oranje in Antwerpen. [castel-1926, p.14].


10 oktober 1830: Aanbesteding. Herbouwen van de Sint-Janswatermolen aan de Sint-Jansbrug (tussen Hoogstraat en Oever over de Sint-Jansvliet). De oude molen stond hier sinds 1552 en was dan mogelijk al een vervanger. In 1837 zal de nieuwbouw pas doorgaan. [1830/10/05, SAA: MA 80566 (Oud nummer: 3597/15/12)]; [SAA: MA-PLAN 99 : Molenhuis St. Jansbrug (St. Jansvliet): voor- en achtergevel (hetzelfde). Grondtekening gelijkvloers 1ste en 2de verdieping. Breedtedoorsnede. Dak- en gootprofiel. Profiel onderdrempel venster gelijkvloers, 1ste en 2de verdieping. Stenen trapprofiel]; ["Anno 1552. begost men den nieuwen Watermeulen te maken, by St. Janspoorte.": a_chron-1743, p.49]; [1837: m&t-gva_7, p.469].


15 oktober 1830 (vrij.): dagrapport van de burgerwacht: (op de farde van de verslagen) "Les rapports ci-incus annoncent la plus parfaite tranquillité dans cette ville." [prims-1830_1, p.217].


16 oktober 1830 (za.): dagrapport van de burgerwacht: "La plus grande tranquillité régnait dans la ville." [prims-1830_1, p.217].

16 oktober 1830 (za.): Proclamatie van Willem I. [castel-1926, p.15 + tekst ervan).


17 oktober 1830 (zo.): ochtendrapport van de burgerwacht: "Il n'y avait aucune semblance de trouble dans la ville. On réclame du chauffage pour les corps de gardes." (sic). [prims-1830_1, p.217].

17 oktober 1830 (zo.): Botsing aan de Sint-Jorispoort: 's namiddags wordt het nieuws van de aantocht van de Brusselaars onder de zondagswandelaars verspreidt. Aan de Mechelsepoort (= Keizerspoort, = Sint-Jorispoort, = de voornaamste stadspoort) schiet de militaire wacht op de daar naartoe gestroomde burgers, er vallen twee doden en twee gekwetsten. Een in allerijl naar de samenscholing opgeroepen peleton van de burgerwacht onder leiding van kapitein Janssens-Vrancken weet de gemoederen te bedaren. Er wordt onderhandeld met Chassé, deze roept de militairen dadelijk naar de Citadel en stelt dat ze 's anderendaags de stad moeten verlaten. De bewaking van de poort wordt aan de schutterij en burgerwacht toevertrouwd, om 19 uur is de rust hersteld. [prims-1830_1, p.217-218].


18 oktober 1830 (ma.):


19 oktober 1830: In Antwerpen wordt door generaal Chassé officieel een staat van beleg uitgeroepen maar toch zal deze ingehouden worden. [castel-1926, p.15 + ICON (datering?)]; [prims-berchem-1949, p.250]; [prims-1830_1, p.182].

Oktober 1830: Hollands leger in Antwerpen teruggetrokken (6.000 man sterk). Kanonneerboten ter ondersteuning voor de stad voor anker.


25 oktober 1830: Gevechten in Berchem. Graaf Frederik de Merode wordt bij de herovering van Antwerpen in de rechterbil getroffen. Amputatie been 26 okt.; Transport naar bevriende famlie in Mechelen; Overleden 4 november 1830 (38 jaar). Begraven in Berchem. [castel-1926, p.16 (datering?)]; [prims-berchem-1949, p.254].

25 oktober 1830: Generaal Chassé laat de polder omheen het door de Nederlanders bezet gehouden Fort-Lillo overstromen. De bevolking moet worden geëvacueerd. - [lepage-lillo-1997, p.25].


26 oktober 1830: Belgische opstandelingen o.l.v. Mellinet bereiken de 'Hand' van Berchem aan de Warande waar de achter de bomen verscholen Hollanders fel weerstand bieden. Tegen de avond staat Mellinet voor de Antwerpse Vesten. Ook Borgerhout is in handen van de patriotten. [prims-berchem-1949, p.251, 256]. <zie i.v.m. de 'Hand', een grenspaal, 1779 >

26 okt 1830: Herovering van het stadhuis door de Belgischgezinden o.l.v. Van den Herreweghe. [castel-1926, p.16]; [prims-berchem-1949, p.256]; [prims-1830_1, p.267-279].


Oktober 1830: Barrikaden op straten. Schermutselingen en openzetten Berchemse Poort (Keizerspoort). [Castel-chron-1926-1, p.17-18-19 (datering?)]; [prims-berchem-1949, p.257].


2? okt 1830: Terugtrekking van de Hollanders in Citadel. [castel-1926, p.17-18-19].


27 oktober 1830: Militaire onderhandelaar (Commandant Kessels). Ontruiming Citadel geeïst. [castel-1926, p.17-18-19]

27 oktober 1830: Om 16 uur begint de beschieting van de stad Antwerpen vanuit de Citadel en vanaf 8 oorlogsbodems. Om 22.30 uur hield beschieting op (6 1/2 uur lange beschieting). Er vallen 85 doden, waarvan 68 burgers en 17 soldaten. Men telde 120 gekwetsten waarvan een veertigtal later aan hun verwondingen zullen overlijden. [castel-1926, p.17-18-19 (duur?)]; [prims-berchem-1949, p.258].

27 oktober 1830: Na aanvallen op het arsenaal, bombardement van de stad vanuit de Citadel door de Hollanders (generaal Chassé). Brand van arsenaal, stapelhuis Sint-Michiel en in de Kloosterstraat. De stad was in Belgische handen, de Citadel niet. - [Prims-1977-VIII, p.344].


4 november 1830: Frederik de Merode overlijdt in Mechelen. [prims-berchem-1949, p.249].


6 november 1830: Begrafenis van Frederik de Merode in Berchem. [prims-berchem-1949, p.254].


9 november 1830 brand (Kloosterstraat en omgeving) nog niet gedoofd. [castel-1926, p.17-18-19]


Begin november Antwerpen vol Belgische troepen. Koninklijk Paleis hoofdkwartier, Meir artilleriepark. [castel-1926, p.17-18-19].

oktober 1830: De lokalen van de voormalige Zeeprefectuur - aanvankelijk het Klooster van de Luithagen - in de Prekersstraat, waar sinds 1817 het eerste atheneum in was ondergebracht, worden ontruimd bij de beschieting van de stad. Eind 1832 worden ze ingericht voor de opvang van mogelijke cholera-patiënten [m&t-gva_7, p.215, 311]. Ca. 1843 worden de gebouwen gesloopt om plaats te maken voor een artilleriekazerne - zg. "Prekerskazerne", die vanaf 1844 in gebruik zal genomen worden. [m&t-gva_7, p.483]; [plan losson-1846]; [1843: Aanbesteding. "Bouw nieuwe kazerne voor de artillerie op de onteigende gronden van het vroegere atheneum", SAA: MA 80725 (Oud nummer: 3597/23/08) + MA-PLAN 157, 158, 159, 160 (1843/02/06)].

1831

ontploffing kanonneerboot

burgemeesters

Belgische vrijheidsboom

overstroming

Tiendaagse Veldtocht

O.L.V. in stadhuisgevel

Zwanendijk en Zomerdijk

Verdrag der XXIV artikelen

5 februari 1831 (ochtend, ca. 10 uur): Ontploffing van de kanonneerboot van Van Speyck. Eerder, op 19 december 1830 gaf het Incident met 'De Komeet' een voorproef van wat nu werkelijk gebeurde. [prims-1830_2, p.97-109].

[Medaille ter nagedachtenis van J.C.J. van Speyk "JAN CAREL JOSEPHUS VAN SPEYK HANDHAVER DER HOLLANDSCHE VLAG 5 FEBRUARY MDCCCXXXI": medailles SAA (nr. 130, werkbestand)].


14 februari 1831 tot 4 oktober 1848: Gérard Le Grelle (Antw.,
6 jan. 1793 - Antw., 28 okt. 1871), burgemeester van Antwerpen.


1831 tot 1836: Augustin de Marbaix, burgemeester van Berchem, als opvolger van de Oranjegezinde P.J. de Caters. [prims-berchem-1949, p.259].


17 april 1831: Plechtige planting van de eerste Belgische vrijheidsboom op de Grote Markt in Antwerpen, een vaderlandslievende actie met een sterk anti-Orangistisch propagandakarakter. Op de boom de spreuk 'Weg voor eeuwig met Nassauwen'. Men vreesde het lobbywerk van de Orangistisch gezinde Antwerpse handels- en financiewereld om van prins Willem (de latere Willem II) de nieuwe Belgische souverein te maken. In 1836 zal deze linde (of een eik?) sterven, hij wordt dan vervangen door een olm die tot 1882 blijft leven. In 1887 komt op de plaats de Brabo-fontein van Lambeaux. Franse bomen waren geplant in 1792, 1793 en 1795. [zie: prims-1830_2, p.153-162]; [Afwijkende versie in: Gazet van Antwerpen, 3 april 1954. facsimilé in: Persfilter-1980].


31 mei 1831: De muren van de zuidelijke inundatiesluis van Lillo-Fort bezwijken. Hierdoor begeeft de dijk over een lengte van 200 meter en overstroomt een gebied van 25 km² tussen de Kauwensteinse dijk (aan de Kruisschans) tot Stabroek en Berendrecht. - [lepage-lillo-1997, p.25].


2 tot 12 augustus 1831: 'Tiendaagse Veldtocht' van het Nederlandse leger (36.000 man), geleid door prins Willem van Oranje (de latere koning Willem II) tegen het Belgische leger (31.500 man) tijdens de Belgische Revolutie. Op 3 augustus werd Turnhout bezet, op 8 augustus werd het Belgische Maasleger bij Hasselt verslagen en op 12 augustus in de Slag bij Leuven het Scheldeleger. Intussen kwam een Frans leger de Belgen te hulp. Frankrijk en Engeland stelden een wapenstilstand voor. Prins Willem eiste echter de overgave van Leuven en zette de aanval voort. Nadat de Engelse gezant de overgave van Leuven had aangekondigd, stemde prins Willem met de wapenstilstand in. Tussen 13 en 20 augustus trokken de Nederlandse troepen naar Noord-Brabant terug. Alleen de citadel van Antwerpen bleef tot 1832 bezet. Als gevolg van de Tiendaagse Veldtocht werden de voorwaarden voor de Belgische afscheiding enigszins gewijzigd (Verdrag der Vierentwintig Artikelen). [Lexicon-1994, p.338].

« Des anderendaegs [6 augustus 1831] kwam de Generael Belliard, fransch gezant by het belgisch hof, om de immer beangste inwooners gerust te stellen, en de onheilen aftewenden, waermede wy nog bedreigd schenen. Hy was naer 's Hage [Den Haag] geweest, en gaf kondschap, dat de stad Antwerpen onder de bescherming van Frankryk en Engeland was gesteld. Eene dagorde van den generael Tabor [(Belgisch) krijgscommandant van de stad] berigtte tevens, dat de onderhandelingen met onzen geduchten Slotvoogd [d.i. de Hollandse generaal Chassé] hervat waren, en dat voorloopig alles op den ouden voet zou blyven. Eenige dagen daerna vernam men den terugtogt van het hollandsch leger over de grenzen; en alles kwam weder tot bedaren. De eere van de stad by deze gelegenheid behoed te hebben, kwam van regtswege den Generael Belliard toe; dank aen zyne vlytige bemoeijingen, standvastige tael en voorzichtig beleid, mocht de bevolking er met den schrik afkomen [en niet vanuit de Citadel gebombardeerd te worden als in 1830 - WS]. Om het aendenken van dien ouden metgezel van Napoleon onder het dankbaer nageslacht te vereeuwigen, heeft de gemeente-raed in 1832 beslist, dat de toen pas doorgestoken straet van de Falconsrui naer de Oude Leeuwenrui den naem van 'Belliardstraet' zou voeren. [m&t-gva_7, p. 305-306]


13 augustus 1831: De herplaating van het Onze-Lieve-Vrouwebeeld in de gevel van het Antwerpse stadhuis, daar verdwenen sinds september 1797 (Franse tijd), geschiedde in de bange dagen na 2 augustus 1831, nadat generaal Chassé, de Nederlandse bevelhebber van de Citadel, de wapenstilstand had opgezegd ('Tiendaagse Veldtocht'). Na tal van ander onheil net voordien - werkloosheid, cholera-epidemie, een eerder dreigement van Chassé op 19 mei - diende men opnieuw bevreesd te zijn voor een bombardement op de stad vanuit de nog door vijandelijke Hollandse militairen bezette Citadel. Rijke bewoners konden de stad uitvluchten, de gewone man trok al biddend door de straten in ware bidprocessies. Burgemeester Le Grelle had deze volksuitingen ten volle gesteund en naar aanleiding van zo'n processie de Antwerpse bevolking beloofd de patrones van Antwerpen in ere te herstellen. Het beeld werd herwijd door E.H. Bollinckx, onderpastoor van de Onze-Lieve-Vrouweparochie, en op zaterdag 13 augustus 1831 opnieuw in de nis geplaatst. Dezelfde dag kwam het heuglijke nieuws van een afgesloten wapenstilstand. [Zie: prims-1830_II, p.223-224].


1831: Aanleg van de Zwanendijk en de Stabroekse Zomerdijk, na de inundatie bij de krijgsverrichtingen nabij Lillo-Fort. Met de Stabroekse Zomerdijk kon het bewoonde deel van Stabroek afgeschermd worden van Lillopolder. Even ten westen van Stabroek verbond hij de Berendrechtsedijk met 's-Hertogendijk. Hij verdween in 1845 maar liet nog lang littekens achter in Stabroek, voornamelijk nabij de Abtsdreef. De Zwanendijk vormde de verbinding van de Gemeentedijk met de Scheldedijk. [polderboeket-1977, p.49, 50].

15 november 1831: Verdrag der Vierentwintig Artikelen. Willem I wordt verplicht het grondgebied van de voormalige Oostenrijkse Nederlanden te ontruimen, met uitzondering van Limburg en Luxemburg, deze blijven onder Nederlandse souvereniteit. [lepage-lillo-1997, p.25].

1832

beplanting Kasteelplein

Cholera-epidemie

Eligiusgenootschap

eerste openbare synagoge

Verdrag der XXIV artikelen

belegering citadel

overgave citadel

heldenverering

 

1832: Oude bomen op het Kasteelplein worden door jonge vervangen. [clijmans-pub-1944, p.17].


1832: Genootschap van de heilige Eligius opgericht [in de Sint-Paulusparochie] tijdens de heersende cholera-epidemie. [s_paulus-1978, p.64]; [cholera, juni/juli - november 1832 en verder in 1833: zie m&t-gva_7, p.311-315].


21 september 1832: De eerste openbare joodse synagoog in Antwerpen wordt in gebruik genomen, ze is gelegen 2e wijk, nr. 395, het huidige nummer 83 van de Paardenmarkt. In 1846 verlaat de joodse gemeente deze locatie en huurt de tot magazijn verworden gewezen kapel van de door Pieter Pot gestichte Sint-Salvator-priorij, na vier jaar wordt ze er eigenaar van. ('Pieter Potkapel', een eenvoudig zaalkerkje gebouwd in 1433 en gelegen op de hoek van de Kleine en Grote Pieter Potstraat). [schmidt-joden-1963, p.99-100]; [bouwen-3na-1976, p.73-76].


(22) oktober 1832: Op aanvraag van de Belgische regering besluiten Engeland en Frankrijk om het Verdrag <conventie, tractaat> van de XXIV Artikelen - die de kwestie van het grondgebied tussen België en Nederland regelde - ten voordele van België gewapend af te dwingen. Indien Nederland de nog steeds bezette Antwerpse Citadel niet vrijwillig zou ontruimen, zouden Fransen troepen ze komen ontzetten. Het Verdrag van de XXIV Artikelen - door Nederland eerder afgewezen, maar door België aanvaard - bepaalde o.m. dat Willem I zijn troepen zou verwijderen van het te vormen Koninkrijk België (Antwerpse Citadel en forten Lillo en Liefkenshoek langs de Schelde), de Belgische vorst diende zijn troepen te verwijderen van het grondgebied dat aan Nederland was toegewezen (o.m. Maastricht en Limburg over de Maas, Waals gedeelte van Luxemburg). [m&t-gva_7, p.326]; [LUYCKX, Theo; PLATEL, Marc : "Politieke geschiedenis van België. 1: van 1789 tot 1944". Kluwer rechtswetenschappen : Antwerpen, 1985, p.72-73, passim]. <22 oktober 1832: Dood van Goethe>


7 november 1832 (e.v.): Uittocht met have en goed van vele Antwerpenaars uit vrees voor de belegering van de Citadel door de Fransen. Aanleiding tot de vlucht was een proclamatie van krijgscommandant kolonel Buzen (7 nov.), de dag nadien gevolgd door een van het stadsbestuur. [m&t-gva_7, p.330].

november-december 1832, beleg van de citadel door de Fransen. De stad heeft geen schade geleden. Alleen de versterking zelf en de buitenwijken eromheen werden toen door de dagenlange artillerieduels grondig omgewoeld. [acker-antw-1975, p. 359]; [...]de loopgrachten, aangelegd om het bolwerk te kunnen benaderen, doorwoelen grondig de hovingen en wegen van het geteisterd gebied (Sint-Laureiskwartier). [gvc-leien-1987, p.187]; "De doorwoelde Lei moet er volgens ooggetuigen als een maanlandschap uitgezien hebben." [gvc-leien-1987, p.190]. / [Medaille ter ere van Baron Chassé: medailles SAA (nr. 131, werkbestand) – Medaille inname van de citadel van Antwerpen door de Fransen: Ib. nr. 254].


1832: Brand van de Citadel, met de belegering door de Fransen.


26 december 1832: Bij de uitvoering van de capitulatie de Citadel, na het geslaagde beleg door de Fransen op 24 december, weigert bevelhebber generaal Chassé de door de overwinnaar gestelde voorwaarde te aanvaarden om de wapens niet meer op te zullen nemen tegen hen of hun bondgenoten, zolang het Nederlands-Belgisch pleit onbeslist is. Bepaald wordt dat de Nederlanders als krijgsgevangenen zullen worden weggevoerd op 30 en 31 december. De nacht ervoor werden de zwaar gekwetsten naar het Antwerpse militair hospitaal overgebracht. Lichtgewonden, vervoerbare zieken en niet-militairen werden op lichters naar Lillo gevoerd om vandaar op stoomboten te verschepen die hen naar Bergen-op-Zoom brachten. [m&t-gva_7, p.377].

1832-1833: « In de jaren 1832-1833 werd aan de drie vedetten van dat ogenblik, koning Leopold I, generaal Belliard en maarschalk Gérard, hulde gebracht. Drie straten werden toen naar hen genoemd. » [vdw-1977, p.186].

1833

het Antwerpse 'Bolleke'

verandering Sint-Pauluskerk

overwelving Boterrui

overwelving Burchtgracht

 

1833: Ontstaan van het nog steeds populaire Antwerpse 'bolleke', een creatie van cafébaas Johannes Vervliet van de afspanning 'de Plaisanten Hof'. Na de dood van Vervliet kwam het bedrijf in handen van Carolus De Koninck.


1833: Afbraak van het koordoksaal met twee middenaltaren in de Sint-Pauluskerk. Oprichting van het Heilig-Kruisaltaar. [s_paulus-1978, p.64].


1833-1834: De werken voor de overwelving van Boterrui (zie: Suikerrui) worden aanbesteedt; in 1834 volgt een aanbesteding voor bestratingswerken bij het plaatsen van een rooster in de reeds overdekte Boterrui. Het deel nabij de Schelde, aan de Lookbrug wordt ook eind dat jaar aangevat. [Aanbesteding. "Overwelven van de Boterrui": SAA: MA 80598 (Oud nummer: 3597/17/02); MA-PLAN 103 (1833/03/26): Overwelving Boterrui: niveaulijn Steenweg - Aquaduct. Snijlijnen overwelving: AB, CD en FG. Luchtzicht kanaal met omliggende straten: Lookbrug, Bootstraat <sic - WS, "Schipstraat">, Appelstraat, Kaasstraat, Suikerrui, Pieter Potstraat. Muurprofiel en -plan. Plan muurfundering]; [Aanbesteding. "Bestratingswerken voor het plaatsen van een rooster op de overdekte Boterrui": SAA: MA 80617 (Oud nummer: 3597/18/03); MA-PLAN 106 (1834/03/17): Boterrui: breedtedoorsnede bestrating. Aanduiding plaatsen van rooster op de overdekte Boterrui (+ sluis). Omliggende straten: Suikerrui, Pieter Potstraat, Lookbrug, Appelstraat]; [Aanbesteding. "Overwelven van een deel van de Boterrui": SAA: MA 80633 (Oud nummer: 3597/18/19); MA-PLAN 114 (1834/08/09): Overwelving deel Boterrui en sluis bij de Schelde. Profiel te overwelven rui (luchtzicht) aan de Lookbrug. Sluisplan luchtzicht. Sluiszicht vanaf deurzijde gezien. Sluiszicht vanuit deurprofiel gezien]; [Aanbesteding. 1834, "Afbraak van een huis op de Lookbrug, S. 1-4": SAA: MA 80624 (Oud nummer: 3597/18/10)].

1833: De werken voor de overwelving van de Burchtgracht worden aanbesteedt. [Aanbesteding. "Overwelven van de Burchtgracht": SAA: MA 80599 (Oud nummer: 3597/17/03); MA-PLAN 104 (1833/05/17): Burchtgracht: doorsnede aquaduct, sluisbedding en funderingsmuur. Muurplan in Vilvoordse steen. Detail funderingsmuur]; [overwelving Burchtgracht, ca. 1830: vdw-1977, p.132].

1834

afbraak 'den Clampaert'

Driejaarlijks Salon

Bourlaschouwburg voltooid

stichting 'Dames van het
Christelijk Onderwijs'

diepteboring bij Sint-Andries

 

Vóór 1834: Op Stuivenberg verdwijnt 'Den Clampaert', een graanwindmolen van het type standaardmolen. Vóór 1698 was hij opgericht en je zou hem nu aan de actuele Klamperstraat situeren (perceelnummer E961). Het merendeel van de andere Stuivenbergmolens zal om en rond 1850 afgebroken worden.


1834: Op de eerste Antwerpse kunsttentoonstelling (driejaarlijks Salon) na de onafhankelijkheid zenden geen Noord-Nederlanders werken in. Van de ruim 450 getoonde werken hadden er maar vijf iets met de opstand te maken. [zie: Mieke van der Wal : "Maalt, o Kunstenaars! die wonderen aan het nageslacht! : de Belgische Opstand en de beeldende kunst", in: "De negentiende eeuw", 4 (1980), p. 75]. - <zie ook 1813 en 1828 >


1834: De Bourlaschouwburg voltooid (werken aangevangen in 1829 ) (arch.: Pierre Bourla). [Werken-1964, p.31-33]. In 1958 gaan er stemmen op het gebouw te slopen, in 1993 is het de parel aan de kroon van 'Antwerpen '93, Europese hoofstad'; [medailles SAA (nr. 2, werkbestand)].


1834: Stichting van de 'Dames van het Christelijk Onderwijs' in de Lange Nieuwstraat; kapucinessen in de Sint-Rochusstraat; clarissen in het Vliegenstraatje bij de Paardenmarkt. [wit_14, p.340].

1834: Gedurende negen maanden wordt op het Sint-Andrieskerkhof een diepteboring uitgevoerd op zoek naar grondwater. De poging blijkt vruchteloos, wel bekwam men inzicht in de bodemgesteldheid (aardlagen) tot op 92 meter diepte. « Gaerne zou men de stad met eenen artesiaensche bornput begiftigd hebben. Aenzienlyke booringswerken werden te dien einde in 1854 op S. Andrieskerkhof ondernomen en gedurende negen maenden voortgezet, doch, nadat men er veel geld had aen toegelegd moest men het werk opgeven. Het eenigste voordeel dat men daeruit verkreeg, was eene nauwkeurige kennisse van de verschillende lagen van onzen grond tot op eene diepte van 92 meters. » [m&t-gva_7, p.470-471].

1835

afgraving Stuivenberg

dandy's in Antwerpen

Jezuïetenstichtingen

oprichting 'De Olijftak'

commissie Monumentenzorg

dagblad 'Le Précurseur'

 

1835 (ca.): Afgraven van de "Stuivenberg" ten behoeve van de aanleg van de spoorlijn tussen Antwerpen en Mechelen. « Honderden karren werden daartoe gebruikt, en het zavel werd tot Duffel toe vervoerd. » [m&t-gva_1, p.116].


1835: Alphonse Royer en Roger de Beauvoir (dandy's) bezoeken Antwerpen. De Beauvoir zal later Gérard de Nerval bij Gustave Wappers aanbevelen, en hem vragen om de Fransman de weg naar de 'musico's' (danszalen) van de Rietdijk te tonen. Nerval bezoekt Antwerpen in juli 1836. [schmook-rid-1971, p.36, 38, 39].


1835: Stichting van de Jezuïeten aan de Keizerstraat en Korte Nieuwstraat. [wit_14, p.340].


1835: Oprichting van de Vlaamsgezinde rederijkerskamer De Olijftak in Antwerpen.


7 januari 1835 (K.B.): [nationaal]: Oprichting van een commissie voor Monumentenzorg (Commission pour la conservation des monuments) onder Leopold I. [medailles SAA (nr. 366, werkbestand)]. [Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen].

15 december 1835: Verschijnen van het eerste nummer van 'Le Précurseur', een Antwerps dagblad met handelsinformatie opgericht door August Morel. [beet-2n-1892, p.142].

1836

spoorlijn naar Mechelen

voorloper Centraal Station

'De Leeuw van Vlaanderen'

nieuwe vrijheidsboom

algemene bouwverordening

dandy's in Antwerpen

Provincie Antwerpen gesticht

eerste gasmaatschappij

 

1836 tot 1846: J.F.F. Biart, burgemeester van Berchem.


3 tot 6 mei 1836: Inhuldiging van de spoorlijn Mechelen-Antwerpen. De spoorverbinding met Brussel is verwezenlijkt. Een houten voorlopig station doet dienst (gelegen aan het huidige Koningin Astridplein). In 1854 zal het opgevolgd worden door een ruimere constructie in Zwitserse chaletstijl. Het actuele Centraal Station werd opgetrokken tussen 1895 en 1905. [vdw-1977, p.449]; ["L'AGRICULTURE, L'INDUSTRIE ET LE COMMERCE VIVIFIES. III MAI MDCCCXXXVI" (3 mei 1836): medailles SAA (nr. 4, werkbestand)].


1836: 'De Leeuw van Vlaenderen' verschijnt, het populairste boek van de hele Vlaamse literatuur, auteur is Hendrik Conscience (1812-1883).


1836: De in 1831 op de Grote Markt in Antwerpen geplante vrijheidsboom is gestorven en wordt vervangen door een olm [iep], die zelf in 1882 zal afsterven. [zie: prims-1830_2, p.153-162].


1836: De stad Antwerpen maakt verplicht dat bouwplannen van particulieren door het schepencollege moeten worden goedgekeurd. In 1858 wordt hieromtrent een reglement opgesteld (bouwverordening). « De gemeentewet van 1836 is in deze leemte komen voorzien, verklarende, dat de plannen der door partikulieren aen te leggen gebouwen, onder de bemoeijingen van het Schepenkollegie vallen ("Rapport du Collége de 1837", p.73). Naer aenleiding dezer wet, werd in 1858 een reglement vastgesteld, bepalende, dat alwie gebouwen, huizen, deuren, vensters, muren, bruggen, waterleidingen, beplantingen of alle andere hoegenaemde werken langs de groote of kleine wegen, langs de ruijen of vlieten zou doen, daertoe voorafgaendelyk door de bevoegde overheid moest gemagtigd zyn, en zich gedragen naer de hem op te leggen voorwaerden, behoudens regt tot eene billyke vergoeding, ingeval een gedeelte des eigendoms, door de nieuwe voorgeschreven bouwlyning, by de straet ingenomen moest worden. » [m&t-gva_7, p.467-468].

13 juni 1836: Leopold I ondertekent de wet waarbij Borgerhout en Deurne zelfstandige gemeenten worden. In 1837 zal Borgerhout ook op kerkelijk vlak volledig los van Deurne komen te staan. [stockmans-d&b_II, p.238; d&bIII, p.6].


juli 1836: Théophile Gautier en Gérard de Nerval op bezoek in Antwerpen. Nerval was via Roger de Beauvoir bij Gustave Wappers aanbevolen. Nog in 1840 en 1853 volgen bezoeken van Nerval aan de Scheldestad, waar hij niet nalaat de internationaal befaamde danszalen en hoerenbuurt van de Rietdijk (Mattenstraat, Haringvliet) te exploreren. In dit verband maakte hij de opmerking dat de Rietdijkse bevolking als het ware hem een initiatie was geweest voor het probleem Rubens. [schmook-rid-1971, p.36, 38, 39, 42, 57].


6 oktober 1836: Officiële stichtingsdatum van de provincie Antwerpen. De zetel van het provinciebestuur was gehuisvest in het Oud-Bisschoppelijk Paleis aan de Schoenmarkt. Omwille van de zware bomschade tijdens de Tweede Wereldoorlog, kon dit gebouw niet langer onderdak bieden aan de provinciale diensten. Daarom werd aan de Koningin Elisabethlei een nieuw provinciaal complex opgericht.

1836: Oprichting van een eerste gasmaatschappij en bouw van installaties aan de "Blijdenhoek" (d.i. eind van de toenmalige Boeksteeg, nu te situeren in het bouwblok Willem Lepelstraat, Nationalestraat en Scheldestraat). In maart 1837 brandden de eerste straatverlichting op gas, maar het experiment bleek van korte duur. Pas in 1840 zou een Engelse maatschappij met succes deze vorm van straatverlichting aanpakken. « Sinds lange was de ontoereikendheid van de verlichting by middel van olielantarens of reverbeers gebleken; en sinds lange ook was men er op bedacht geweest, in dat gedeelte van den openbaren dienst verbetering te brengen, by middel van het gazlicht. Reeds in 1818 had men daermede willen beginnen, door de verlichting der Dokken, rondom welke men een dertigtal gazlantarens zoude hebben aengestoken; doch dit had vooreerst geen gevolg, zoo min als een meer algemeen ontwerp van gaz-verlichting, hetwelk in 1824 werd gevormd.
Middelerwyl werd de harstgaz ontdekt, en uit de genomen proeven scheen te blyken, dat deze gaz zekere voordeelen boven den kolengaz bezat. Naer aenleiding van eenige gunstige verklaringen vormde zich in 1836 eene maetschappy, die een kapitael van zes honderd duizend franks moest hebben. Deze maetschappy bekwam de koninklyke goedkeuring, en begon dadelyk hare werkzaemheden, stichtende aen den Blydenhoek eene gazfabriek, leggende de gazpypen of geleibuizen, en in Maert 1837 de eerste lantarens aenstekende. Maer nadien ging het dagelyks slapper, en eindelyk werd de onderneming geheel opgegeven. Nu werd door de Stad in 1840 eene andere overeenkomst gesloten met de engelsche "Vastlands-Maetschappy", welke de gebouwen en het gerief der vorige overnam, en de werken derwyze bespoedigde, dat men zich reeds in Augusty 1840, tydens de Rubensfeesten, met eene gedeeltelyke gazverlichting mogt verblyden. De "Vastlands-Maetschappy" liet het werk ook niet afslappen: het volgende jaer waren reeds al de olielantarens binnen de stad door gazbekken vervangen, uitgenomen rondom de vesten en in de vyfde wyk, werwaerts de verlichting iets later insgelyks werd uitgebreid (1).
(1) Op het einde van 1851, telde men binnen de muren 1,181 gazlantarens en 3 oliebekken; buiten de muren, in de vyfde wyk, 16 gazlantarens en 214 oliebekken. Deze dienst vereischt jaerlyks 70 à 75,000 frs. » [m&t-gva_7, p.471-472]; [plan losson-1846]; [1840: "Gasverlichting - contract": SAA: MA 80701 (Oud nummer: 3597/22/01)]; [1840: "Gasverlichting - lastenboek": SAA: MA 80702 (Oud nummer: 3597/22/02)].

1837

klimaat: extreme koude

wijziging stadswapen

Krijgsmagazijn Belliardstr.

werken Van Dijckkaai

oprichting rederij E. Sasse

sloop 'Sint-Janswatermolen'

werken Entrepotkaai

stichting parochie Borgerhout

Victor Hugo in Antwerpen

1837: (dec. 1836, jan., feb. 1837) Extreem koude winter in België. Gemiddelde temperatuur: -1.4 °C. Ook de lente is extreem koud: 4.9 °C. - Andere koude winters: 1963: -2 °C, 1845: -1.4 ° C, 1891: -1.4 °C, 1947: -1.1 °C. [KMI, Ukkel, juni 2000].


1837: De Markiezenkroon (van Franse origine) wordt in 1837 officieel aan het Antwerpse stadswapen toegevoegd. Ze verving de 5-bladige Nederlandse voorganger.


1837: Bouw van het Krijgsmagazijn in de Belliardstraat (arch. Pierre Bourla). [Werken-1964, p.31-33].


1837: Verbeteringswerken aan de Van Dijckkaai (1837). [Werken-1964, p.31-33].


1837: Oprichting van de firma E. Sasse, door gelijknamige. Deze rederij beperkte zich tot vaart op Zweedse en Finse havens. [25courrier, p.126, tekstadvertentie].


1837: Jules Michelet, auteur van 'Sur les chemins de l'Europe', op bezoek in Antwerpen. Ontmoeting met stadsarchivaris Verachter. [schmook-rid-1971, p.36].


1837: De stad verkoopt de "oude Sint-Janswatermolen" op de Sint-Jansbrug (tussen Hoogstraat en Oever over de vliet). Na sloop zal er een nieuw gebouw (met andermaal een watermolen) verrijzen. [m&t-gva_7, p.469]; [vgl. foto's].


1837 tot 1839: Verbeteringswerken aan de Entrepotkaai (1837-1839). [Werken-1964, p.31-33].


6 februari 1837 (KB): Een Koninklijk Besluit bepaalt het zegel en wapen van Antwerpen. In 1881 worden enkele wijzigingen aangebracht. <zie ook 1810 (1818) >


20 juli 1837: Kardinaal Sterckx ondertekent de stichtingsbrief van de nieuwe parochie Borgerhout, afgescheiden van Deurne. Met de wet van 13 juni 1836 waren beide gemeenten al op wereldlijk vlak een zelfstandige entiteit geworden. [stockmans-d&b_III, p.6; d&bII, p. 238].

augustus 1837: Victor Hugo op bezoek in Antwerpen. In een brief aan zijn vrouw Adèle schrijft hij uitbundig over de stad. [schmook-rid-1971, p.36].

1838

spoorlijn naar Gent en kust

slechting Kruisschans

bestrating Markgravelei

afsluiting Kasteelplein

provocatie Nederlanders

rondreis van kunstschilders
Florent Mols & Jacob Jacobs

1838: Realisering van de spoorverbinding over Gent met de kust. [Acker-Antw-1975, p.359].


1838: Slechten van de schans 'Santa Cruz' (Kruisschans), rond 1583 door de Spanjaarden gebouwd. [ph-oorderen-1991, p.20-21 + plans = Havermans (Noordgouw)].


1838: Bestratingswerken in de Markgravelei ("Lange Leystraat", 5de wijk). [SAA: MA 80688 (Oud nummer: 3597/21/07)].


1838: Op aandringen van de politiecommissaris van de 4e wijk, wordt de toegang van het Kasteelplein, aan Kloosterstraat en Begijnenstraat, versperd met vier houten paaltjes om te voorkomen dat paarden en bespannen wagens de wandelplaats zouden gebruiken. [clijmans-pub-1944, p.17].

15 oktober 1838: Voltooiing van de Cirkeldijk (Kraagdijk) rondom het fort van Lillo, in maart werd met de bouw gestart. [polderboeket-1977, p.46].

Biblio:
Snacken: Bijdragen tot de Geschiedenis van de Gemeente Lillo, p.136.


18 juli 1838: Prins Eugène de Ligne, op terugweg van Londen als vertegenwoordiger van koning Leopold bij de kroning van koningin Victoria, vaart bij Cadzand de Schelde op zonder de Belgische vlag te strijken. Een provocatie, omdat geen enkel vaartuig onder Belgische driekleur de Schelde op of af mocht naar Nederlandse voorschriften. De Nederlanders durfden niet op de stoomboot schieten en de stunt zorgde voor een flinke rel. In Antwerpen was het enthousiasme bij de verwelkoming van de Menai uitbundig. [beet-2n-1892, p.134]; [Rik Van Cauwelaert: 'De lichtjes van de Schelde', in: Knack, 2 augustus 1989, p.32-33.] <zie 13 juni 1839 >

29 mei 1838: De kunstschilders Florent Mols (1811-1896) en Jacob Jacobs (1812-1879) en verzamelaar, mecenas Charles Stier d’Aertselaer (1770-1847) verlaten Antwerpen aan boord van de 'Hélène' op weg naar Egypte en het nabije-Oosten. Van Gibraltar af bereizen ze de noordkust van Afrika, verblijven in Egypte, Cyprus, Klein-Azië, Rhodos en Griekenland en bereiken zo Italië. Vervolgens bezoeken ze Oostenrijk, Duitsland en Rusland (Sint-Petersburg). Beide schilders zullen hun reiservaring vastleggen in schetsboeken en hieruit putten voor latere oriëntalistische schilderijen, werken die vanaf 1840 in de driejaarlijkse tentoonstellingen van de "Société royale d’Anvers pour l’Encouragement des Beaux-Arts" te zien zullen zijn. Stier d’Aertselaer koopt archeologica.
Mols zal in 1856-1857 samen met de schilder Franz Vinck nogmaals een Egyptereis ondernemen.

1839

werken Jordaenskaai

Museum Schone Kunsten

overdekte winkelgalerij

Scheidingsverdrag

IJzeren Rijn

vrije Scheldevaart

overdracht Fort Lillo

meridiaanlijn in kathedraal



verordening op huurrijtuigen

 

1839: Verbeteringswerken aan de Jordaenskaai. [Werken-1964, p.31-33].


1839-1843: Verbouwing van de kerk van het Minderbroedersklooster aan de Mutsaardstraat voor het Museum voor Schone Kunsten (als horend bij de Academie) n.o.v. stadsarchitect Pierre Bourla. Het gebouw zal dienst doen tot de nieuwbouw op het Zuid haar functie overneemt. (zie: KMSKA, 11 augustus 1890).


1839 (?): Onuitgevoerd ontwerp voor een overdekte winkelgalerij tussen Kammenstraat en Lombardenvest. « Een partikulier, omtrent den jare 1839 eigenaer geworden zynde van eenige huizen in de Kammerstraet, sloeg voor eene tontine-maetschappy opterigten, met het doel om op die eigendommen eenen met glas overwelfden doorgang te bouwen, leidende van de Kammerstraet naer de Lombaerdevest. Het ware overtollig over dit ontwerp nader uitteweiden, dewyl het geen gevolg had. » [m&t-gva_7, p.479].
* 1849: Ontwerp voor een niet gerealiseerde winkelgalerij tussen Kammenstraat, Lombardenstraat en Lombardenvest, de zgn. 'Passage De Haen'. De drie assen zouden samenkomen in een centrale hal. [wit_11, p.269 (ill., tekening, Erin Corr (PK)].

eind maart 1839: Hendrik Conscience wordt klerk en hoveniersgast bij plantenkweker Van Geert in de Ploegstraat 5 in Borgerhout (o.m. de hovenier van baron Cogels en stichter van de kwekerij te Kalmthout, later Arboretum). In mei zal hij bij hem inwonen. Hij raakt bevriend met diens zoon.


19 april 1839: (Londen) - Scheidingsverdrag van Londen, waarin België en Nederland hun scheiding regelden onder de hoede van de grootmachten van toen. Dit verdag gaf België recht op de IJzeren Rijn: een spoorverbinding tussen Antwerpen en de Rijn in Duitsland, over Nederlands grondgebied. De Antwerpse eis voor een spoorverbinding met het Duitse Ruhrgebied dateerde al van 1831. Het verdrag van 1839 gaf België een recht op doortocht, een internationale erfdienstbaarheid. [Guy Tegenbos: 'Verdrag van 1839 gaf recht op IJzeren Rijn'. DS 13 februari 1998].

Artikel IX van dit verdrag hield de vrijheid van Scheldevaart in, doch mits betaling van 1 fl. 30 per ton ten voordele van Nederland. Een Belgische wet aangenomen op 8 juni 1839 voorzag in de terugbetaling van deze tol aan alle schepen door de staat, zodat de in- en doorvoerhandel hierdoor niet benadeeld werd. [beet-2n1892, p.133] <zie: 28 oktober 1830, Gendebien = [beet-2n1892, p.132] >


13 juni 1839: Als gevolg van het Scheidingsverdrag van Londen (19 april) wordt het bevaren van de Schelde onder Belgische vlag vrij verklaard. [beet-2n1892, p.134]. <zie 18 juli 1838, prins de Ligne>


22 juni 1839: Jaren na de Belgische onafhankelijkheid, op 22 juni 1839, wordt Lillo-Fort door het Nederlandse militaire garnizoen overgedragen aan België. In 1894 volgt de militaire buitengebruikstelling van dit in 1579 begonnen fort.


augustus 1839: Adolphe Quetelet, van het observatorium van Brussel, trekt een meridiaanlijn in de bevloering van de kathedraal. [prims-gva-1985-8, p.342]. (foto links)

23 november 1839: De eerste gemeentelijke verordening op huurijtuigen verschijnt. Kort na de opening van de spoorlijn Brussel-Antwerpen, met station buiten de omwalling, was immers een privévervoer met huurkoetsen (vigilantes) ontstaan om treinreizigers van en naar het dan nog afgelegen station te vervoeren. Op 3 januari 1840 worden de standplaatsen bepaald: Meir, Groenplaats, Grote Markt, Minderbroedersrui, Van Schoonbekeplein (plaine de Citerne) en het plein voor het toenmalige station. [LAUWERS, Frans : "De Antwerpse taxi en zijn concurrenten". Centrum voor studie en documentatie : Antwerpen, 1993, p.74. - ("Volkskunde", 94,1(januari-maart 1993):73-84)].

1840

bevolking: 78.749

kunstverkoop

verhoogde havenactiviteit

afbraak 'de Geelrok'

afbraak 'Pisternemolen'

slagerswinkels en -hallen

overwelving Ankerrui en
Oudeleeuwenrui

goederenstation haven

Rubensfeesten

standbeeld P.P. Rubens

oprichting poppentheater

gebruik bouwstaal

O.L.V.-ter-Sneeuwkerk

neogotische bouwstijl

eerste bewaarschool

 

1840: inwoners: 78.749. [Acker-Antw-1975, p.359]


jaren 1840: De invoer steeg voor het eerst boven het kwart miljoen ton. De scheepvaart op de Schelde was vrij verklaard, tegen betaling van een scheepstol die echter door de regering werd terugbetaald. [Acker-Antw-1975, p.359].


1840: « Eene schoone gedachte en der kunsten hoogst voordeelig, is in onze stad opgevat geweest. 'Eene gedurige tentoonstelling' zal in een der zalen van het Musaeum plaets hebben. De werken der kunstschilders worden kosteloos ten toon gesteld, en kunnen ten hunnen voordeelen verkocht worden. De 'tentoonstelling' is open voor het publiek, zondag en donderdag van tien tot drie ure. » ["Kunst- en letternieuws", in: "De Noordstar", 1 (1840), 1: 48 (januari 1840)]


1840 (ca.): De stijging van de havenarbeid brengt noodzaakt tot aanwerving van meer arbeiders. De voordien strikt in aantal gelimiteerde 'naties' nemen nieuwlingen als dagloners aan die onder de 'bazen' zullen werken, een benaming voor de leden van de vanouds bestendige groep, die evenwel net dezelfde arbeid blijven verrichten als hun 'gasten'. [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.162].


1840: Verdwijnen van de 'Geelrok', een graanwindmolen aan de Slijkpoort (vandaag Londenbrug). Deze standaardmolen bestond vóór 1542. [Holemans-1986, p.9].


1840: Verdwijnen van de graanwatermolen 'Pisternemolen', een getijdemolen in 1562 opgericht aan de Eerste Vliet (Brouwersvliet). (perceelnummer A133). [Holemans-1986, p.13]; <1801: Aanbesteding verpachting watermolen "Cisterne" - S.1-2338 [SAA: MA 80022 (Oud nummer: 3597/01/23)>.


1840: Het oprichten van slagerswinkels wordt door het gemeentebestuur toegelaten maar wel streng hygiënisch gereglementeerd. In april 1845 opent een vleeshal met stalletjes op de overdekte markt "Cité" (Oudaan), aan de hoofdingang kant Everdijstraat; kort erop één in de Burchtgracht (1848-1849).


1840: Een goederenstation voor de haven wordt aangelegd op de pas overwelfde Ankerrui en Oudeleeuwenrui. [acker-antw-1975, p.370-371] In 1878 wordt het opgevolgd door het station Antwerp-Dokken aan de Ellermanstraat.


* 1840: "In een geest van vertrouwen op de toekomst werden de luisterrijke Rubensfeesten gehouden" [acker-antw-1975, p.370-371]. Flamingant P.F. Van de Kerckhove in "De Noordstar" (1840, 2: 142-144) is bitter over het verloop ervan: het was een stijve bedoening en de kunstenaars die zoveel energie in de voorbereiding ervan hadden gestoken werden miskend. Klap op de vuurpijl was de overschildering van de Nederlandstalige opschriften op de praalwagens, dit na een kritische bemerking van Charles Rogier. [zie i.v.m. deze Franse reflex: amvc-rubens-1977, p.35].


1840: Bij de inhuldiging van het Rubensstandbeeld, op het Burchtplein, wordt een door het Antwerps stadsbestuur besteld vieringswerk uitgevoerd. Tekstauteur Etienne Tétet Arbeltier en componist Albert Grisar maakten hiervoor de "L'Apothéose de Rubens: Cantate, en tableaux et scènes lyriques" ('cantate in taferelen en lyrische tonelen'; uitgave: L.P. de Lacroix, Anvers, aug. 1840). Albert Grisar (Antw., 1808 - Asnières bij Parijs,1869), afkomstig uit een gegoede Antwerpse familie genoot als componist o.m. bijval in Parijs. [zie: schmook-teun-1942, p.136-137 (ook i.v.m. een dito werk uitgevoerd op 4 dec. 1815); amvc-rubens-1977, p.34-35].


1840: Het voorlopige plaasteren Rubensstandbeeld wordt beschut in een houten loods op het Burchtplein. [castel-1926, p.9]


1840: Het publiek kon de rijke schilderijenverzameling gaan bewonderen die de pas overleden oud-burgemeester Floris van Ertborn aan het Museum voor Schone Kunsten had vermaakt. [acker-antw-1975, p.371] < zie 1841, legaat >


1840: Oprichting van een poppentheater in de Steenbergstraat door Jean-Baptist De Paus.


1840: Tweede bezoek van Nerval aan Antwerpen (zie: juli 1836). [schmook-rid-1971, p.36, 38, 39, 42, 57].


1840: Het gebruik van ijzeren balken, een bouwtechnische vernieuwing, laat toe uitstalramen over haast de volledige gevelbreedte te bouwen. De constructie wordt verborgen door een houten omkadering om een aantrekkelijke winkelpui op te leveren. [wit_11, p.267].


juni 1840: Architect Berckmans is bezig met de Onze-Lieve-Vrouw ter Sneeuwkerk van Borgerhout (gesloopt), de vroegste toepassing van de neogotische stijl op kerkgebouwen in België. « – Er is ons van wege eenen onzer byzonderste letterkundigen een werkjen over de Ogivale Bouwkunst, toegezonden. Ofschoon dit opstel, dat wy gelooven in de 'Revue nationale' reeds opgenomen te zyn geweest, in het fransch geschreven zy, kunnen wy echter niet nalaten er alle de aendacht der kunstenaers op interoepen. Het belangryk, wy durven zeggen het nationale vraegpunt der 'ogivale bouwkunst', is erop eene grondige en kundige wyze in behandeld. De schryver deszelfs besluit met het gebruik der ogief voortestellen in alle gebouwen welke tot den Godsdienst en tot raed- vergader- of pleitzalen bestemd zyn, terwyl de grieksche bouworde in het stichten van concertzalen en schouwburgen hare bestemming zou vinden.
Met genoegen zagen wy dat dit stelsel, dat onze kundige bouwmeester M. Berckmans reeds in de nieuwe kerk van Burgerhout zal ten uitvoer brengen, algemeen aengenomen werd. » ["Kunst- en letternieuws", in: "De Noordstar", 1 (1840), 1: 288 (juni 1840)]


17 juli 1840: Een genootschap van liefdadige dames richt de allereerste Antwerpse bewaarschool op, in de Leguit. [s_paulus-1978, p.64].

1841

vernieuwing gevels

klimaat: strenge winter

Museum Schone Kunsten

belangrijk legaat aan MSK

bouw MSK

'pseudo-Isis' uit Reuzenhuis

nieuwe vismarkt

werken O.L.V.-kathedraal

afbraak 'de Schorsmolen'

bouw olierosmolen

bouw Walpoort

stichting Cellebroeders

O.L.V.-ter-Sneeuwkerk



 

1841-1847: Bouwaanvragen: « Het Kollegie van Burgemeester en Schepenen verleent de magtiging tot bouwing, herbouwing, herstelling en verandering der gevels. Tusschen 1830 en 1840 beliepen die verschillende magtigingen 230 à 280 per jaer. Van 1841 tot 1847 bleef het jaerlyksch cyfertal tusschen 300 en 400 staen. In 1848 klom het tot 449; in 1849 tot 444; in 1850 tot 707; in 1851 tot 777, en in 1852 tot 1060. Niets bewyst heter dan deze cyfers de merkelyke uitbreiding der stad in deze laetste tyden. » [m&t-gva_7, p.465, n.1].


1841: Zeer strenge winter tot maart. De Schelde wegens ijsgang gesloten. [prims-gva-1985-8, p.342].

« Het was uitermate koud in de laetste dagen der maend january 1841. De straten der stad Antwerpen hadden het winterkleed aengenomen en glinsterden van zuivere witheid: de sneeuw viel niet by zachte vlokken, noch verheugde het oog met zyne duizend dooreenspelende pluimkens; integendeel hy viel kletterend en als hagel tegen de vensterglazen der geslotene huizen; en de bittere noorderwind joeg de meeste burgers, die zich op hunnen dorpel vertoonden, terug naer de gloeyende kachel. » [H. Conscience: "Wat eene moeder lyden kan. Eene ware geschiedenis". In: noordstar1841-1, p.145-168].


1841: Legaat van ex-burgemeester ridder Florent van Ertborn (Antw., 4 april 1784 - Den Haag [Nederland], 28 aug. 1840). De Stad Antwerpen ontvangt 141 nummers, voornamelijk schilderijen uit het einde van de Middeleeuwen en de opkomst van de Renaissance, om geplaatst te worden in een Museum voor Schone Kunsten. Deze collectie, met zowel bekende Vlaamse meesters als anonieme en verder Italiaanse, Franse en Duitse kunstenaars vormt een van de kernen van het huidige KMSKA. (Werken van o.m. Jan Van Eyck, Rogier van der Weyden, Jean Clouet, Jean Fouquet, Antonella da Messina, Simone Martini, Meester van Frankfurt.). (Andere kernen vormen de galerij van het Academisch Korps en een deel van de in 1815 uit Frankrijk gerecupereerde werken, eerder, in 1794, door de Franse bezetter uit het Antwerps patrimonium ontvreemd.) [antw-1860_1960, p.290]. [noordstar1841, p.40]; [kaska-1964, p.40].


2 juni 1841: Schenking door baron Jean-Joseph de Witte aan het stadsbestuur van de "pseudo-Isis", afkomstig uit het Reuzenhuis (eertijds bewoond door beeldhouwer J.P. Van Baurscheit de Oude). Het stuk wordt later in de collectie van het Vleeshuis opgenomen. Eerste eigenaar van dit (vervalste) Egyptisch beeld, dat al ca. 1750 in Antwerpen werd gesignaleerd, was Jean Marie Gasparoli (1737-1814). [schatten-1987, p.10, 11]; [warmenbol_egyptereis.txt].


1841 tot 1843: De kapel van het voormalige minderbroedersklooster wordt omgebouwd tot Museum voor Schone Kunsten; bouw van het ingangspaviljoen van de Koninklijke Academie (arch. Pierre Bourla) en sloop van de suikerraffinaderij gelegen tussen Mutsaardstraat, Minderbroedersstraat, Ambtmanstraat en Blindestraat ("Museumplaats"). [werken-1964, p.31-33]; [antw-1860-1960, p.290]; [1841: Aanbesteding. "Afbraak suikerraffinaderij bij het Museum voor Schone Kunsten (huidige Academie)": SAA: MA 80711 (Oud nummer: 3597/22/11); (1841/04/17): MA-PLAN 142, "Suikerraffinaderij gelegen aan de Fagotstraat <sic>, Recolettenstraat <sic>, St.-Amandstraat <sic>, Blindenstraat en tuin van de Academie voor Schone Kunsten". Tekening in geel: af te breken. Tekening in rood: te behouden gebouwen].


1841 tot 1842: De terreinen van de aloude Vismarkt (aan de Visberg in de verlenging van de Kuipersstraat, op de plaats van het huidige Steenplein) worden verhoogd en stadsarchitect Bourla bouwt een nieuwe hallenconstructie van 2.402 m² die in gebruik kan genomen worden vóór eind 1842. De traditionele binnen- en buitenwaartse verdeling (zeevis/riviervis) bleef behouden. De madonna uit 1663 kreeg een andere kolom. In 1883, bij het rechttrekken van de Scheldekaden zal het Bourla-gebouw verdwijnen. Er volgt een tijdelijke verhuis van het marktgebeuren naar de locatie Veemarkt, want pas in 1894 zal de nieuwe Vismarkt op het Zuid klaar zijn (Riemstraat). Het marktgebouw ten zuiden van de Werf dat in 1841-42 werd vernieuwd, bevond zich niet op de alleroudste plaats waar in Antwerpen vismarkt werd gehouden. De allereerste locatie zou zich in de vroege Middeleeuwen bevonden hebben ten noorden van de Werf, bij de Schelde-oever tussen Burchtgracht en Koolvliet. [m&t-gva_7, p.265].

Literatuur: PRIMS, Floris: "De vischmarkt van Bourla". [prims-asia28, p.354-360]; [m&t-gva_7, p.477-478]

Bronnen:
[1841: "Bouw van een nieuwe Vismarkt": SAA: MA 80708 (Oud nummer: 3597/22/08); (1841/02/08): MA-PLAN 139, Plan Nieuwe Vismijn: gevel aan de kant Visberg. Lengtedoorsnede; (1841/02/08): MA-PLAN 140, Plan Nieuwe Vismijn: lengtedoorsnede van de portieken. Bevloering in Hollandse en Boomse klinkers. Vloergoot in Blauwe steen. Profiel van één van de zonneschermen. Details pilaren; (1842/01/24): MA-PLAN 141, Plan Nieuwe Vismijn: gevel aan de kant Vismarkt. Breedtedoorsnede gevel Vismijn. Deel van de Grote Vismijn (aan de Krabbenstraat en de Vismarktberg) gemaakt in 1841. Tussenschot en nieuw te bouwen deel Grote Vismijn aangegeven. Kleine Vismijn].


1841: Het Stadsbestuur vraagt aan het Ministerie subsidies voor dringende restauratiewerken aan de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. [devocht-toren-1994, p.21-26]


1841: Verdwijnen van schorswindmolen 'De Schorsmolen' aan het Fort Pereyra. Deze standaardmolen van vóór 1542 zou vandaag te situeren zijn aan de Sint-Lazarusstraat, perceelnummer E250]. In 1858 zal hier ook Den Peirel' verdwijnen, in 1865 gevolgd door 'De Meermin'. [holemans-1986, p.10].


1841: Oprichten van een olierosmolen gelegen aan wat later de Kasteelpleinstraat gaat worden (perceelnummer D1976a). In 1846 zal hij verdwijnen (mogelijk reeds door stoom aangedreven). [holemans-1986, p.14].


1841: Bouw van de Walpoort, een sluippoort voor voetgangers in de stadsomwaling, als verbinding van het buiten de 'Spaanse Vesten' gelegen pas gebouwde station met de stadskern. In 1854 komt er een heuse poort, de IJzerenpoort of Statiepoort. Met de sloop van de vesting ca. 1865 zal deze verdwijnen.


1841: Stichting van de Cellebroeders aan de Jezusstraat. [wit_14, p.340].

3 juni 1841: Plechtige eerstesteenlegging van de neogotische kerk van Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuw op het Borgerhoutse Laar door kardinaal Sterckx en provinciegouverneur Hendrik de Brouckere. Wijding op 5 augustus 1845, opening op 5 november 1845. [stockmans-d&b_III, p.8].

1842

telling behoeftigen

drukkerij J.-E. Buschmann

bouw breekrosmolen

1842: Behoeftigen: 16.792 in 1842. [Acker-Antw-1975, p.359].


1842: Oprichting van de drukkerij J.-E. Buschmann door gelijknamige (1814-1853).

1842: Oprichten van een breekrosmolen op de Brouwersvliet (perceelnummer A146b). Deze verdwijnt in 1867. [Holemans-1986, p.13].

1843

verordening op voetpaden

overdekte winkelgalerij

bouw 'de Cité'

'wandeling Longchamps'

Red Star Line

veerdienst naar Temse

inscheping koningin Victoria

inhuldiging Rijnspoorweg

IJzeren Rijn



kerkhof Driehoekstraat

stichting Zoo en MSDA

1843: De gemeenteraad van Antwerpen vaardigd een verordening op trottoirs (voetpaden) uit, waarbij wordt bepaald dat alle hinderlijke constructies (traliehekkens, kettingen, ...) moeten verdwijnen en keldermonden op gelijke hoogte moeten liggen aan het trottoirniveau. Tevens start men met de aanleg van nieuwe trottoirs. [m&t-gva-1977, p.469-470]; [vanbergen-1850-1927, p.42].

« Maer in 1843, de Raed, zich genoegzaem gewapend achtende door de wet van 1836, besliste, dat al de bezette gronden aen de straet van stadswege moesten ingewonnen worden, 't is te zeggen, dat al de beletsels moesten verdwynen, en dat de keldermonden gelyk moesten worden gelegd met de nieuwe breede trottoors, welke de Stad op hare kosten ging ondernemen aenteleggen.
Men sloeg onmiddelyk de hand aen het werk. De eerste trottoors volgens het nieuwe stel dagteekenen van het jaer 1843. Dit ging echter niet zoo effen af als men zou denken. De Raed had geene uitzondering gemaekt en al de traliehekken en ketingen, hetzy tot bescherming hetzy tot sieraed dienende, moesten verdwynen. Eenige eigenaers, zich vestigende op de verjaring van het bestaen hunner traliehekken, weigerden ze wegteruimen, verwekten langdradige en kostbare processen, doch moesten zich eindelyk ten onder geven. Aenzienlyke sommen werden aen deze nuttige werken en het op nieuw kassyden der straten besteed; voor de buitenwyk (1) zoowel als voor de binnenwyken (2). De onkosten voor gewoone en buitengewoone kassyding, sedert vyftien jaren door de Stad gedaen, kunnen op ruim een half millioen geschat worden (3).

(1) Het zal genoeg zyn hier optenoemen als gekassyd: in 1839, de straetweg van Wilryck, 10,160 frs.; in 1844, de straetweg van Oorderen, 4000 frs.; in 1846, de straetweg van Berchem naer Borgerhout, 11,000 frs.; in 1850, het kwartier Van Schoor 8,800 frs.; en de Carnotstraet met de trottoors, het maken der straetgoot en waterleiding, 22,000 frs.
(2) Een besluit van den Gemeenteraed van 18.° October 1851 heeft voor de buitenwyk een byvoegelyk reglement gemaekt. Dit reglement en dat van 29.n September 1838, bevinden zich in het Recueil van M._r Van den Bogaert.
(3) Zie hier eenige bepaeldelyke uitgaven van dien aerd uit de budjetten opgelezen: 1841 een gedeelte der Lange Nieuwstraet, 14,000 frs.; 1845, Meir 27,000 frs.; 1848, nieuwe straten op de S. Michielserve, 15,000 frs.; 1852, nieuwe straten opden Geuzendrink, 18,500 frs. Sedert 1847 is de jaerlyksche uitgave voor kassyding van 20 à 30,000 tot 50 à 60,000 frs. verhoogd.
»
[m&t-gva-1977, p.469-470]


1843: Op gronden van het voormalige augustijnenklooster tussen Everdijstraat en Oudaan wordt de "Cité" gebouwd, een overdekte winkelgalerij met o.m. ook zalen op de bovenverdieping. Aan de hoofdingang in de Everdijstraat werden meer dan veertig verkoopruimten voorzien voor slagers (zg. "Vleeshal"). « [...] eene andere maetschappy tot stand gekomen, welke de uitgestrekte erve van het voormalige Augustynenklooster in eigendom had verkregen. Daer begon zy in 1843 het kwartier der Cité of Stede te bouwen, met zyne winkels, koffyhuizen en bovenzalen. De verschillende met glas overwelfde doorgangen, met hunne vier uitgangen, geven ons hier een denkbeeld van de zoogenaemde Panden der XVI.e eeuw. Omtrent den hoofdingang van dit gesticht, in de Everdystraet, had men eene insgelyks in glas overdekte ruimte voorbehouden, en daer rondom bevindt zich de Vleeschhal, welke in April 1845 werd geopend, en zooveel byval vond, dat men er op het einde van het volgende jaer, over de veertig vleeschkramen telde (Voor deze Vleeschhal is door den Stadsraed een partikulier reglement gemaekt, gedagteekend van 18.n Maert 1845). » [m&t-gva_7, p.479-480]; [wit_11, p.267, 269 (ill. porseleinkaart)].


1843: (wandeling 'Longchamps' tussen Kipdorppoort en Sint-Jorispoort)

« De Gouverneur Hendrik de Brouckere gaf in 1843 het denkbeeld der beplanting van de buitenwerken tusschen de Kipper- en S. Jorispoort; deze ambtenaer, die hier een aengenaem aendenken van zynen gezelligen omgang heeft nagelaten, mag als de schepper dier in 1846 aengelegde en druk bezochte wandelplaets beschouwd worden, welke zich rondom de schans van Herenthals uitstrekt. » [m&t-gva_7, p.471].


1843: Eerste afvaart uit Antwerpen van een boot van de Red Star Line met bestemming Verenigde Staten.


1843: Eerste regelmatige dienst Antwerpen-Temse (stoomboot "Prinses-Charlotte") [van de rederij Wilford ? - WS]. [prims-gva-1985-8, p.342].


1843: Vissschers (Antwerpen, 1804-1861) wordt pastoor van de Sint-Andriesparochie. [wit_14, p.341].


1843: Herziening van de octrooirechten door de stad Antwerpen: er worden diverse nieuwe consumptierechten ingevoerd wat onmiddelijk zal resulteren in een merkelijke meeropbrengst. Bedroeg de opbrengst van 1843, vóór de invoering ervan, minder dan 1.000.000 frank, in 1850 brachten ze 1.1750.000 frank in kas. « Daerenboven heeft de herziening van het reglement op het octrooi in 1843 nieuwe middelen geschapen. Door dit reglement werden verscheiden nieuwe consumtie-regten ingevoerd, en anderen verhoogd (1), in voege honderd vyftig duizend franks meer op te brengen. / (1) In 1844 werd ook eene belasting van 5% op de opbrengst der openbare vermakelykheden gesteld; en in 1851 werd de zetting van den geneveraccys verbeterd. / (2) De octrooiregten die in 1843, vóór de uitvoering van het nieuwe reglement minder dan een millioen opbragten, gaven in 1850 meer dan 1,175 duizend franks. » [m&t-gva_7, p.463].


20 september 1843: Inscheping van koningin Victoria van Engeland te Antwerpen. [medailles SAA (nr. 10, werkbestand)].


13 oktober 1843: Inhuldiging van de 'Rijnspoorweg' ['IJzeren Rijn'] met station op de Oudeleeuwenrui. [s_paulus-1978, p.64]; [medailles SAA (nr. 11, werkbestand)].


oktober 1843: De spoorverbinding met Duitsland klaar. Hiervoor waren spoorlijnen langs de dokken verder doorgetrokken tot aan de Rijnkaai. [Acker-Antw-1975, p.359].

(Illustratie links: De spoorbrug over de vest aan de Rode Poort, in 1860)


oktober 1843: De gemeente Borgerhout koopt een grond in de Driehoekstraat bestemd voor een nieuw kerkhof. Met de bouw van de nieuwe fortengordel (Brialmontvesting) rond Antwerpen dient het te verdwijnen. In 1861 vindt de laatste begraving plaats, de ontgravingen zullen op 5 mei 1867 beginnen. [stockmans-d&b_III, p.10, 23, 29, 32].


21 juli 1843: De 'Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde' wordt gesticht (Zoo). Naturalist Jacques Kets, die in eigen beheer een tot ver buiten de grenzen befaamde dieren- en plantencollectie bezat, werd de eerste directeur. « De Antwerpse dierentuin werd gesticht op 21 juli 1843, met als opdracht de zoölogische en botanische wetenschappen te bevorderen. Jacques Kets (10.11.1785-1.2.1865), bekend zoöloog en plantkundige, werd aangesteld als eerste directeur. Hij aanvaardde deze functie, op voorwaarde dat een museum zou worden opgericht om zijn natuurhistorische verzamelingen in onder te brengen. Bij de inhuldiging van dit gebouw in 1844 door Z.M. Koning Leopold I, werd de Maatschappij het predikaat "Koninklijke" toegekend. » [www Zoo, geschiedenis]

1844

klimaat: zeer koude zomer

belasting op vermaak

emigratie Duitsers

scheepswerf Cockerill

zomerlokaal Harmonie

verplaatsing 'de Koolhaas'

afbraak Beenhouwerskapel

krant 'Het Handelsblad'

1844: (juni-aug) Extreem koude zomer in België met een gemiddelde temperatuur van 14.4 °C. Enkel de zomer van 1841 (13.9 °C) was tot dusver kouder geweest. In 1860 (14.2 °C), 1907 (14.3 °C) en 1956 (14.4 °C) zal het ook erg koud worden. [KMI, Ukkel, juni 2000].


1844: In Antwerpen wordt een taks (belasting) van 5% op de openbare vermakelijkheden ingesteld. « In 1844 werd ook eene belasting van 5% op de opbrengst der openbare vermakelykheden gesteld; [...]. » [m&t-gva_7, p.463].


1844: Een overeenkomst met de landen van het 'Zollverein' werd afgesloten wat de doorvoerhandel bevorderde. Toen begon de massale tocht van de landverhuizers die uit Duitsland via Antwerpen naar Noord-Amerika vertrokken. [Acker-Antw-1975, p.359].


1844: De soc. Cockerill bouwt een scheepstimmerwerf op de gronden van het Kasteelplein, tussen de huidige Scheldestraat en Timmerwerfstraat. Vanaf 1870 wordt een werf in gebruik genomen aan het Kattendijkdok. In 1873 zal omwille van het gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden verhuisd worden naar Hoboken. [vdw-1977, p.140]; [wit_30, p.724-725].


1844: De "Koninklijke Harmonie" koopt de grond aan waar eertijds "Ter Zieken" gesitueerd was (aan de Warande; Koning Albertpark). Hier zal het nieuwe zomerlokaal van de vereniging gebouwd worden. < zie: 7 juni 1846 >.


1844: De in 1570 opgerichte graanwindmolen 'De Cool-aes' of 'De Koolhaas' aan de actuele Mechelsesteenweg ter hoogte van de Molenstraat (perceelnummer E1518) verhuist naar Hombeek. In 1845 zal zijn buurman, 'Den Oranjeboom' (aan de Aarschotstraat) verdwijnen. 'De Koolhaas' gaat in Hombeek een nieuw leven tegemoet als 'Expoelmolen' aan De Boomkensstraat, Kerckbos, gehucht Plein; in 1936 verdwijnt hij voorgoed.


26 juni 1844: De Borgerhoutse gemeenteraad beslist tot afbraak van de drie eeuwen oude Beenhouwerskapel, deze was nog in 1833-1834 vergroot geworden. [stockmans-d&b_III, p.12].

4 december 1844: Oprichting te Antwerpen van de krant 'Het Handelsblad', opgeheven in 1979.

1845

klimaat: zeer koude winter

afbraak tweede Slijkpoort

krant 'Courrier d'Anvers'

demping Oudeleeuwenrui

stadsschook Kipdorpvest

Station du Pays de Waes

spoorverbinding met Gent

afbraak 'den Keyser'

abraak 'de Tuimalaar'

abraak 'den Brack'

afbraak 'de Oranjeboom'

inscheping koningin Victoria

chocoladefabriek Meurisse

1845: (dec. 1844, jan., feb. 1845) Extreem koude winter in België, er werd slechts een gemiddelde temperatuur van -1.4 °C genoteerd, gevolgd door een al even extreem koude lente, gemiddeld 5.4 °C. Enkel de lente van 1837 was kouder: 4.9 °C. - Andere koude winters: 1963: -2 °C, 1891: -1.4 °C, 1837: -1.1 °C, 1947: -1.1 °C. [KMI, Ukkel, juni 2000].


1845: Afbraak van de tweede Slijkpoort, waarvan de grondvesten gelegd werden in 1554. De poort was gebouwd geweest met stenen van de Gentse Sint-Baafsabdij die begin jaren 1540 gedeeltelijk werd gesloopt voor de bouw van het Gentse Spanjaardenkasteel (citadel). De Slijkpoort werd vervangen door een gewone stenen doorgang, de Lillopoort, die op haar beurt in 1866 verdween. (actueel: hoek Amsterdamstraat en Nassaustraat). [castel-1926, p.11]; [kockelberg-molen-1986, p.30]; [thys-1893, p.160].


1845: Jan Baptist Coomans richt de "Courrier d'Anvers" op, een zusterblad van zijn "Journal de Bruxelles". [prims-asia33, p.337].


1845: Dempen van de gracht van de Oudeleeuwenrui. [vdw-1977, p.357].


1845-1847: Bouw van de stadsschool (gemeenteschool) aan de Kipdorpvest 22 n.o.v. arch. Pierre Bourla in laat-classicistische stijl. Het gebouw zal in 1879 heringericht worden. [werken-1964, p.31-33]; [bouwen-3nb-1979, p.169]; [1844: Aanbesteding. "Bouw van een gemeenteschool op de Kipdorpvest": SAA: MA 80748 (Oud nummer: 3597/24/16)]; (1845/09/20): MA-PLAN 166, Gemeenteschool Kipdorpvest: lengtedoorsnede, voorgevel, grondplan gelijkvloers met inkom, klassen, recreatiezaal, kelder en putten. Grondplan 1ste verdieping].


1845: Inrijden van de spoorlijn 'Sint-Niklaas - Vlaams Hoofd' uitgebaat door de privémaatschappij 'N.V. IJzeren Weg. Een veerdienst van Linkeroever naar een reizigersstation op de Sint-Michielskaai ter hoogte van de Scheldestraat wordt ingericht (de gebouwen aan beide Schelde-oevers heten identiek: 'Station van het Land van Waas'; 'Gare/Station du Pays de Waes'). Vanaf 1847 kan doorgespoord worden tot Gent. Ca. 1896 werd de uitbating door de staat overgenomen onder de naam "Chemin de fer du Pays de Waes". [Lauwers-Anneke-1983, p.69].


1845: Op Stuivenberg (vandaag vml. Goederenstation) verdwijnt 'den Keyser', een graanwindmolen (staakmolen, standaardmolen) die daar al vóór 1698 bestond. [Perceelnummer E181].


1845: Graanwindmolen 'de Tuimelaar', welke in 1585 naar Stuivenberg (vandaag Ellermanstraat, perceelnummer E189) verplaatst was van elders in Antwerpen, verhuist naar de Molenaarstraat (perceelnummer F486k) in Ekeren Dorp. (staakmolen, standaardmolen).


1845: De graanwindmolen 'den Brack' of 'den Brak' op de Damdijk gelegen (vandaag Bredastraat) verdwijnt. Het was een standaardmolen daterend van vóór 1698. Perceelnummer E273.


1845: De aan de Mechelsesteenweg gelegen graanwindmolen 'den Oranjeboom' verdwijnt. In 1844 was zijn buur, 'de Koolhaas', reeds gesloopt. De 'Oranjeboom, een standaardmolen, stond op die locatie (aan de Aarschotstraat, perceelnummer E1519) al vóór 1698.


1845: Antwerpen: Ontscheping van koningin Victoria van Engeland op 10 augustus / inscheping op 6 september. [medailles SAA (nr. 314, werkbestand)].

1845: Vestiging van de chocoladefabrikant Meurisse in Antwerpen.

1846

economische crisis

afbraak 'den Groenmolen'

openbaar groen



zomerlokaal Harmonie

'Antwerpen Kermis'

telegraaflijn naar Brussel

1846: Mislukte oogsten en een crisis in de nijverheid. Door werkloosheid steeg het aantal behoeftigen tot 24.563 (16.792 in 1842). [Acker-Antw-1975, p.359].


1846: Op Stuivenberg verdwijnt de standaardmolen 'den Groenmolen', een graanwindmolen van vóór 1565. [Oude Steenweg, perceelnummer E204]. [Holemans-1986, p.9].


1846: Het glacis van de stadsomwalling, tussen Kipdorppoort en Sint-Jorispoort met de omgeving van de schans Herentals, wordt als openbare wandeling aangelegd door architect Van Cuyck. In 1843 had gouverneur Henri de Brouckère hiervoor de aanzet gegeven. Op Witte Donderdag 1850 voerde het Stadsbestuur een feestwandeldag in, die naar het Parijse model 'Longchamp' werd geheten. [castel-1926, p.97, 112]; [m&t-gva_7, p.471]. – Illustratie links: Het met bomen beplant glacis van de stadsomwalling ca. 1860.


1846: Oprichting van 'Het Heilig Verbond', een geheim genootschap dat zal ijveren voor een vernederlandsing van openbaar bestuur en cultureel leven in Antwerpen ('Vlaamsche zaak'). Secretaris wordt Pieter Frans Van Kerckhoven, voorzitter P.J. Van Meerbeeck (geneesheer). Veel van de leden zijn letterkundigen: Jan-Alfred de Laet (1815-1891), H. Conscience, Mertens, Vleeschouwer, Th. Van Rijswijck, Van der Voort. Verder nemen deel kunstschilder Vertommen en beeldhouwer Leonard De Cuyper. Men vergadert in herberg 'De Drij Koningen'. In 1848 lukt het hen een eerste succes te boeken, een van de leden, Dr. Matthyssens kan in de gemeenteraad zetelen. [beet-2n-1892, p.209, 259].

Literatuur:
- Schmook, G.: "'De Toekomst' - 'Heilig Verbond' (1845-1846): zakelijke inhoud", in: "Antwerpen" (1975), 21e jaarg., nr.4, p.204-215; "Antwerpen", (1976), 22e jaarg., nr. 1, p.38-45.
- Korte biografie Dr. Matthijssens in: genard-ata_II-1888 p.127.


7 juni 1846: Opening van het nieuwe zomerhuis van de 'Maatschappij de Grote Harmonie' op gronden van Mosselman aan de Warande (Mechelsesteenweg / Koningin Elisabethlei). Uitvoering: 1845-1846, architect P. Dens. Veranderingswerken in 1890. Sinds 1923 stadseigendom en gebruik als stedelijke feestzaal (concerten, bals en feestelijkheden) tot 1974. Na restauratie fungeerde het vanaf 1978 weer als stadsfeestzaal. Beschermingsvoorstel: 1996.
De 'Harmonie', opgericht in 1814, huisde eerst aan de Markgravelei. In 1864 volgde een winterlokaal aan de Arenbergstraat.


1 augustus 1846 (R.B.) en 12 december 1846 (R.B): De gemeenteraad beslist dat er voortaan slechts één enkel groot gemeentefeest zal plaatshebben, in augustus, in plaats van de talrijke parochiekermissen, zo ontstaat 'Antwerpen kermis'. Alle parochiekermissen binnen de wallen werden afgeschaft verklaard met uitzondering van de Pinksterkermis (Sinksenkermis) van Sint-Walburgis waaraan de 'Sinksenfoor' gekoppeld was. Deze kermis werd gedoogd, maar kreeg voortaan geen officiële deelname, zelfs geen regeling meer. [prims-asia28, p.93].

10 september 1846: De telegraaflijn Antwerpen-Brussel voltooid. [prims-gva-1985-8, p.342].

1847

Belgische bevolking

burgemeester Berchem

plan stadsvergroting Noord

afbraak Vierschaar

afbraak 'Groot Wafelhuis'

bouw Sint-Joriskerk

eerste Merovingische vondst

kazerne Begijnenvest

eerste mail-schip Cockerill

inrichting Warandepark



 

1847: Totale bevolking België 1847: 4.338.447


1847 tot 1862: Jacob Coveliers, burgemeester van Berchem.


1847: Plan Riche & Cie. voor stadsvergroting ten noorden. Onuitgevoerd. (zie ook 1850, plan Tarte)

« Zeer natuerlyk dat by deze uitbreiding van de bebouwde gronden, een noodzakelyk gevolg van den aenwas der bevolking, by sommige speculanten het denkbeeld opkwam, om, naer het voorbeeld van Gilbert van Schoonbeke, eene vergrooting der stad te ondernemen. Eene concessie ter verwezenlyking van zulk een ontwerp werd inderdaed in 1847 door de heeren Riche en Komp.° gevraegd. Het plan was, de stad noordwaerts te vergrooten, de vestingwerken aen die zyde verder verleggende. Dit plan werd by den Raed ondersteund. » [m&t-gva-_7, p.465].


1847: Afbraak van de overblijfselen van de Vierschaar (op de hoek van de Mattenstraat en Zakstraat) samen met het aanpalende Bezaanhuis (Bezaenhuis; een magazijn). Op die plaats kwam het octrooi-entrepot; na de afschaffing van het octrooi een deel van de Zeevaartschool. [castel-1926, p.9].


1847 (ca.): Bij de afbraak van het Groot Wafelhuis voor de aanleg van de grondvesten van de neo-gotische Sint-Joriskerk wordt een 'gouden triens van Theudegislus' uit de 7de eeuw gevonden ('Tremissis van Metz'). "Dit muntje is de enige ontegensprekelijke Merovingische vondst afkomstig uit het gebied gelegen binnen de 16de eeuwse stadswallen van Antwerpen." ("rond 1847", "niet 1867"). [warmenbol-feit-1987, p.155, 159 (Eugène Warmenbol : 'Hoe Frankisch zijn de oudere Antwerpse vondsten wel?', p.151-156)]; [DE WITTE, A. : 'Un triens inédit du monétaire Theudegisilus'. Bulletin de l'Académie d'Archéologie de Belgique, XVII (1894), p.498-500].
In 1991 is deze 'ene vondst' verrijkt met een tweede: een Merovingische scherf kwam bij opgravingen aan de Schoytestraat aan het licht. Dit aardewerkfragment van een biconische pot, daterend van waarschijnlijk de tweede helft van de zesde eeuw, werd evenwel niet in zijn archeologische context aangetroffen, doch in een kuil waarin ook materiaal van de 14de tot 17de eeuw bewaard bleef. [Lieve Lettany, Anton Ervynck, Johan Veeckman : "Sluikbegravingen en huishoudelijk afval. De opgravingen aan de Schoytestraat", p.77-91, in: VEECKMAN, Johan [red.] : "Blik in de bodem". Stad Antwerpen : Antwerpen, 1992].


1847-1849: Bouw van de Infanteriekazerne aan de Begijnenvest (arch. Pierre Bourla). [Werken-1964, p.31-33].


1847: Op de scheepswerf van John Cockerill aan het Kasteelplein loopt de 'Ville d'Ostende' van stapel, het eerste van een reeks mail-schepen door deze firma aan de Belgische staat geleverd voor de lijn Oostende-Dover.

1847: Er worden zitbanken aanbesteed voor de Warande (Koning Albertpark) en de lanen er omheen. De financiële toestand van de stad is op dat moment evenwel hachelijk. Een sociaalvoelend collegelid merk op dat men die luxeuitgave beter vermijdt «Toutes les dépenses de la Ville doivent se borner à celles qui ont pour résultat direct de fournir du pain ou du travail à la classe ouvrière et pauvre.» [clijmans-pub-1944, p.12].

1848

Belgische bevolking

Koninklijke Maatschappij der
Bouwmeesters v. Antwerpen

liberale burgemeester

telling behoeftigen

vernieuwing gevels

bouw Vleeshal Burchtgracht



verminderde havenactiviteit

Cholera-epidemie

werken Plantinkaai

ontwerp Kattendijkdok

afbraak 'de Hoogmolen'

verdwijnen rosmolens

Maetschappy ter bevordering
van de Nederduitsche Tael- en Letterkunde

 

1848: Totale bevolking België 1848: 4.359.090


1848: Oprichting "Koninklijke Maatschappij der Bouwmeesters van Antwerpen".


5 oktober 1848: De liberale volksvertegenwoordiger Jan-Frans Loos (Antw., 1799 - 1871), wordt, zogezegd 'voor drie maanden', aangesteld als dienstdoend burgemeester van Antwerpen. Van hogerhand opgedrongen door een liberale regering volgde hij de katholiek Gerard Le Grelle op. Hij zal veertien jaar aanblijven (tot 30 maart 1863). [vdw-1977, p.299]; [wit_6, p.142].


1848: 32.116 behoeftigen [acker-antw-1975, p.359].


1848: 449 bouwaanvragen: « Het Kollegie van Burgemeester en Schepenen verleent de magtiging tot bouwing, herbouwing, herstelling en verandering der gevels. Tusschen 1830 en 1840 beliepen die verschillende magtigingen 230 à 280 per jaer. Van 1841 tot 1847 bleef het jaerlyksch cyfertal tusschen 300 en 400 staen. In 1848 klom het tot 449; in 1849 tot 444; in 1850 tot 707; in 1851 tot 777, en in 1852 tot 1060. Niets bewyst heter dan deze cyfers de merkelyke uitbreiding der stad in deze laetste tyden. » [m&t-gva-_7, p.465, n.1].


1848-1849: Bouw van een "Vleeshal" op de Burchtgracht in navolging van een eerder initiatief (1843) in de "Cité" tussen Everdijstraat en Oudaan. « [...]. Deze gunstige uitkomst bewoog een partikulier, om in 1848 een tweede gesticht van dien aerd aenteleggen, op eenen grond, welken de Stad hem op de Burgtgracht afstond, mits eene bepaelde som, en eenen jaerlykschen leencyns van vyftig franks. Deze tweede Vleeschhal, voor vyftig kramen ingerigt, werd in Augusty 1849 geopend (By het contract van concessie heeft de Stad zich het regt voorbehouden, om de Vleeschhal, telkens dat er tien jaer zullen om zyn, voor 45,000 frs. over te nemen). » [m&t-gva_7, p.480]; [Zie thijssen-maria-1902, p.276, 277 (foto links: Verdwenen Madonna Burchtgracht)].
In deze hal zal een restant van de Burchtmuur bewaard blijven. Op het stadszicht in vogelvlucht van Bononiensis (ca. 1565) wordt het muurfrragment piëteitsvol ingetekend, anno 2004 promoveert het tot een 'privéparkingdecor'. (Burchtmuur, zie ook 1200, 1272, 1420, 1827, 1884).


1848: Verminderde havenactiviteit ten gevolge van de Franse Februari-omwenteling. Terugval van de invoer (van 323.619 ton in 1847 op 206.061 in 1848). Stijging van het aantal behoeftigen (van 24.563 in 1846 tot 32.116 in 1848). [acker-antw-1975, p.359].


1848: Cholera-epidemie in Antwerpen (1.687 doden). [s_paulus-1978, p.64].


1848: Verbeteringswerken aan de Plantinkaai (1848). [werken-1964, p.31-33].


1848: Eerste ontwerp voor het graven van het Kattendijkdok (arch. Pierre Bourla). [werken-1964, p.31-33].


1848: Verdwijnen van graanwindmolen 'de Hoogmolen' aan het Stuivenbergfort (Fort Pereyra). Deze standaardmolen van vóór 1698 zou vandaag te situeren zijn aan de Oranjestraat, (perceelnummer E230). [holemans-1986, p.10].


1848: Verdwijnen van een breekrosmolen aan de Prekersstraat (Predikherenstraat), (perceelnummer D3121). Zie ook 1882. [holemans-1986, p.14].

1848: Oprichting van de 'Maetschappy ter bevordering van de Nederduitsche Tael- en Letterkunde', met als kenspreuk 'Voor Tael en Kunst'. Een nederlandstalige (Vlaamse) culturele vereniging (concerten, liederavonden, lezingen, tentoonstellingen e.a. manifestaties) rond de personen die eerder, in 1846, met 'Het Heilig Verbond' waren gestart (Conscience...) en zich boven elk partijbelang stelden. Gesticht in 'Hotel Scandinavia' op het Burchtplein, werd de vereniging nadien overgebracht naar het café 'Grenaatappel' in de buurt van de Beurs, vervolgens naar de Kaasstraat om tenslotte in het lokaal 'La Loyauté' op de Meir (nr. 115 in 1892) haar vergaderlokaal te hebben. Politiek en cultuur werden verbonden, de vereniging steunde Conscience's kandidatuur in de politieke strijd voor de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 1851. Een tegenbeweging volgde in 1852 met de oprichting van de franstalige 'Cercle'. [beet-2n-1892, p.210, 211, 260-261]; [conscience-1983, p.22].

1849

Cholera-epidemie

standbeeld Matthijs Van Bree

vernieuwing gevels

ontwerp arbeiderswoning

brandweerkorps Borgerhout

 

1849: Cholera-epidemie maakte 1687 slachtoffers (1 per 55 inwoners). [Acker-Antw-1975, p.373]; In Borgerhout sterven een 70-tal personen. [stockmans-d&b_III, p.13].


1849: Het standbeeld van neoclassicistische historie- en portretschilder en academiedirecteur Matthijs Ignaas Van Bree, door Jean-Baptist De Cuyper, wordt in de hall van het toenmalig Museum onthuld (de actuele Academie, Mutsaardstraat). Verplaatst naar de Academietuin (beslissing 26 september 1893). – Matthieu Ignace Van Bree (Antwerpen, 1773 – Antwerpen, 1839). - Zie ook 1803


1849: 444 bouwaanvragen: « Het Kollegie van Burgemeester en Schepenen verleent de magtiging tot bouwing, herbouwing, herstelling en verandering der gevels. Tusschen 1830 en 1840 beliepen die verschillende magtigingen 230 à 280 per jaer. Van 1841 tot 1847 bleef het jaerlyksch cyfertal tusschen 300 en 400 staen. In 1848 klom het tot 449; in 1849 tot 444; in 1850 tot 707; in 1851 tot 777, en in 1852 tot 1060. Niets bewyst heter dan deze cyfers de merkelyke uitbreiding der stad in deze laetste tyden. » [m&t-gva-_7, p.465, n.1].


1849: Onuitgevoerd ontwerp voor de bouw van een reeks arbeiderswoningen in het bouwblok Sint-Rochusstraat, Sint-Janstraat en Boeksteeg (nu Sint-Rochusstraat, Aalmoezenierstraat en Nationalestraat).

« In 1849 is er door eenige ondernemers een plan aengeboden geweest, om eene werkmanswyk aenteleggen, op de uitgestrekte bleekhoven tusschen de S. Rochusstraet, S. Jansstraet en Boksteeg. Men vroeg dat de Stad den interest der te besteden kapitalen zou waerborgen. Maer de Raed verwierp dit voorstel, voornamelyk om redens van openbare gezondheid. » [m&t-gva_7, p.480, n.1].

17 maart 1849 (K.B.): Oprichting van het brandweerkorps van Borgerhout. De gemeente kocht haar eerste brandspuiten in 1834, in Antwerpen waren deze reeds in 1654 in gebruik. [stockmans-d&b_III, p.13, 101].

1850

Belgische bevolking

vernieuwing gevels

stadsvergroting Linkeroever

bouw Sint-Felixpakhuis

landverhuizers

afbraak 'den Treurniet'

afbraak 'de Heidebloem'

verdwijnen rosmolens

maatschappij Bunge

1e uitgave 'Allemansgerief'

overkapping Handelsbeurs

laatste terechtstelling
op Grote Markt

 

1850: Totale bevolking België 1850: 4.426.202


1850: 707 bouwaanvragen:

« Het Kollegie van Burgemeester en Schepenen verleent de magtiging tot bouwing, herbouwing, herstelling en verandering der gevels. Tusschen 1830 en 1840 beliepen die verschillende magtigingen 230 à 280 per jaer. Van 1841 tot 1847 bleef het jaerlyksch cyfertal tusschen 300 en 400 staen. In 1848 klom het tot 449; in 1849 tot 444; in 1850 tot 707; in 1851 tot 777, en in 1852 tot 1060. Niets bewyst heter dan deze cyfers de merkelyke uitbreiding der stad in deze laetste tyden. » [m&t-gva-_7, p.465, n.1].


1850: Plan Tarte voor een stadsvergroting van Antwerpen op de linkeroever, met brugverbinding. Onuitgevoerd.

« Zeer natuerlyk dat by deze uitbreiding van de bebouwde gronden, een noodzakelyk gevolg van den aenwas der bevolking, by sommige speculanten het denkbeeld opkwam, om, naer het voorbeeld van Gilbert van Schoonbeke, eene vergrooting der stad te ondernemen. [...] Later, in 1850, zag een ander plan het licht, door den ingenieur Tarte opgemaekt: het gold het bouwen eener zeestad, als uitbreiding van Antwerpen op den vlaemschen oever, die door eene groote brug over de Schelde aen onze Werf zou zyn verbonden geweest. » [m&t-gva-_7, p.465].


1850: Bouwen van het pakhuis Sint-Felix (Entrepot Saint-Félix) aan de Oudeleeuwenrui (deze was in 1845 gedempt). In 1861 zal het door een hevige brand geteisterd worden. Eind 20ste eeuw wordt het gebouw herbestemd, hier komt in de toekomst het FelixArchief, de nieuwe vestiging van het stadsarchief. In april 2002 startte men officieel met de eerste fase van de renovatiewerken van het in 1976 als monument beschermde gebouw (structurele ingrepen om het gebouw veiliger te maken). Eind augustus 2003 volgde de tweede fase (gevels en ramen). – www: Stadsarchief Antwerpen


1850: Antwerpen wordt, mee omwille van de spoorverbindingen, een belangrijk vertrekpunt voor de zgn. 'landverhuizers'. In 1850 vertrekken 41 schepen met 6.831 emigranten. Het volgende jaar zijn het al 54 schepen die 8.375 mensen vervoeren en jaar na jaar groeit deze emigrantenstroom. In 1853 telt men 15.700 emigranten en het jaar nadien vervoeren 107 schepen 26.000 passagiers. [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.156, 158].


1850: Verdwijnen van 'den Treurniet' of 'den Breuk', een graanwindmolen op Stuivenberg (aan de actuele Everaertstraat). De standaardmolen dateerde van vóór 1698. (Perceelnummer E216). [holemans-1986, p.10].


1850: Aan de Van Kerckhovenstraat verdwijnt de graanwindmolen 'de Heidebloem' ook 'Muizenmolen', 'Muizelmolen' of 'Muizenvreugd' (?) geheten. Al van vóór 1694 bestond deze standaardmolen. Perceelnummer E430. [holemans-1986, p.10].


1850: In de Adriaan Brouwerstraat verdwijnt een graanrosmolen (perceelnummer A36). [holemans-1986, p.13].


1850: Op de Stijfselrui verdwijnt een olierosmolen, (perceelnummer B226). In 1855 zal een dito molen in dezelfde straat ook verdwijnen. [holemans-1986, p.13].


1850: Verdwijnen van een breekrosmolen in de Tichelengang of Pannengang, (perceelnummer B196), een gang die zelf zal verdwijnen omstreeks 1860. De Tichelengang, een steeg met een 22-tal huizen waaronder een paardenmanège, liep vanuit het Hessenplein evenwijdig met de Ankerrui en vrijwel loodrecht op de rooilijn van de Oudeleeuwenrui. [holemans-1986, p.13]; [vdw-1977, p.85]; [plan Losson-1846, Allée aux Tuiles].


1850: Verdwijnen van een breekrosmolen aan de Eksterstraat (aan Mechelseplein), perceelnummer D1856). [holemans-1986, p.13].


1850: Oprichting van de maatschappij Bunge.


1850 : Eerste uitgave van 'Allemansgerief', een bijzonder populaire almanak uitgegeven door het Antwerpse Sint-Vincentiusgenootschap. Eerste 'redacteur' was Felix Bogaers, toen voorzitter van de 'Académie royale d'Archéologie'. "Allemansgerief" was waarschijnlijk geïnspireerd op de "Almanach Catholique", sinds 1841 door het Sint-Vincentiusgenootschap van Dijon gepubliceerd. [zie: prims-asia33, p.339-340].


27 juli 1850: Gemeenteraadsbeslissing tot het bouwen van een overkapping van de Handelsbeurs. (Uitvoering: Charles Marcellis). [medailles SAA (nr. 207, werkbestand)]. - <Zie 1858 >

2 september 1850: Laatste terechtstelling op de Antwerpse Grote Markt. Nadien werd verhuisd naar het Kasteelplein, op 8 mei 1856 was Francis Kol daar de laatste terechtgestelde. In 1858 zal de functie van beul worden afgeschaft. [wit_8, p.193].

1851

Belgische bevolking

straatverlichting

vernieuwing gevels

afbraak 'Gasthuismolen'

afbraak 'den Nobel'

bouw- en afbraak rosmolens

kindergasthuis Louise-Marie

1851: Totale bevolking België 1851: 4.473.175


1851: Straatverlichting met gas is vrij algemeen in de Antwerpse binnenstad, de stadsrand (5de wijk) moet het nog stellen met olielantaarns.

« Op het einde van 1851, telde men binnen de muren 1,181 gazlantarens en 3 oliebekken; buiten de muren, in de vyfde wyk, 16 gazlantarens en 214 oliebekken. Deze dienst vereischt jaerlyks 70 à 75,000 frs. » [m&t-gva_7, p.471-472].


1851: 777 bouwaanvragen:

« Het Kollegie van Burgemeester en Schepenen verleent de magtiging tot bouwing, herbouwing, herstelling en verandering der gevels. Tusschen 1830 en 1840 beliepen die verschillende magtigingen 230 à 280 per jaer. Van 1841 tot 1847 bleef het jaerlyksch cyfertal tusschen 300 en 400 staen. In 1848 klom het tot 449; in 1849 tot 444; in 1850 tot 707; in 1851 tot 777, en in 1852 tot 1060. Niets bewyst heter dan deze cyfers de merkelyke uitbreiding der stad in deze laetste tyden. » [m&t-gva_7, p.465, n.1].


1851: Oprichting van een olierosmolen aan de Dijkstraat op Stuivenberg. In 1868 zal hij verdwijnen (mogelijk al met stoom aangedreven). (perceelnummer E187n). [Holemans-1986, p.14].


1851: Aan de huidige Vliegenstraat, op Stuivenberg, verdwijnt de 'Sinte Elisabeth' of 'Gasthuismolen'. Deze graanwindmolen van het type standaardmolen bestond reeds vóór 1693. [Perceelnummer E209].
Ook 'den Nobel' verdwijnt, deze molen stond aan de huidige Biekorfstraat en dateerde van vóór 1698. [standaardmolen, graanwindmolen, perceelnummer E224].


1851: Verdwijnen van een breekrosmolen in de Spanjaardsteeg (voordien Spanjaardstraatje; aan het Van Schoonbekeplein). (perceelnummer B70). [Holemans-1986, p.13].


1851: Verdwijnen van een grutrosmolen in de (Willem) Lepelstraat, zuidzijde, (perceelnummer D2530). [Holemans-1986, p.14].


1851: Een moutrosmolen op Groten Vogelenzang, Lillo Kruisweg. (perceelnummer A211b). Verdween in 1858. [Holemans-1986, p.44].

17 september 1851: Het 'Kindergasthuis Louise-Marie', op 16 november 1846 geopend op de Sint-Jorisvest [Tabakvest], wordt overgebracht naar de Everdijstraat. (ziekenhuis aldaar ts. 17 sept. 1851 en 25 juli 1877). In juli 1877 wordt verhuisd naar de Meistraat. Constance Teichmann (Antw., 16 juni 1824 - Antw., 14 december 1896), de drijvende kracht achter de instelling, zal dag op dag 50 jaar ten dienste staan van de kinderen. [belpaire-teich-1926, p.54-55, 64-65, 308].

1852

Belgische bevolking

vernieuwing gevels

openluchtzwembad

'Cercle artistique, littéraire
et scientifique'

middeleeuwse grafsteen
Lutgardis van Schoten

Sint-Ignatiusinstituut

1852: Totale bevolking België 1852: 4.516.361


1852: 1060 bouwaanvragen:

« Het Kollegie van Burgemeester en Schepenen verleent de magtiging tot bouwing, herbouwing, herstelling en verandering der gevels. Tusschen 1830 en 1840 beliepen die verschillende magtigingen 230 à 280 per jaer. Van 1841 tot 1847 bleef het jaerlyksch cyfertal tusschen 300 en 400 staen. In 1848 klom het tot 449; in 1849 tot 444; in 1850 tot 707; in 1851 tot 777, en in 1852 tot 1060. Niets bewyst heter dan deze cyfers de merkelyke uitbreiding der stad in deze laetste tyden. » [m&t-gva-_7, p.465, n.1].


1852: Aanbesteding van het openluchtzwembad aan de Schelde bezuiden de stad, nabij de IJzerenpoort. In 1869 volgen verbeteringswerken en wordt het gereinigd (ontslijkt). Ook in 1874 volgt een ontslijking.

[1852, Aanbesteding. "Bouw van een zwemdok aan de boorden van de Schelde buiten de Ijzeren Poort": SAA: MA 80823 (Oud nummer: 3597/27/24)]; [(1852/02/28): MA-PLAN 202, Zwembad Scheldeboord: luchtzicht Schelde met sluis, klein waterinvoerdok + publiek zwembad, omgeven door stadsterreinen + kam Scheldedijk. Aanduiding ophoging Schelde en Scheldedijk aan beide kanten v.d. sluis. Voor- en zijzicht conciergewoning en grondplan]; [(1852/04/17): MA-PLAN 203, Plan en profiel van sluisje met valdeur. Breedtedoorsnede aquaduct. Profiel berm, dijk, ophoging aarde. Verschillende profielen op verschillend niveau]; [1869, Aanbesteding. "Ontslijkings- en verbeteringswerken aan het zwemdok gelegen aan de Ijzeren Poort" [SAA: MA 81038 (Oud nummer: 3597/37/52)]; [1874, Aanbesteding. "Ontslijken van zwemdok aan de Ijzeren Poort' [SAA: MA 81187 (Oud nummer: 3597/44/10)].


1852: Oprichting van de 'Cercle artistique, littéraire et scientifique', het 'Koninklijk Kunstverbond' ('Cercle') met als doel de artistieke en wetenschappelijke bedrijvigheid in Antwerpen te stimuleren. In feite was het een tegenoffensief van de Franstalige burgerij om de werking van de naar vernederlandsing strevende maatschappij 'Voor Taal en Kunst' te dwarsbomen. "Men spaarde noch geld noch moeite om de Cercle te doen bloeien, en inderdaad men gelukte er in." (Beetemé). [persoons-ska-1976, p.9]; [beet-2n-1892, p.261].


1852: Het 'Museum' van de Academie verwerft de grafsteen van (vermoedelijk) Lutgardis van Schoten, vrouwe van Breda. Deze 13de-eeuwse, romaanse, met gestileerde plantaardige motieven (ranken) versierde steen was afkomstig uit de crypte van de Sint-Michielsabdij. Later wordt hij opgenomen in de lapidariumcollectie van het museum 'Steen'. De grafsteen van Anthoine Dognies, eveneens afkomstig uit deze abdij wordt naar het stadsmagazijn 'Leguit' verhuisd. [acker-antw-1975: 81]; [schatten-1987: 10]; [stekelig-2000: 14]; [lampo-coopstadt-2000: 45].

15 oktober 1852: In de Korte Nieuwstraat wordt door de Antwerpse jezuïeten het Sint-Ignatiusinstituut opgericht. Aanvankelijk opgevat als een school voor middelbaar handelsonderwijs (École spéciale de commerce et d'industrie) wordt in 1902 ook een École supérieure de commerce toegevoegd. De middelbare afdeling van het Sint-Ignatiusinstituut zal blijven bestaan tot in 1921, wanneer de school door de staat officieel als hogere onderwijsinstelling zal erkend worden (UFSIA). In 1930 wordt een Nederlandstalige sectie opgericht.

1853

haven: 334.252 tonnenmaat

uitzonderlijk hoge graanprijs

bouw stadsscholen

'Den Bougie'

spoorlijn naar Roosendaal

bouw hulpforten

Gérard de Nerval in A'pen

Cholera in Antwerpen

klimaat: strenge winter

Rijkshandelshogeschool

1853: 334.252 netto tonnenmaat inkomende schepen. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.183].


1853: De graanprijzen stijgen tot een uitzonderlijke hoogte (o.m. door de Krimoorlog). [prims-asia33, p.340].

« [...]. hoe ze [d.i. de leden van het Sint-Vincentiusgenootschap - WS] zich hadden ingespannen in het jaar 1853, toen, ten gevolge van den oorlog in de Krim, en uit andere oorzaken, de graanprijzen tot een buitengewone hoogte stegen, toen – in September – de cholera andermaal de stad bezocht, en vooral in December van dit jaar, toen er ijsgang was op de Schelde, en aan de werkloozen de bete broods moest verzekerd worden. In deze jaren vermenigvuldigden zich de parochiale St. Vincentiusgenootschappen, en het werk, gepatroneerd door kardinaal Sterckx, klom hoog in aanzien bij de geestelijkheid. [...]. » Floris Prims, 'Het Antwerpsche Sint Vincentiusgenootschap', in: Antwerpiensia 1933, 7de reeks, Antwerpen 1934, p.340.


1853: Bouw van de stadsscholen aan de Leguit (arch. Pierre Bourla). [werken-1964, p.31-33]. <zie ook 1877 >


1853: Bij de fabriek Roubaix-Oedenkoven gelegen op het voormalige Stertingerveld in Borgerhout wordt met de productie van talk- en stearinekaarsen begonnen. 'Den Bougie' werd door een brand in 1955 volledig verwoest. (Associatie van Doornikenaar Adolf de Roubaix en zijn schoonbroer Henri Oedenkoven uit Parijs). [stockmans-d&b_III, p.116]; [25courrier, p.340, tekstadvertentie, ill.]; [prims-gva; prims-1985-8, p.153].


1853: De in 1852 ontworpen spoorlijn Antwerpen-Roosendaal wordt aangelegd. Bouw van het eerste (houten) stationsgebouw (ter hoogte van het actuele Koningin Astridplein). Op 26 juni 1854 volgt de plechtige inhuldiging van de spoorlijn. <16 juni 1854 ???>


1853: Bouw van de hulpforten 3 aan de Groenenhoek-Zurenborg en 5 tegen de Grote Steenweg, beide in Berchem. Een tien jaar later zullen ze alweer verdwijnen bij de bouw van de Brialmontomwalling. Het toen ook gebouwde fortje 4, op de grens met Berchem, wordt eind 19de eeuw de locatie voor én Krijgsarsenaal én Militair Hospitaal (Krijgsgasthuis), twee gescheiden entiteiten. [prims-berchem-1949, p.275]; [versteylen-1928: 29] – (Fortje 4 'over een 30-tal jaren afgebroken' , d.i. eind 19de eeuw [versteylen-1928: 49]).


Mei 1853: Derde bezoek van Gérard de Nerval aan Antwerpen (zie: juli 1836). [schmook-rid-1971, p.36, 38, 39, 42, 57].


September 1853: Cholera in Antwerpen. [prims-asia33, p.340].


December 1853: IJsgang op de Schelde. [prims-asia33, p.340].

December 1853: De bij Koninklijk Besluit van 29 oktober 1852 in het leven geroepen Rijkshandelshogeschool gaat effectief van start.

1854

Belgische bevolking

sloop kalanderrosmolen

White Cross Line

Minderbroeders op Oever

spoorlijn naar Roosendaal

ontwikkeling St.-Paulusstraat

 

1854: Totale bevolking België 1854: 4.584.932


Vóór 1854: In de Korte Noordstraat verdwijnt een kalanderrosmolen (perceelnummer A650]. [Holemans-1986, p.13].


1854: Oprichting van de Antwerpse firma 'Steinmann & Ludwig', een scheepsbevrachter die zich voornamelijk bezig hield met verschepen van emigranten. Na verloop van tijd ging de firma over tot het zelf in de vaart brengen van zeilschepen, nadien stoomschepen, en ontstond de 'White Cross Line'. Later 'Steinmann & Co.' [25courrier, p.114, tekstadvertentie].


1854: Stichting van de Minderbroeders op de Oever. [wit_14, p.340].


16 juni 1854: Openingsplechtigheid van de spoorlijn naar Nederland. Deze lijn werd geconcipieerd in aansluiting met de eerder geopende verbinding Antwerpen-Brussel. In 1874 zal de spoorlijn opgebroken worden, nadat de verbinding met Nederland via een tracé door Zurenborg wordt gerealiseerd. [vdw-1977, p.446] <26 juni 1854 ???>.
[* feestelijke opening van de spoorlijn Antwerpen - Roosendaal - Moerdijk op 26 juni 1854]


10 december 1854: Plans voor een reeks nieuwe huizen in de Sint-Paulusstraat zuid door architect B. De Proost. De straat, aangelegd per 12 augustus 1852, wordt nu verkaveld en bebouwd. [s_paulus-1978, p.64].

1854: Ontwerp van architect B. De Proost voor de monumentale inkompoort van de Sint-Pauluskerk aan de Sint-Paulusstraat, met bekroning door een calvariekruis (dit laatste niet gerealiseerd). Afgewerkt door steenhouwer Trigalet en beeldhouwer J. Van Rooy in 1859-1862. [s_paulus-1978, p.65].

1855

Belgische bevolking

sloop 'de Cattenbergh'

verdwijnen rosmolens

overlijden laatste kanunnik
van de Sint-Michielsabdij

opening grafkelder Rubens

banket Henri Leys

 

1855: Totale bevolking België 1855: 4.607.066


1855: Verdwijnen van graanwindmolen 'de Cattenbergh' of ' de Cattemolen' aan het Fort Pereyra. Deze standaardmolen van vóór 1578 zou vandaag te situeren zijn aan de Essenstraat, perceelnummer E241]. [Holemans-1986, p.10].


1855: Op de Stijfselrui verdwijnt een tweede olierosmolen, (perceelnummer B229). In 1850 was reeds een dito molen in dezelfde straat verdwenen. [Holemans-1986, p.13].


1855: Aan de Hoornstraat / Lange Noordstraat verdwijnt een breekrosmolen, (perceelnummer B720). [Holemans-1986, p.13].


1855: Aan de Prinsesstraat (Paddengracht) verdwijnt een potloodrosmolen, (perceelnummer B1716). [Holemans-1986, p.13].


1855: Aan de Paardenmarkt, zuidzijde verdwijnt een breekrosmolen, (perceelnummer B1119). [Holemans-1986, p.13]. [datum nakijken]


17 oktober 1865: Overlijden op 85-jarige leeftijd van Waltmannus van Lissum (°23.03.1770 te Turnhout) de laatste overlevende kanunnik van de Sint-Michielsabdij. Hij wordt begraven op het Sint Fredeganduskerkhof te Deurne. De laatste abt van de Sint-Michielsabdij, Augustinus Pooters (1786-1794) was in 1816 overleden. (met dank aan de heer M. Windey)

22 oktober 1855: Opening van, en bezoek aan de grafkelder van de familie Rubens in de Sint-Jacobskerk. Het interieur wordt door kunstschilders vastgelegd omdat fotografische opnamen onmogelijk bleken. [Eerste foto-opnamen onder gelijkaardige omstandigheden: Nadar ca. 1861, catacomben van Parijs met magnesiumlicht ('Paris souterrain').
Biblio: NADAR : "Quand j'étais photographe". Paris, 1900].

Literatuur:
* VAN LERIUS, Th. : "Une rectification". Hebbelynck, : Gent, 1856.
["Beschrijving van de opening van het graf van Rubens in de Sint-Jacobskerk te Antwerpen"]
* DILIS, E. "Le caveau sépucral de Rubens.
Relation de son ouverture, en 1855, d'apres les documents authentiques inédits". In: "Bull. de l'Ac. R. d'Archéol. de Belg.", J. van Hille : Anvers, 1913. - 37 p., ill.

November 1855: Viering van kunstschilder Hendrik Leys bij het behalen van de onderscheiding ('Couronne d'Or') op de dat jaar gehouden wereldtentoonstelling in Parijs.

SAA: Menu 22 - 1855, 24 nov. Banquet offert par les Membres du Conseil Communal à leur Collègue Mr H. Leys - Exposition Universelle 1855; SAA: Menu 23 - 1855, 26 nov. Banquet offert à Monsieur Henri Leys, par les Membres du Cercle Artistique, Littéraire & Scientifique d'Anvers à la Salle de la Philharmonie, à l'occasion de la Couronne d'Or qui lui a été remise, au nom de ses Concitoyens, pour la distinction flatteuse obtenue par l'artiste Anversois à l'Exposition Universelle de Paris (Salle de la Philharmonie) 2 ex.; SAA: Menu 24 - 1855, 26 nov. Banquet offert à Monsieur Henri Leys, par les Membres du Cercle Artistique, Littéraire & Scientifique d'Anvers à la Salle de la Philharmonie, à l'occasion de la Couronne d'Or qui lui a été remise, au nom de ses Concitoyens, pour la distinction flatteuse obtenue par l'artiste Anversois à l'Exposition Universelle de Paris (Salle de la Philharmonie) 2 ex.]

1856

Belgische bevolking

bevolking: 98.291

Capucijnen op Ossenmarkt

gevangenis Begijnenstraat

maatschappij l'Espoir

'Egyptische tempel' in Zoo



laatste geguillotineerde

brand in 'Reuzenhuis'

standbeeld Antoon van Dyck

aanleg Kattendijkdok

huisnummering per straat

overkapping Handelsbeurs

1856: Totale bevolking België 1856: 4.529.461

1856: Inwoners Antwerpen: 98.291 (volkstelling). [antw-1860-1960, p.48].


1856: Verdwijnen van de (tweede) 'Vrije Molen' op het Molenveld in Berchem (standaardmolen, windmolen). Opgericht in 1584 in vervanging van zijn voorganger uit 1555. (Hof ter Schrieklaan; perceelnummer C197). [holemans-1986, p.17].


1856: Stichting van de Capucijnen op de Ossenmarkt. [wit_14, p.340].


1856: Inhuldiging van de gevangenis van de Begijnenstraat (n.o.v. architect J.J. Dumont, 1853-1856). [medailles SAA (nr. 369, werkbestand)].


1856 (cfr. prims): Oprichting van de maatschappij 'l'Espoir' door o.m. Theophiel Smekens, Emiel Geelhand en Alfons van Geetruyen - allen leden van de overkoepelende Raad van de Antwerpse Sint-Vincentiusgenootschappen ('Conseil') -, met als doel de gebouwen van het voormalige Witzustersklooster aan te kopen als behuizing voor diverse aktiviteiten van deze caritatieve vereniging. Na de uitdrijving van de Witzusters in de Franse tijd en de verkoop in 1799 van hun bezit, waren omstreeks het midden van de 19de eeuw de kloostergebouwen verworden tot een stapelhuis. Al in 1800 was het monumentale kruisbeeld boven de hoofdingang aan de Kammenstraat vernield ('afgeslagen door citoyen Schrauwen op last van de municipaliteit' - dixit Prims). (In 1932 werd het ingangsportaal uit 1652 hersteld, met heroprichting van de calvariebeelden). - De stichting van de Witzusters in de Kammenstraat dateert van 1312, de wettelijke erkenning geschiedde in 1352. - Het eerste van de reeks Antwerpse Sint-Vincentiusgenootschappen werd opgericht in 1845 in de Onze-Lieve-Vrouwparochie en volgde het voorbeeld van de 'Conférence de St-Vincent de Paul', in 1833 gesticht door Frederik Ozanam in Parijs. - [prims-asia33, p. 336-345]; [bouwen-3nb-1979, p.126-128: vermeld als aankoopdatum 1846 (ten onrechte?) i.p.v. 1856].


1856-1862: De Egyptische tempel, het olifantenpaviljoen van de Antwerpse Zoo, wordt met medewerking van de Egyptoloog Louis Delgeur van neo-hiëroglyfen voorzien.


8 mei 1856: terechtstelling Francis Kol, op het Kasteelplein, wegens roofmoord (laatste Antwerpse geguillotineerde).


20 juli 1856: Brand van het 'Reuzenhuis' in de Mattenstraat, een verdwenen straat in de Burcht. De naam verwijst misschien naar een beeldje van Brabo dat in een nis boven de inkompoort stond. Het was het voormalig huis van de Duitse Orde (Teutoonse ridders) en ging in oorsprong terug tot 1300 (prims-asia28: 219). In een latere periode werd het de woning met atelier van beeldhouwer Jan Pieter Van Baurscheit de Oude (1669-1728). Hier in de kelder werd, naar de overlevering, in 1841 de zgn. pseudo-Isis ('Isis van Antwerpen') gevonden. Bij de brand in 1856 vielen drie doden, het gebouw was reddeloos verloren en werd door nieuwbouw vervangen. Ca. 1880 verdween de hele omgeving bij het rechttrekken van de Scheldekaden (vgl. nu Afdak 15, nabij het Steen). [antw-1860_1960, p. 96]; [Prims-1977-VIII, p.343]; [warmenbol-feit-1987, p.86]. Zie ook: m&t-GvA_2: 198-200 – Een duurzame reconstructie van het Reuzenhuis was te zien op de Antwerpse wereldtentoonstelling van 1894 (Oud-Antwerpen), na afloop van de expo werd het heropgebouwd in 'Buitenland' in Bornem, waar het nog bestaat.

Iconografie: J. Linnig fecit] (1845), F. Dero d[elineavit], "Het huis der Duitsche Ridders", in: m&t-GvA_2: naast p. 199. – "Reuzenhuis of Huis van de Teutoonse ridders in 16e eeuw", J. Linnig fecit, 1868 [SAA: ICO 12/02 B] – "Reuzenhuis: het Brabobeeldje in 16e eeuw", W. Linnig fecit, 1843 [SAA: ICO 12/02a A].

Literatuur: PRIMS, Floris: "Het geheim van het Reuzenhuis", prims-asia28: 214-219.

De straat die vrijwel op elk grondplan tussen de St.-Walburgiskerk en de Burchtgracht als Mattenstraat, en tussen de Burchtgracht en de Koolkaai als Haringvliet staat aangeduid, werd binnen de Burcht ook wel eens Reuzenstraat genoemd. Deze sporadisch voorkomende naam houdt verband met het hier toen gelegen reuzenhuis, en komt b.v. voor in een akte van 1586 betreffende het Hof van Kruiningen (SAA, Cert. 17, 202). [vdw-1977: 273].


15 augustus 1856: Onthulling van het witmarmeren standbeeld van Antoon Van Dyck aan de 'Museumplaats' (Mutsaardstraat, vóór de ingang van de academie), een werk van beeldhouwer Leonard De Cuyper (1808 - 1891), een geschenk van de beeldhouwer aan de stad. Op 28 dec. 1901 valt de beslissing voor de verplaatsing naar de 'Geuzenhofjes', toen Gemeenteplaats, actueel Franklin Rooseveltplaats. In 1951 wordt het daar weggenomen en tot midden jaren zestig verblijft het in het stadsmagazijn aan de Desguinlei. Na een verblijf op een privédomein in Schilde wordt het beeld in 1982 voor restauratie teruggehaald. Op 9 juni 1983 kan het onthuld worden op de Meir, het zal nadien evenwel nog verhuizen - en een minder gecontesteerde sokkel krijgen - naar de kruising Meir, Jezusstraat (vanaf 17 maart 1992). [ICON: foto 1899, Mutsaardstraat: v_dyck_eeuw-1999, p.66, 93].


19 augustus 1856: Eerstesteenlegging Kattendijkdok. (Leopold I). [medailles SAA (nr. 290, werkbestand)].


6 september 1856 (R.B.): Een raadsbesluit voert in Antwerpen de huisnummering per straat in, ervoor gebeurde deze doorlopend per wijk. (Op het Stadsarchief bestaat een vergelijkingstabel: "Tableau de concordance... des anciens et nouveaux numéros des maisons".) [vdw-1977, p.41].

december 1856: Neogotische overkoepeling van de Handelsbeurs (ingenieur Charles Marcellis).
[SAA: Menu 30 - 1856, 27 dec. Banquet offert à monsieur Chs Marcellis à l'occasion de la remise de la Médaille Commémorative de la Couverture de la Bourse d'Anvers].

1857

Belgische bevolking

sloop Sint-Jansmolen

stichting Redemptoristen

gevangenis Begijnenstraat

scheepshersteller 'Beliard
Crighton & C°'

Hendrik Consciense

ontploffing op Meir

1857: Totale bevolking België 1857: 4.577.236


1857: De stad verkoopt de Sint-Jansmolen - een watermolen op de Sint-Jansvliet - waarna deze gesloopt wordt voor nieuwbouw. « [...] verkocht de Stad in 1857 den ouden S. Jans-watermolen, op S. Jansbrug, die werd afgebroken, en waer een nieuw gebouw in de plaets werd gesteld. » [m&t-gva_7, p.469].


1857: Stichting van de Redemptoristen op het Hopland. [wit_14, p.340].


1857: De nieuwe gevangenis in de Begijnenstraat vervangt deze van het voormalig hotel Hoogstraten (Salm-Salm).


1857: Oprichting van het scheepsherstellingsbedrijf 'Beliard Crighton & C°' in Antwerpen. [SAA: Menu 346 - 1927, 19 nov. Diner offert au Cercle Royal Artistique à Anvers à l'occasion du Cinquantième Anniversaire de la fondation de la maison Ateliers de Réparation Maritimes Beliard Crighton & C°].


18 maart 1857: Hendrik Conscience (1812-1883) verlaat Antwerpen, vertrek naar Kortrijk. Vanaf 1868 woonachtig in Brussel als conservator v/h Wiertz-Museum. [Lattin-contacten-1955/76, p. 47]. [SAA: Menu 31 - 1857, 2 feb. Dischkaert Afscheidsmael den Heere Hendrik Conscience aangeboden (Groote Zael der Cité)]

2 november 1857: Ontploffing van de wapenhandel Verpoorten, hoek Meir en Twaalfmaandenstraat.

1858

brand Handelsbeurs

afbraak 'den Peirel'

beulsfunctie afgeschaft

werken Kattendijkdok

2-3 augustus 1858 (nacht): Brand van het 16de-eeuwse gebouw van de Handelsbeurs (zie 1531) dat nog maar kort ervoor, niet zonder controverse, een zeer vooruitstrevende glazen overkapping had gekregen. In 1853 had Ir. Charles Marcellis een ijzeren koepel, met daarin een centrale glazen koepel gerealiseerd. Het gloednieuwe 'Crystal Palace' van Paxton, op de wereldtentoonstelling in Londen van 1852, was inspiratiebron. (zie 1850)
De eveneens recente reeks muurschilderijen van Godfried Guffens (1823-1901) en Jan Swerts werden bij deze brand totaal vernield.
Op de Groenplaats kwam tijdelijk een 'noodbeurs', in een houten barak. [Prims-1977-VIII, p.344]; [ICON = SAA, losse foto's: 10650, fotograaf: Dubois de Néhaut?, 1860].
Het stadsbestuur koos voor volledige wederopbouw en schreef tot tweemaal toe een ontwerpwedstrijd uit. Het duurde al bij al tien jaar vooraleer het neogotische ontwerp van Jos Schadde (uit 1859) werd aanvaard. Na een eerstesteenlegging op 24 augustus 1869 kwam in 1872 het nieuwe gebouw klaar (vgl. gevelankers kant Twaalfmaandenstraat).
Aan de kant van de Borzestraat is nog steeds één toren van de 16de eeuwse beurs te zien, die bleef bij de brand gespaard. <zie ook 2003 (sluiting)>

[bouwen-3nb-1979, p.512-516; Pl.XIII (interieur), ts. p.512-512; fig.XXXII (dakenplan), p.513; fig.323 (zijde Twaalfmaandenstraat), p.514; fig.324 (zijde Borzestraat, toren oude beurs), p.515; fig.325 (ontwerp 1859 - SAA ICO), p.515].

Bij de brand in 1858 werd o.m. een schildering (fresco?) vernietigd, van de hand van kunstschilder Jan Swerts, waarop Abraham Ortels (Ortelius) ten voeten uit geportretteerd stond. Dezelfde kunstenaar vervaardigde later een nieuw portret voor de 'Cercle Artistique' (Verbond voor kunsten, letteren en wetenschappen). [staes-reizigers-1883, p.21]; Een andere herneming betrof het portret ten voeten uit van Gerard Mercator van Guffens. Eveneens bestemd voor het 'Kunstverbond' werd het later (1929 of 1932?) door de stad Antwerpen verworven; vandaag hangt het in de trapzaal van het Stadhuis (doek, olieverf, 261 × 128 cm). [velde-kunstverbond-1997: 72].

Op de Botermarkt in Zandvliet werd één neogotische ijzeren zuil van het in 1858 afgebrande beursgebouw heropgesteld. In Antwerpse musea zouden zich nog andere exemplaren bevinden. [bouwen-3nd-1992: 60]; ["De Antwerpenaar", 17 maart 2003: 10].


1865: Verdwijnen van graanwindmolen 'den Peirel' aan het Fort Pereyra. Deze standaardmolen van vóór 1542 zou vandaag te situeren zijn aan de Sint-Lazarusstraat, perceelnummer E265]. Eerder, in 1841, verdween hier 'De Schorsmolen', in 1865 zal 'De Meermin' volgen.


1858: De functie van stadsbeul wordt afgeschaft in Antwerpen. Op 8 mei 1856 was reeds de laatste executie gebeurd. [wit_8, p.193].

1858-1859: Graven van het eerste deel (middenstuk) van het Kattendijkdok (arch. Pierre Bourla), het allereerste dok buiten de stadsomwalling. Uit dezelfde periode dateert het graven van de saskom en het bouwen van de Kattendijksluis. Het oorspronkelijk dok werd in 1869 en in 1881 resp. zuid- en noordwaarts verlengd tot zijn huidige lengte (966 m). In 1884 werd het sluismeestershuis aan de noordkaai, in Vlaamse renaissancestijl, gebouwd, in 1909 volgde het sluiswachtershuisje. [werken-1964, p.31-33]; [bouwen-3nd-1992, p.12-14]; [elaut-monumentenwandeling-1985].

1859

Belgische bevolking

Cholera-epidemie

Kempische Vaart

belangrijk legaat aan MSK

bouw stoomrosmolen ?

afbraak molen 'het Slot'

kringvesting Antwerpen

aankoop Spaanse Vesten

brand koninklijke Entrepot

1859: Totale bevolking België 1859: 4.671.226


1859: Cholera-epidemie in Antwerpen. [antw-1860_1960, p.49].


1859: De Schelde is via Herentals met de Maas verbonden d.m.v. de Kempische Vaart (Canal de la Campine). Langs de (staats)sluis nr. 6 mondde dit kanaal uit in het Kattendijkdok (Oostkaai). [AT-IX, 2, p.56].


8 januari 1859: Douairière van den Hecke-Baut de Rasmon legateert 44 schilderijen aan het Antwerps museum bij haar testament van 8 januari 1859.
Een schenking van voornamelijk 17de-eeuwse Hollandse meesters met werk van Ruysdael, Berchem, Van Ostade, Nicolaas Maes e.a. en een Rembrandtkopie uit diens omgeving. Verder telkens één werk van Rubens, Jordaens, Erasmus Quellinus en Van Uden. Na het eerdere legaat Van Ertborn uit 1841 de belangrijkste schenking Oude Meesters aan het museum (KMSKA).


1859: Oprichting van een olierosmolen aan de Markgravelei. In 1892 zal hij verdwijnen (mogelijk reeds door stoom aangedreven). (perceelnummer E1886a). [holemans-1986, p.14].


1859: Verdwijnen van de graanwindmolen 'Het Slot' ('Het Schaap') op Stuivenberg. Deze standaardmolen bestond reeds vóór 1690. [Perceelnummer E184, vandaag te localiseren: Goederenstation].


8 september 1859: Leopold I ondertekent de wet waarbij een nieuwe grotere omwalling voor Antwerpen verordend wordt met vooruitgeschoven forten en citadellen (Zuidkasteel en Noordkasteel). Onder druk van de koning ondertekende de Senaat de wet daags tevoren, op 30 augustus was de wet reeds in de Kamer aangenomen. Publicatie in het Staatsblad volgt op 10 september. K.B. van 18 september. (Brialmontvesting, Vesting Antwerpen). De stad werd eigenares van de oude wallen mits een betaling van 10.000.000 frank en zelf te bekostigen afbraakwerken. De bouw van de nieuwe kringvesting zou veel onteigeningen meebrengen, Berchem verloor 200 hectaren grondgebied. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.181]; [stockmans-d&b_III, p.20]; [prims-berchem-1949, p.276].

23 oktober 1859: Grote brand in het Entrepot. 2 doden. - [Prims-1977-VIII, p.344].

1860

klimaat: zeer koude zomer

haven: 500.000 tonnenmaat

bevolking Borgerhout

overwelving Vuilbeek

parochie Sint-Jozef

werken Kempische Vaart

aanleg Stadspark

firma 'Armement Deppe'

Guido Gezelle - 'Spoker'

foto's Edmond Fierlants

afschaffing octrooirechten

afschaffing vondelingenschuif

inhuldiging Kattendijkdok


 

1860: (juni-aug) Extreem koude en regenachtige zomer in België met een gemiddelde temperatuur van amper 14.2 °C en een record van 68 regendagen. Enkel in 1841 was het kouder (13.9 °C). Ook de zomers van 1907 (14.3), 1844 en 1956 (beide (14.2) waren erg koud. [KMI, Ukkel, juni 2000].


1860: 0,5 miljoen ton netto tonnenmaat aangekomen zeeschepen Antwerpen. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.179].


1860: Borgerhout telt 8.300 inwoners. [stockmans-d&b_III, p.22].


1860: Een eerste deel van de Vuilbeek wordt overwelfd. In 1875-1876 volgt een ander stuk. <zie 1875>


1860: Stichting van de parochie Sint-Jozef, Loosplaats/Stadspark. In 1862 wordt met de bouw van de kerk begonnen.


1860: Begin van de graafwerken aan de Kempische Vaart vanuit het Asiadok. Ze zal in 1863 in gebruik worden genomen, in 1935 worden gedempt.


1860: Afbraak van de schans Herentals voor de aanleg van het Stadspark. [Antwerpen-1860_1960, p. 87].


1860: Oprichting van de firma 'Armement Deppe' in Antwerpen door Adolphe Deppe. Uitbating van scheepvaartlijnen op Franse havens en het Middelandse Zee-gebied met voornaamste trafiek fruit en wijn. [25courrier, p.244, tekstadvertentie].


1860: Begin van Guido Gezelle's bijdragen - onder de deknaam "Spoker" - aan het Antwerpse satirisch weekblad "Reinaert de Vos" - (politieke journalistiek). [Guido Gezelle (Brugge, 1 mei 1830 - 27 november 1899)].

lente(maand) 1860: De werken aan het Noordkasteel worden begonnen.


26 mei 1860: Akkoord tussen de Brusselse fotograaf Edmond Fierlants (1819-1869) en het Antwerps stadsbestuur voor een bestelling van 300 platen van architectonisch interessante gebouwen en stadsbeelden. (ca. 175 zullen uiteindelijk gerealiseerd worden). Voor de keuze van de onderwerpen wordt hij begeleid door de kunstenaars Henri Leys, Jan Swerts, Godfried Guffens en Hendrik Schaefels. Fierlants legt op de valreep de (af te breken) Spaanse omwalling op grootformaatnegatieven vast. – Afdrukken worden o.m. bewaard in het Antwerpse stadsarchief, de stadbibliotheek en het FotoMuseum (soms aanvullende reeksen). [Licht-1989, p. 143].


21 juli 1860 (18 juli, wet): Afschaffing van de octrooirechten in alle steden en gemeenten van België. Dit waren belastingen (accijnzen) die de steden aan de stadspoorten hieven op ingevoerde en doorgevoerde koopwaren, zij vormden een hinder voor het goederenverkeer.


31 juli 1860: Afschaffing van de 'schuif' in het Vondelingenhuis. [antwerpen-1860_1960, p.321].

22 oktober 1860: Inhuldiging van het Kattendijkdok door koning Leopold I. De werkzaamheden aan het dok waren aangevat op 19 augustus 1856 en het dok samen met een droogdok werden afgewerkt in 1859. De zeesluis werd begin 1860 aangevat. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.179-80]; [antw_1860-1960-1, p.443]; [medailles SAA (nr. 159, werkbestand)].

1861

Belgische bevolking

aankopen voor MSK

huizentelling Borgerhout

nieuw kerkhof Borgerhout

Driejaarlijks Salon

invoer en opslag petroleum

aanleg Houtdok

standbeeld Boduagnat



interieur Walburgiskerk



brand Sint-Felixpakhuis

1861: Totale bevolking België 1861: 4.782.225


1861: Gemeenteraad van Antwerpen: leden en gestemde besluiten: "1861 bourgemestre, J.F. Loos, échevins J. van Bellingen, F. Delvaux, C. Joostens, J. van der Linden, conseillers N.J. Hermans, J.F. Careaux, K. Gheysens, H. Leys, A.J. van Haesendonck, F.A. Mast, P.J. van Honsem, Félix Grisar, F. van de Leemput, enz… / 1861 élargissement de la rue St. Gommaire. - abaissement du pont de Meir. achats importants, pour le musée d'Anvers, au cabinet de tableaux vander Schrieck à Louvain. médailles commémoratives des votes du conseil. réduction des droits de navigation." [medailles SAA (nr. 13, werkbestand)]. [trefw.: Sint-Gummarusstraat; KMSKA aankoop schilderijen].


1861: Borgerhout telt 54 straten, meestal bebouwd, en 1.775 huizen. [stockmans-d&b_III, p.22].


1861 Opening van een nieuw kerkhof in Borgerhout, het vorige moest plaats ruimen voor de bouw van de vestinggordel. Op 23 april 1885 zal ook dit sluiten en wordt een ander kerkhof (begraafplaats), onder Deurne in gebruik genomen, ('Silsburg', vanaf 1890 'Kerkhof van Onze-Lieve-Vrouw-ter-Sneeuw' genaamd). [stockmans-d&b_III, p.44].


1861: Driejaarlijks Salon (van Schone Kunsten) in Antwerpen. Het eerste werd in 1813 georganiseerd. [persoons-ska-1976, p.17].

Literatuur: PETERS, Harry : "La fête des arts à Anvers (17, 18, 19 et 20 août 1861)". Jorssen : Anvers, 1861. - 92 p., ill. - [SBA : K 20872]; [UFSIA : MAG-B 15117].


1861: Voor het eerst wordt in Antwerpen - en waarschijnlijk voor het eerst in een Europese haven - petroleum in vaten gelost (40 stuks). Een jaar later waren het er reeds 36.000, in 1864 kwam een derde van de Amerikaanse olieproductie in een honderdtal schepen naar Antwerpen. [zeil&stoom-1976, p.53].
- Prims, in zijn Geschiedenis van Antwerpen (prims-1985-8, p.154-155) situeert de eerste ingevoerde aardolie in 1860; ook citeert hij een stuk uit het verslag van de Handelskamer voor 1862 omtrent dit nieuwe importartikel. Enkele pagina's verder (prims-1985-8, p.183) volgt evenwel deze passus: "We verhaalden boven, hoe deze 'aardolie' in 1861 voor 't eerst hier in hoeveelheden toekwam [...].". <zie ook 10 augustus 1866: Brand magazijnen De Gans ...>


1861: Aanbestedingen. "Bouw van het petroleummagazijn buiten de Lillopoort" [1861, SAA: MA 80917] en "Bouw van een derde pakhuis voor petroleum" [1861, SAA: MA 80928], dit laatste lag aan de Kattendijk. In 1864 wordt een vierde pakhuis aan de Kattendijk aanbesteedt [1864, SAA: MA 80949] en het jaar daarop volgen aanbestedingen voor "Aarde- en kasseiwerken aan de petroleummagazijnen nummer 3 en 4 aan de Kattendijk" [1865, SAA: MA 80969]. In 1867 worden werken aanbesteedt voor het "Verplaatsen petroleumhangar aan Kattendijk" [SAA: MA 81011 (Oud nummer: 3597/37/25)] en in 1869 voor de hangars 1 en 2 [1869, Aanbesteding. "Verplaatsen petroleumhangars nummer 1 en 2" [MA 81040 (Oud nummer: 3597/37/54)]. In 1873 volgt een aanbesteding voor verbeteringswerken die zullen worden uitgevoerd aan de petroleumhangars nr. 1 t/m 4 [SAA: MA 81159 (Oud nummer: 3597/43/19)].


1861 tot 1864: Aanleg van het Houtdok. In 1873 wordt het verlengd. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.182]; [1861, "Bouw Houtdok": SAA: MA 80899 + MA-PLAN 260, 261 (1861/02/01)].


17 augustus 1861: Inhuldiging standbeeld Boduognat op het rondpunt van de Leopoldlei (actueel Belgiêlei), een werk van beeldhouwer J. Ducaju. Op 5 juli 1954 beslist de gemeenteraad tot sloop ervan, om verkeerstechnische redenen, de tramlijn kan zo op het middenvak rechtdoorlopen. - Een fragment ervan wordt in de tuin van de Antwerpse Zoo bewaard. [Antwerpen-1860_1960, p.89, 92]. (afbeelding links)


6 oktober 1861: Aankoop door de kerkfabriek van Sint-Paulus van het uit 1661 daterende schilderij van Antoon Gheringh met binnenzicht van de (gesloopte) Sint-Walburgiskerk. Het schilderij werd in 1994 door Peter Eyskens gerestaureerd, datering en signatuur werden toen leesbaar. (Aangekocht van L. Reynwit; Het werk werd eerder als van G.D. Gheringh en met datering 1666 vermeld). [sirjacobs-gids-1999: 78, 167] - Zie ook 1609 > (afbeelding links)

2 december 1861: Brand van het pakhuis (entrepot) Sint-Felix gelegen tussen de Godefriduskaai en de Oudeleeuwenrui. Hierbij vielen verscheidene doden waaronder F.J. Stoop, sinds 1855 plaatsvervanger en vermoedelijk opvolger van stadsarchitect Bourla. - Op 21 dec, bij het opruimen van de puinen, slaat een muur om en doodt 9 werklieden. [Prims-1977-VIII, p.344]; [vdw-1977, p.457]. <zie ook 1862 >

1862

burgemeester van Berchem

installatie brandpomp

werken Hout-, Klein- en
Groot dok

opdrichting Meetingpartij

bouw bloemrosmolen

werk Nicaise de Keyser

bouw Sint-Jozefkerk

benefiet Sint-Felix

museum voor oudheden

antimilitarisme

 

1862 tot 1872: F.J. Coosemans, burgemeester van Berchem.


1862: Medaille gemeenteraad, belangrijkste gestemde besluiten: "CONSEIL COMMUNAL D'ANVERS PRINCIPAUX VOTES 1862 DRAGUER A VAPEUR AVEC POMPE A INCENDIE. AGRANDISSEMENT DU BASSIN AUX BOIS. ANCIENS BASSINS: RECONSTRUCTION DU MUSOIR SUD. MUSEE D'ANTIQUITES AU STEEN. REGLEMENT CONTRE L'IVROGNERIE… / GRANDE CALE ET MACHINE D'EPUISEMENT 1862". [trefw.: pompinstallatie droogdok; Houtdok, Klein dok, Groot dok; dronkenschap]. [medailles SAA (nr. 162, werkbestand)].


1862: Oprichting van de Meetingpartij. Opgeheven in 1914 (Meeting-Partij).


1862: Stichting van de parochie Sint-Catharina op het Kiel, een afsplitsing van de Sint-Laurentiusparochie.


1862: Oprichting van een bloemrosmolen aan de Maaldersstraat. In 1868 zal hij verdwijnen (mogelijk reeds door stoom aangedreven). (perceelnummer E495d5). [Holemans-1986, p.14].


1862 tot 1872: Nicaise de Keyser werkt aan de als fresco opgevatte monumentale muurdoeken voor het Museum, Mutsaardstraat (vandaag in het KMSKA, Leopold de Waelplaats). Hun onderwerp: een eerbetoon aan de Antwerpse schildersschool van de zeventiende eeuw.


1862 tot 1864: Bouw van de Sint-Jozefkerk, Loosplaats. Architect J. Gife. [Werken-1964, p. 385].


1862: Na de brand van het stapelhuis Sint-Felix (2 december 1861) werd ten bate van de slachtoffers een verkoopstentoonstelling met kunstwerken ingericht in de Foyer van de Bourlaschouwburg, een initatief van 'de Boerentroost'. Er is ook een loterij aan verbonden, een winnaar mag zich bij de luxe-fotografen Delehaye en Sluyts (Meir 27) laten portretteren, een andere winnaar kan bij beeldhouwer Jacques De Braeckeleer een buste laten maken. ["Kunst- en letternieuws", in: "De Vlaemsche School", 8(1862): 82].


26 juli 1862: Het voorstel van het College aan de Gemeenteraad om een "museum voor oudheden en overblijfselen uit de voorwereld" beter gekend als "musée d'archéologie et d'antiquités" op te richten wordt met handgeklap onthaald. Men motiveerde het voorstel o.m. als volgt: "De stichting van dit museum biedt niet enkel een groot belang aan, onder 't geschiedkundig en oudheidkundig oogpunt, maar zal grooten invloed uitoefenen op de studiën der kunstenaren. In Engeland zijn de verbazende vorderingen, die daar in de laatste jaren, door de nijverheidskunsten zijn gemaakt, misschien enkel aan 't bestaan van een dergelijk museum te wijten". Het Gemeentebestuur zal, mits aanpassingswerken, het Steen hiervoor ter beschikking stellen. Op dat ogenblik diende dit gebouw nog als logement voor gehuwde militairen. [schatten-1987, p.9].


6 november 1862: Leopold I maakt de Antwerpse Gemeenteraad, op het Paleis in Brussel ontboden, in een kort onderhoud duidelijk dat het landsbelang boven het Antwerps belang gaat in de kwestie van de Vesting Antwerpen. Daarop nemen 21 raadsleden ontslag. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.181] < zie 2 en 5 december 1862 >

2 en 5 december 1862: Bij een herverkiezing van de Antwerpse Gemeenteraad treedt de anti-militaristische en anti-Leopold I gerichte Meetingpartij naar voren. Een coalitie van katholieken, liberalen en vlaamsgezinden. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.181] < zie 6 november 1862 >

1863

Belgische bevolking

antimilatarisme

roulatie burgemeesters

haven: 1 mio. tonnenmaat

vestiging firma Liebig

stadsarchivaris P. Génard

stadsbouwmeester P. Dens

oudheidkundig museum

bouw kalenderrosmolen

opening Kempische Vaart

plannen 'Grote Doorsteek'

'Zusterkens der Armen'

fotograaf A.H.-Blanche

afkoop Scheldetol

Handelsfeesten

klipperfregat Marnix van
Ste.-Aldegonde

1863: Totale bevolking België 1863: 4.893.021


31 maart 1863 (tot 5 mei 1863): Gemeenteraadslid Xavier Gheysens wordt als dienstdoend (waarnemend?) burgemeester aangesteld door de provinciegouverneur na het onstlag van burgemeester Loos op 30 december 1862. In zijn aanvaardingsrede eist Gheysens de afbraak van zowel het Zuid- als het Noordkasteel. Hij noemt het Noordkasteel "een onwettig opgetrokken bouwwerk dat geen enkele bestaansreden heeft, noch wettelijk, noch volgens de regels van het gezond verstand, noch volgens het publiek nut." [ROUSSEEUW, Boris : "De Antwerpse Burgemeesters"].
? [Na nieuwe politieke moeilijkheden verzaakt Gheysens reeds op 25 april aan het burgemeesterschap. Eerste schepen Van Honsem volgt hem, zodat tweede schepen J.C. Van Put waarnemend burgemeester wordt. Gheysens blijft nog even gemeenteraadslid maar stapt eind 1866 uit de stedelijke politiek. - ROUSSEEUW, Boris : "De Antwerpse Burgemeesters"]


5 mei 1863 tot 1 september 1872: J.C. Van Put, burgemeester van Antwerpen.


1863: Medaille gemeenteraad Antwerpen: Leden van de raad en bijzonder gestemde besluiten. "CONSEIL COMMUNAL D'ANVERS 1863 31 DECEMBRE CONSEILLER FF. DE BOURGEMESTRE, J.C. VAN PUT. CONSEILLER FF. D'ECHEVINS P.J. VAN HONSEM, J.F. VAN DEN BERGH-ELSEN, C.F. D'HANE-STEENHUYSE, J. COGELS-OSY, CONSEILLER X. GHEYSENS, H. SELB, J. VAN HISSENHOVEN….. / 1863 QUESTION ANVERSOISE, PETITIONS, PROTESTATIONS, MANIFESTE AUX COMMUNES, PUBLICATION DE PLAN, OFFRE DE CONCOURS FINANCIER DE LA VILLE POUR OBTENIR JUSTICE, REMERCIMENTS AUX REPRESENTANTS D'ANVERS. NOMINATION D'UN INGENIEUR ET D'UN ARCHITECTE…" [medailles SAA (nr. 163, werkbestand)].


1863: 1 miljoen ton netto tonnenmaat aangekomen zeeschepen Antwerpen.['Antwerpen', 19:4 (dec 1973), p.179].


1863: Oprichting van de Antwerpse vestiging van de Firma Liebig.


1863: Autodidact Pieter Génard (Antwerpen, 1830 –- Antwerpen, 1899) wordt stadsarchivaris, dit tot 1895. Zijn belangrijkste verdienste is volgens Floris Prims het opnieuw ordenen van het archief, na de verstoring ervan in de Franse periode. "Wat De Moy na de Spaansche Furie voor de stadsarchieven deed, heeft Génard gedaan na de ontzaglijke verstoring veroorzaakt door alle de veranderingen der Fransche revolutie." (prims-asia30: 151). Génard had tevens de leiding over het 'Antwerps Archievenblad', ook nadat hij zijn ambt als archivaris had neergelegd. Zijn hoofdwerk: 'Anvers à travers les Ages' (1888) is een rijk geïllustreerde compilatie.
Literatuur: "Archivaris Pieter Génard (27 April 1830 - 3 Maart 1899)", in: prims-asia30: 143-151.


1863 tot 1880: Pieter Dens (Antwerpen, 19 maart 1819 – Antwerpen, 13 september 1901) stadsbouwmeester (1 juli 1863 – 30 april 1880). [werken-1964, p.34-36].


1863: Inrichting van de burcht, het Steen, als Oudheidkundig Museum. [vdw-1977, p.453].


1863: Oprichten van een kalanderrosmolen in de Korte Raapstraat. In 1894 zal hij verdwijnen. (perceelnummer A649a). [holemans-1986, p.13].


1863: In gebruikname van de Kempische Vaart, begonnen in 1860. Dit kanaal zal verdwijnen in 1935.


1863: Eerste formulering voor wat later de 'Grote Doorsteek' zal heten. De Belgische zeeofficier Stessels voorziet in de vervanging van de Scheldebochten tussen Kruisschans en Kattendijk door een nieuw te graven bedding met regelmatige kromming. Pas net voor Wereldoorlog I zal het plan voor de 'Grote Doorsteek' definitief begraven worden. Hierdoor werd de aanleg van een derde zeesluis (Royerssluis) tot in 1904-1907 verdaagd. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.183]; [AT-IX, 2, p.88].


1863: Oprichting van het dagblad 'Le Meeting'. Opgeheven in 1945.


1863: Stichting van de 'Zusterkens der armen' in de Hollandstraat. [wit_14, p.340].


1863: Auguste-Henri Blanche (Saint-Laurent du Mohay [F], 1818 – Antwerpen, 26 augustus 1866) vestigt zich in Antwerpen als beroepsfotograaf. Hij heeft een fotostudio op de hoek van de Blindestraat en maakt keurige portretfoto's, ten voeten uit. Er zijn afdrukken bekend in carte-de-visite-formaat, met op de rug ervan de gedrukte adresvermelding "Blanche, Photographe, Rue des Aveugles & Place du Musée, Anvers". In april 1866 laat hij zijn zaak over aan de Brusselse fotograaf Jos Maes en maakt kort daarop een eind aan zijn leven. [licht-1989: 126]; [directory-1997: 57].


16 juli 1863: Internationaal verdrag tot afkoop van de Scheldetol. In 1833 was stadsarchivaris Marshall reeds klaar met de opdracht van minister Rogier om de rechten van scheepvaart op de beneden-Schelde historisch te onderzoeken. Een tweede reeks dergelijke studies verscheen omstreeks 1860. (Laveluy in: 'Moniteur des Intérêts Matériels'; Van Bruyssel, Ernest : "Histoire politique de l'Escaut"; Grandgaignage: "Le péage de l'Escaut"). [prims-asia28, p.109]; [verdragen van 12 mei en 16 juli 1863: medailles SAA (nr. 296, werkbestand)].


1, 2 augustus 1863: Handelsfeesten in Antwerpen ter gelegenheid van de afkoop van de Scheldetol ('Vrijmaking Schelde'). [medailles SAA (nr. 295, werkbestand)].

1 augustus 1863: Het in hetzelfde jaar van stapel gelopen klipperfregat Marnix van Ste.-Aldegonde, gebouwd op de Antwerpse werf L. Marguerie, voer als eerste schip tolvrij de Antwerpse haven uit. Deze driemaster werd vooral ingezet op de lijn tussen Antwerpen en Valparaiso (Chili). Op 9 december 1884 zonk het schip nabij Hellevoetsluis tijdens een reis van de Zweedse haven Skutskar naar Sevilla. Het Nationaal Scheepvaartmuseum bezit een scheepsmodel en een achterglasschilderij van dit schip.
<ICON: Carolus Ludovicus Weyts (1828-1876) (toegeschreven), Klipperfregat "Marnix van Ste.-Aldegonde", ca. 1863. Achterglasschilderij, Antwerpen, Nationaal Scheepvaartmuseum, AS.43.9.109>

1864

Belgische bevolking

Ferdinand De Braekeleer

bliksemafleider O.L.V.-kerk

bouw mostaardrosmolen

opening Mexicodok

standbeeld Van Rijswijck

stadsuitbreiding Van Bever

monument Van Schoonbeke

afbraak Spaanse omwalling

bouw Brialmontvesting



bouw Noordkasteel

Victor Hugo in Antwerpen

afbraak Huidevetterstoren

standbeeld David Teniers

Baudelaire en Rops in A'pen

 

1864: Totale bevolking België 1864: 4.940.570


1864 tot 1872: Jozef Cornelis van Put (1811-1877), burgemeester van Antwerpen.


1864 tot 1883: Kunstschilder Ferdinand De Braekeleer (Antwerpen, 1792-1883) conservator van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten. Opgevolgd door E. De Bloch. [Antw-1961/65, p. 212].


1864: Gemeenteraad van Antwerpen, besluiten genomen in 1864: "BIJZONDERSTE BESLUITEN VAN DEN GEMEENTERAAD VAN ANTWERPEN: 1864, gemeentescholen. benoeming eens opzichter. nieuwe school, Kapucienersenstraat. - O.L.Vrouwekerk. Bliksemafleiders. - nieuwe parochie op Stuivenberg. - stedelijke beambten gehouden Vlaams kennen. - vrijheid van den broodhandel. - Academie van Antwerpen. / 1864, écoles communales. nomination d'un inspecteur. - nouvelle école rue des capucines. - église de Notre-Dame. paratonnerres. - nouvelle paroisse à Stuivenberg. - employés de la ville; obligation de savoir le flamand. - liberté du commerce de la boulangerie." [medailles SAA (nr. 14, werkbestand)].


1864: Plaatsing van een bliksemafleider en weerhaan op de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekerk (kathedraaltoren). [devocht-toren-1994: 21-26].


1864: Oprichting van een mostaardrosmolen aan een doorgang in de Dambruggestraat. Vóór 1874 verdwenen. (perceelnummer E550p6). [holemans-1986: 14].


1864: Opening van het Mexicodok (spoedig Houtdok genoemd, wegens de bestemming ervan). [AT-IX, 2, p.56].

1864: Winterlokaal van de 'Maatschappij de Grote Harmonie', Arenbergstraat. <zie ook 1814: oprichting; 1846: verhuis Warande >


28 augustus 1864: Inhuldiging van het standbeeld van Theodoor Van Rijswijck in het Stadspark, een werk van beeldhouwer Leonard De Cuyper (1808 - 1891). Na een verplaatsing naar de actuele Theodoor Van Rijswijckplaats wordt het daar opnieuw ingewijd op 5 oktober 1884.


9 juli 1864: Ingenieur Theodoor van Bever (Ath, 29 mei 1821 - Antwerpen, 2 april 1875 of 29 maart 1875) stelt zijn plan voor de stadsuitbreiding na de sloop van de Spaanse Vesten ("Krijgsgronden") aan het Schepencollege voor. Nog dezelfde avond beslist de Gemeenteraad het te publiceren (wat zal gebeuren bij Ratinckx frères). Op 5 januari 1865 wordt het op voorstel van een rapport opgesteld door gemeenteraadslid Dr. Matthijssens door de Gemeenteraad goedgekeurd. Na vijf jaar zullen de werken voleindigd zijn, stadsingenieur van Bever werd hierbij bijgestaan door de ingenieurs Frédéric Belpaire, Charles Dujardin, Auguste van Meus et Aloïs Scheepers. [genard-ata_II-1888, p.126-128]; [werken-1964, p.36-38].
- Théodore van Bever, "Mémoire à l'appui du projet de transformation des terrains militaires de la vieille enceinte et des quartiers incorporés dans la nouvelle enceinte", Anvers, 1864.


Augustus 1864: Inhuldiging van het monument ter ere van Gilbert Van Schoonbeke, een werk van beeldhouwer Van Arendonck [Antwerpen-1860_1960, p.89, 92].


16 augustus 1864: Principebeslissing van de Gemeenteraad de zgn. Krijgsgronden terug te kopen. Op 20 augustus wordt te Brussel op het kabinet van de minister van Financiën fel onderhandeld over de aankoopvoorwaarden van de oude stadsomwalling en op 10 september beslist de Gemeenteraad de door de regering gestelde aankoopsom te aanvaarden. [genard-ata_II-1888, p.126-127].


21-28 augustus 1864: tentoonstelling van landbouwwerktuigen georganiseerd door de 'Landbouw-Maetschappy van het Noorden'. - [SAA: Menu 86 - 1864, aug. Banket ingericht ter gelegenheid der algemeene tentoonstelling van landbouwwerktuigen (Landbouw-Maetschappy van het Noorden) gehouden te Antwerpen den 21-28 Augustus 1864].


17 september 1864: De Gemeenteraad beslist tot een eerste doorsteek van de stadsomwalling, nabij de Sint-Jorispoort, een gebeurtenis die aan de Antwerpse bevolking niet onopgemerkt voorbijging. [genard-ata_II-1888, p.127].


1864: Aanbestedingen. "Doorbraak oude vestingswallen aan de Sint-Jacobsmarkt in de richting van de Carnotstraat" [SAA: MA 80960 (Oud nummer: 3597/34/23)]; "Doorbraak oude vestingswallen aan de Rijnpoort in de richting van de Sint-Jansbrug (?)" [SAA: MA 80961 (Oud nummer: 3597/34/24)].


8 september 1864: Begin van de werken aan de Brialmontvesting.


1864: Brialmontvesting: bouw van de Herentalsepoort te Borgerhout in neogotische stijl. Architect Felix Pauwels (1820-1877). (foto links: Herentalsepoort)


1864: Noordkasteel.


4 oktober 1864: Victor Hugo in Antwerpen. "Partis à 3 h ¼ pour Anvers. Revu la cathédrale. La 'Descente de croix' de Rubens et l'hôtel de ville. La maison des arbalétriers." - (Op dezelfde dag in Mechelen genoteerd). [Victor Hugo: 'Choses vues', 1849-1869. Gallimard (coll. Folio), 1972. p. 411]. <ook in 1867 >


4 oktober 1864: Sloop van de Spaanse Vesten aangevat. 154 ha kwamen vrij. [werken-1964, p.36-37].


1864: afbraak Huidevetterstoren op stadswal tussen Kipdorppoort en Blauwe Toren - [antw-1860_1960-1, p.96].


1864: Standbeeld Teniers. Een initiatief van het 'Academisch corps van Antwerpen'. [persoons-ska-1976, p.9].


1863-1864 (ca.): "Tussen 1862 en 1866-67, of nog beter tussen 1863 en 1865, met een voorkeur voor 1863-64" zijn Charles Baudelaire en Félicien Rops samen op bezoek in Antwerpen. (Datering door Ger Schmook Sr. i.v.m. zekere Rops-werken en post quem door dood van Baudelaire). [schmook-rid-1971, p.46].
1864-1865 (ca.): Baudelaire op bezoek in Antwerpen. « Première visite à Anvers. - Départ de Bruxelles. Quelle joie! [...]. A Anvers, on respire enfin. Majesté et largeur de l'Escaut, les grands bassins. Canaux ou bassins pour le cabotage. Musique de foire à coté des navires. Heureux hasard. [...]. Magnifique aspect de capitale. Moeurs plus grossières qu'à Bruxelles, plus Flamandes.» De schrijver-kunstcriticus bezoekt alle belangrijke monumenten en spreekt zijn ergernis uit over gerestaureerde Rubensschilderijen die men maar zien kan mits betaling. « Rapacité des sacristains. Tableaux de Rubens restaurés et retenus dans la sacristie, pour en tirer le plus grand lucre possible (1 franc par personne). Si un curé français osait... » / (Datering: B. was op 24 april 1864 aangekomen in Brussel; in januari 1866 bood hij Ancelle het 'blauwe manuscript' - met nota's over Antw. - aan. Hierin nog dit: "Nouvelles et anciennes fortifications d'Anvers. Jardin Anglais sur les fortifications." Hier wordt de wandeling Longchamp bedoeld.). [BAUDELAIRE; LE DANTEC, Y.-G. [red.] : "Baudelaire: oeuvres - II". Gallimard : Paris, 1932, p.725-726, 795. - (Bibliothèque reliée de la Pléiade, nr.17)].

1865

verdwijnen rosmolens

Artibus Patriae

Rubens



vestiging Liebig

Banque de Crédit Commerc.

ontwerp Sint-Amanduskerk

afbraak 'De Meermin'

stadsuitbreiding Van Bever

standbeeld Carnot

sloop stadspoorten



scheepsbranden


 

Vóór 1865: Verdwijnen van een loodpletrosmolen op het Klapdorp (zuidzijde). (perceelnummerA709). [Holemans-1986, p.13].


Vóór 1865: Verdwijnen van een kalanderrosmolen aan de IJzerenwaag, (perceelnummer D810). [Holemans-1986, p.13].


1865: Oprichting van 'Artibus Patriae'.

 

1865: Vestiging van Liebig in Antwerpen.


1865: Oprichting van de 'Banque de Crédit Commercial s.a.' met vestiging in de Gérardstraat 4. (later: Maarschalk Gérardstraat). [25courrier, p.82, tekstadvertentie].


1865: Ontwerp van de Sint-Amanduskerk, ontworpen door architect L. Baeckelmans, gebouwd door F. Baeckelmans.


1865: Verdwijnen van graanwindmolen 'De Meermin' aan het Fort Pereyra. Deze standaardmolen van vóór 1542 zou vandaag te situeren zijn aan de Sint-Lazarusstraat, perceelnummer E247]. In 1841 verdween hier al 'De Schorsmolen', in 1858 'De Peirel'.


5 januari 1865 (C.B.): Goedkeuring van het plan van aanleg ontworpen door ir. Van Bever voor de terreinen vrijgekomen bij het slopen van de Spaanse Vesten (Leien en omgeving). Op 9 juli 1864 had Van Bever zijn eerste ontwerp aan het Schepencollege voorgesteld. [vdw-1977, p.46]; [genard-ata_II-1888, p.127].


februari 1865: Inhuldiging van de nieuwe lokalen van de 'Cercle Artistique, Littéraire & Scientifique d'Anvers', Arenbergstraat. [SAA: Menu 91 - 1865, 11 feb. Banquet d'Inauguration des nouvelles salles du Cercle Artistique, Littéraire & Scientifique d'Anvers (Restaurant du Rocher de Cancale [Twaalfmaandenstraat - WS])].


1 mei 1865: Inhuldiging van het standbeeld Carnot, een werk van beeldhouwer Leonard De Cuyper, op het Laar in Borgerhout. [stockmans-d&b_II, p.188ev.]; [stockmans-d&b_III, p.30].


3 juni 1865: Beslissing tot afbraak van de Keizerspoort en beide Kipdorppoorten (oudste uit 1314 en tweede uit ca. 1550 ), op 2 oktober 1866 werd deze spijtige beslissing nogmaals bevestigd. [Thys-Rues-1873, p.207]; [AvA-1975, p. 202]. – illustratie links: De buitenste Kipdorppoort (landzijde) in 1860, met toegangsbrug over het vestwater.


22 juni 1865: Brand van een petroleumschip in de Brouwersvliet, waarbij zeven andere schepen vuur vatten. Omwille van het lage tij kon niet uitgevaren worden. [Prims-1977-VIII, p.344].

8 juli 1865: Wet waarbij het aanleggen van sporen op de kaaien verordend wordt. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.183]

1866

Belgische bevolking

bevolking: 116.665

bevolking Borgerhout

Cholera-epidemie

Nederlands officiële taal

afbraak Lillopoort

godshuis Grauw en Blauw

archeologisch congres

openbaar groen

brand magazijnen 'De Gans'

reglement petroleumopslag

Stedelijke Volksbibliotheek

 

1866: Totale bevolking België: 4.827.833


1866: Inwoners Antwerpen: 116.665 (volkstelling). [antw-1860-1960, p.48].


1866: Inwoners Borgerhout: 11.347 [antw-1860-1960, p.48 - cfr. stockmans-d&b_III, p.34]. 1866: 10.884 inwoners in Borgerhout (volkstelling 31 dec. 1866). [stockmans-d&b_III, p.34].


1866: Een Cholera-epidemie maakt in Antwerpen 2961 doden (1 per 39 inwoners). [Acker-Antw-1975, p.374]. In Borgerhout sterven 276 van de 523 door ziekte getroffen personen. [stockmans-d&b_III, p.31]; [antw-1860-1960, p.49].


1866: Het Antwerps Bestuur maakt van het Nederlands de officiële taal. Een indirect gevolg van de breuk met regering en koning omwille van de Antwerpse Kwestie (Vesting Antwerpen). ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.181]. <zie 1862 >


1866: Afbraak van de Lillopoort, een vervanger van de tweede Slijkpoort die zelf werd afgebroken in 1845. [kockelberg-molen-1986, p.30]; [thys-straten-1893, p.160].


1866: Het godshuis Grauw en Blauw wordt herbouwd en telt nu 10 plaatsen. [s_paulus-1978, p.65].


Augustus 1866: Internationaal archeologisch congres te Antwerpen (Académie d'Archéologie de Belgique). [medailles SAA (nr. 463, werkbestand)].


17 april 1866: Uitvaardiging van het Koninklijk Besluit waarbij het voornemen om de Herentalse schans in een publiek park te herscheppen, wordt goedgekeurd. Landschapsarchitect Keilig wordt belast met het ontwerpen van een plan, dat kort daarop wordt uitgevoerd. [clijmans-pub-1944, p.15]; [1866, Aanbesteding. "Afbraak metselwerk van de Herentals-schans" [SAA: MA 80991 (Oud nummer: 3597/37/05)]. <zie 31 juli 1868 >


10 augustus 1866: Brand van de magazijnen De Gans bij het Burchtplein ('De Grote Gans', petroleum- en wolstapelplaatsen), hierbij verdwenen de laatste resten van de Sint-Walburgiskerk. In 1868 zal een verbod uitgevaardigd worden nog petroleum te lossen in dokken en vlieten. Van dan af zal de Rijnkaai dienen voor opslag van petroleum, later wordt ook petroleum gelost op linkeroever waar de raffinaderij van Verdbois & Co. gevestigd was (nabij het Fort Isabella). Als 1887 het Amerikadok klaar kwam werden daar 35 petroleumtanks opgericht, vanaf 1884 immers was een nieuwe transportmethode met tankschepen in gebruik genomen door de firma Rieth & Co. [Antwerpen 1860-1960, p. 96]; [prims-1985-8, p.345]; [castel-1926, p.9]; [zeil&stoom-1976, p.53]. [Prims, in zijn Geschiedenis van Antwerpen (prims-1985-8, p.183) laat in 1884 door de firma Nobel de eerste twee petroleumtanks te Antwerpen bouwen, en vermeld dat dezelfde firma een tankschip van 12.000 vaten ontwierp dat op Antwerpen zou varen.]. <zie ook 1861 : petroleum gelost in vaten en opslagplaatsen Kattendijk>


1 oktober 1866: Openstelling van de 'Stedelijke Volksbibliotheek', een openbare bibliotheek. ['Antwerpen', 12e jaarg. nr. 3, sept 1966, p.104].

31 december 1866: In België: Volkstelling, nijverheidstelling en landbouwtelling als uitvoering van het K.B. van 6 juli 1866.

1867

Belgische bevolking

Cholera-epidemie

scheepswerf Murdoch-Guthrie

bouw Willem- en Londenbrug

bouw verfhoutrosmolen

Gymnastische volkskring

oudheidkundig congres

Driejaarlijks Salon

voltooiing Noordkasteel

huidenschoonmaaksters

Victor Hugo in Antwerpen

standbeeld David Teniers

demping middengracht

1867: Totale bevolking België 1867: 4.897.794


1867: Cholera-epidemie. In Borgerhout sterven 43 van de 62 door ziekte getroffen personen. [stockmans-d&b_III, p.31, 104].


1867: Robert Murdoch en Robert Guthrie scheepsateliers, scheepsherstellerij.


1867: Bouw van de Willembrug en Londenbrug. Dempen van de Engelsevest. [s_paulus-1978, p.65].


1867: Oprichting van een verfhoutrosmolen in de Provinciestraat. In 1873 verdwenen. (perceelnummer E1106o). [holemans-1986, p.14].


1867: Stichting van de eerste Antwerpse volksturnvereniging 'Gymnastische Volkskring'. Nicolaas Jan Cuperus (Antw., 1842 - 1928) is medestichter en voorzitter.


1867: Oprichting van een stedelijke meisjesschool aan het pleintje van de Sint-Elisabethstraat. [vdw-1977: 146].


1867: 'Internationaal Oudheidkundig Congres' georganiseerd door de Koninklijke Maatschappij ter Aanmoediging der Schone Kunsten te Antwerpen', gehouden in het lokaal van de Beurs in de Cité (Oudaan) in Antwerpen. Met tentoonstelling. [persoons-ska-1976, p.9, 17] - [SAA: Menu 102 - 1867, 28 aug. Dîner offert à MM. les Membres du Congrès Archéologique International par le Chevalier E. Pycke d'Ideghem, Gouverneur de la Province d'Anvers].


1867: Driejaarlijks Salon (van Schone Kunsten) in Antwerpen. Het eerste werd in 1813 georganiseerd. [persoons-ska-1976, p.19].


1867: Voltooiing van het Noordkasteel, een 115 ha. groot fort aan de samenloop van Schijn en Vosseschijn, gelegen op het grondgebied van Oosterweel. In 1885 werden nog nieuwe geschutstorens bijgebouwd. In 1887 gebeurde de afbraak van een der bastions voor de havenuitbreiding. Gedeclasseerd in 1910 werden nadien graansilo's en de Zeevaartschool op deze gronden gebouwd. In 1937 werden 61 ha. als recreatiezone ingericht, met roei-, vis- en zwemgelegenheid. [kockelberg-molens-1986, p. 97].


5 augustus 1867: Een veertigtal 'vellenkuissters'
(huidenschoonmaaksters) nemen voor het eerst het werk van de traditionele mannelijke havenarbeiders over (tijdens een werkstaking). In 1870 zijn al een hondertal vrouwen met deze job aan de haven actief.
[s_paulus-1978, p.65].


18 augustus 1867: Victor Hugo in Antwerpen. "Nous partons aujourd'hui pour Anvers. De là pour la Zélande". Geen verdere vermelding. De volgende notitie, 20 aug., is in Middelburg. [Victor Hugo: 'Choses vues', 1849-1869. Gallimard (coll. Folio), 1972. p. 443]. <ook in 1864 >


18 augustus 1867: Bij het slopen van de Spaanse Vesting ter hoogte van de Statiepoort (IJzerenpoort, eerder Walpoort) was een pleinvormige ruimte ontstaan. Op 18 augustus 1867 werd er, op initiatief van het Academisch Korps van Antwerpen n.a.v. het tweede eeuwfeest van de stichting van de Antwerpse Academie, het standbeeld van kunstschilder David Teniers de Jonge (1610-1690) ingehuldigd, een werk van beeldhouwer en schilder Jozef Jaak Ducaju (Antwerpen, 1823-1891). In 1663 was de Antwerpse Academie gesticht onder impuls van o.m. Teniers, ze huisde toen in het Beursgebouw.
Met het C.B. van 28 december 1867 geeft men dit plein de naam Teniersplaats.
Het beeld van Teniers verhuisd later als gevolg van het R.B. van 28 december 1901 naar de Van Breestraat (hoek Stadspark en Maria-Henriettalei), hiervóór de plaats van het standbeeld van Jacob Jordaens, dat naar de 'Geuzenhofkens' (Franklin Rooseveltplaats) wordt verplaatst. Nog zal David Teniers' beeld verhuizen, hiervandaan na de raadsbeslissing van 27 april 1934 naar de tuin van de Academie, het in 1935 daar geplaatste beeld krijgt wel een nieuwe sokkel.. Van de Academietuin komt Teniers in 199? naar haast zijn oorspronkelijke inhuldigingsplaats terug, dit onder impuls van burgemeester Bob Cools die in dezelfde periode nog twee ingeslapen 'wandelende beelden' in het stadsbeeld liet opnemen (Antoon Van Dyck en Jacob Jordaens). [Zie voor het omstreden - en gelukkig niet uitgevoerde - ontwerp (1989) van Maria Talaga voor een nieuw Teniersmonument op de Teniersplaats: bekaert-gehav-1990, p.40-43]; [kaska-1964, p. 6, 18, 42].


16 november 1867: Dempen van middengracht op de zgn. 'Mosselmanlei', het beboomde deel van de Mechelsesteenweg tussen Molenstraat en Belgiëlei. De onofficiële straatbenaming verwees naar de toenmalige eigenaar van de gronden van wat nu 'Harmonie' heet. In de Franse periode aangeplant stond dit deel bekend als 'Avenue d'Herbouville' (naar de prefect); adjoint-au-maire Enthéaume zou de drijvende kracht achter de dreefbeplanting zijn geweest. [antw-1860_1960-1, p.87]; [prims-asia30: 137].

1868

Belgische bevolking

standbeeld Leopold I

rui Frankrijklei-Italiëlei

Elixir d'Anvers

gemeenteschool op Kiel

ontsnapping tijger

aanleg Stadspark



afbraak breekrosmolen

afbraak 'Den Uyl'

demping gracht Warandestr.

1868: Totale bevolking België: 4.961.644


1868: Weigering van de stad om het ruiterstandbeeld van Leopold I een plaats te geven binnen haar muren. De Antwerpse magistraat repliceerde hiermee op een weigering van de koning om Jozef Cornelis van Put als burgemeester te benoemen, dit in het licht van een conflict om de bouw van een fortengordel waar de Antwerpenaren niet wilden van weten (Antwerpse Kwestie; Vesting Antwerpen).


1868: Bouw rui Frankrijklei-Italiëlei (Blauwtorenplein tot Rijnplaats). Gebouwd na de gedeeltelijke afbraak van de oude vestingmuren. Gegraven in de bedding van de voormalige stadsgrachten uit de 14de eeuw. Men liet de oude vestingmuren dienen als zijwand van de nieuwe rui. Grote blokken witsteen. [Huet-onder-1927, p.20]


1868: Ontstaan van Elixir d'Anvers, een creatie van François-Xavier De Beukelaer. De drank waarin 32 kruiden worden verwerkt oogt als gele Chartreuse en bezit een dito smaak. In 1894 begon De Beukelaer met een likeurstokerij op de hoek van de Haantjeslei en Van Trierstraat.


1868: Aanbesteding. "Bouw van een jongens- en meisjesschool op het Kiel" [SAA: MA 81020 (Oud nummer: 3597/37/34)], nog hetzelfde jaar volgt de aanbesteding voor "Leveren schoolmeubelen voor de Gemeenteschool op het Kiel" [SAA: MA 81025 (Oud nummer: 3597/37/39)].


7 juni 1868 (zo): Een tijger ontsnapt uit de Dierentuin (Zoo) en ziet kans op straat een paard aan te vallen. ["Het Handelsblad", 7 juni 1868 - facsimilé in: Persfilter-1980].


31 juli 1868: Datering van het uitgevoerde ontwerp van landschapsarchitect E. Keilig voor het Stadspark. [SAA: Ic, P 75 B/61/b] - zie: [Werken-1964, p. 358]. <zie 17 april 1866>
- 1868: Leveren van de rotsstenen voor het stadspark uit een steengroeve in Soignies. [prims-asia31, p.267].
- 1868-1869: Bouw van de metalen hangbrug in het Stadspark.
[prims-asia31, p.267]. (foto links)


2 augustus 1868: Inhuldiging van het ruiterstandbeeld van Leopold I, niet op de Leopoldplaats maar op een door de Kamer van Koophandel aangekocht stuk grond buiten de Leien (tussen de voormalige Herreynsstraat - d.i. het beginstuk van de Lange Leemstraat - en Mechelsesteenweg). Pas bij C.B. van 14 september 1872, onder het burgemeesterschap van de liberaal De Wael, zal het overgebracht worden naar het Sint-Jorisplein dat kort hierna herdoopt wordt in Leopoldplaats (C.B. 11 juli 1873). (J. Geefs: beeldhouwer standbeeld en ontwerper herdenkingsmedaille). [medailles SAA (nr. 298, werkbestand)]; [correctie met: vdw-1977, p.292]. [SAA: Menu 08 - 1868, 2 aug. Banquet du Commerce d'Anvers. Inauguration de la Statue du Roi Léopold I].


1868: Verdwijnen van een breekrosmolen op de Rosier, noordzijde, (perceelnummer D1794). [Holemans-1986, p.13].


1868: Afbraak van de 'Zaagmolen' (Den Uyl), in verval geraakt na een lange periode van stilstand, bij de bouw van de Kattendijksluis. Deze windmolen, gebruikt voor het zagen van hout, dateerde van 1667. Hij stond op de weg naar Oosterweel in de 'Houwerpolder' aan de Steendijk (vandaag Kattendijksluis). [kockelberg-molen-1986, p.22-25].

1868: Demping van de gracht aan de Warandestraat (de huidige Koningin Elisabethlei). [clijmans-pub-1944, p.12].

1869

koekjesfabriek De Beukelaer

sluiting 'roetfabriek'

bouw nieuwe handelsbeurs

inhuldiging Verbindingsdok

ingebruikname Willembrug

Stadspark aangelegd

bouw Justitiepaleis

waterput Sint-Andries

1869: Vestiging van de koekjesfabriek 'Edward De Beukelaer & Cie' in de Ploegstraat - Lange Kievitstraat.


Februari 1869: Sluiting van de 'roetfabriek' Van Oeyen-van Deurne (verwerking van dierlijke vetten). Er zijn opstootjes en gewelddaden. De ca. 500 ontstemde, want zonder werk vallende, arbeiders hebben echter geen kans zich te organiseren. [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.171].
Een algemene passus i.v.m. de sociaal-economische geest van de handelaars voor de periode ca. 1860-1880: « Veel minder dan in eenig werkhuis, schijnt de handelswereld zich bewust van eenige moreele verplichting tegenover de arbeiders die te haren dienst zijn. » [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.175].


24 augustus 1869: Eerstesteenlegging van de nieuwe, huidige Handelsbeurs n.o.v. architect Jos Schadde, opgeleverd in 1872. Het oorspronkelijke gebouw uit de 16de eeuw brandde af in de nacht van 2 op 3 augustus 1858. <zie 1531>


10 oktober 1869: Inhuldiging van het Verbindingsdok ('Suezdoorsteek'), tussen Kattendijkdok en Willemdok doorheen de pas toen afgeschreven omwalling uit de Spaanse periode (Spaanse Vesten). [werken-1968, ill.25 - ICON: foto]. - (9 oktober ?).


1869: Ingebruikname van de Willembrug, een ijzeren draaibrug tussen Willemdok en het Verbindingsdok. In juni 1988 buitengebruikgesteld.


1869: Het Stadspark, naar plannen van tuinarchitect Keilig aangelegd op de voormalige schans Herentals (uit 1817), is gerealiseerd. [vdw-1977, p.446].


1869-1870: Begin van de bouwwerken aan het Gerechtsgebouw ('Justitiepaleis', 'Paleis van Justitie' - Britselei) naar een ontwerp van architect L. Baeckelmans. Op 20 juli 1871 eerstesteenlegging. Op 15 oktober 1877 gaat de eerste zitting door - in een nog onafgewerkt gebouw. In 1911 en 1929 tot 1933 volgen vergrotingswerken. [vdw-1977, p.363]; [antw-1860_1960, p.97]; [wit_8, p.193].

1869: Aanbesteding. "Boren waterput op Sint-Andriesplaats" [SAA: MA 81044 (Oud nummer: 3597/37/58)]. <zie 1834 >

1870

Belgische bevolking

bevolking Hoboken

bevolking Merksem

haven: 1.5 mio. tonnenmaat

brandweerkops Deurne

oprichting Riga Natie

elektrisch uurwerk

sluiting openluchtzwembad

publicatie 'Nieuwe Liedjes'

bouw station Stuivenberg

werken Brialmontvesting

bouw gemeentehuis Wilrijk

bouw Sint-Catharinakerk

nieuwe Cockerillwerf

brand Burchtplein








 

1870: Totale bevolking België: 5.087.826


1870: De gemeente Hoboken telt 2.773 inwoners. [wit_30, p.725].


1870: De gemeente Merksem telt ca. 4.000 inwoners.« "Zo ontwikkelde zich de gemeente, maar al bereikte men in 1870 bijna een bevolking van 4000 inwoners, toch was Merksem nog een uitgesproken landelijk dorp met een kern rond de kerk, met een tweede kern te Dambrugge, met verder voornaamste bebouwing langsheen de Bredabaan, met onaanzienlijke gehuchten maar met tamelijk veel, en fel verspreide hoeven, en met een tiental 'hoven'. » [Prims-Merksem-1951, p. 260]


1870: 1,5 miljoen ton netto tonnenmaat aangekomen zeeschepen Antwerpen. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.179].


1870: Oprichting van het brandweerkorps van Deurne. [stockmans-d&b_III, p.101].


1870: Oprichting van de Riga Natie, gespecialiseerd in de behandeling van hout uit de regio rond Riga (Letland).


1870: Een elektrisch uurwerk wordt geplaatst op de kathedraaltoren. [Devocht-Toren-1994, p.21-26].


1870 (ca.): Afschaffing van het zwembad gelegen tussen Schelde en het Kielse fort. [vdw-1977, p.131].


1870 : Publicatie van volkszanger Andreas de Weerdt's 'Nieuwe Liedjes', in Antwerpen.


1870 tot 1872: Bouw van het goederenstation Stuivenberg, aansluitende bij de nieuwe buiten het stadscentrum aangelegde zgn. ringspoorweg naar Nederland. [vdw-1977, p.147].


1870: De Brialmontvesting wordt, na de sloop van de Citadel op het Zuid, tot de Schelde doorgetrokken. In vervanging komen twee forten.


1870 tot 1871: Bouw van het gemeentehuis van Wilrijk, architect E. Gife. [Werken-1964, p.386].


1870: Bouw van de Sint-Catharinakerk aan de Sint-Bernardsesteenweg op het Kiel n.o.v. stadsarchitect Pieter Dens. Net voor de Eerste Weredoorlog werd het gebouw vergroot tot een driebeukige kerk, de plechtige inwijding gebeurde op 27 april 1914. [wit_30, p.717, 718 - ICON: ill. p. 716 (A° 1910)].


1870: Cockerill neemt een scheepswerf aan het Kattendijkdok in gebruik, er werken 300 mensen. Niet voor lang echter, in 1873 wordt bij gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden verhuisd naar Hoboken. [wit_30, p.725].

28 september 1870: Brand van de suikerraffinaderij van de firma Meeus op het Burchtplein - [Prims-1977-VIII, p.345].

1871

parochie Sint-Jozef

strijd voor Tienurendag

Duits-Franse oorlog

spectaculaire groei haven

Dambrugge Antwerps

hovenierswoning 'Kruidtuin'

pastorij Sint-Catharinakerk

bouw Justitiepaleis

 

1871: Afsplitsing van de parochie Sint-Jozef, Hoogboom, uit de oude parochie Ekeren.


1871: Tienurendag. In België begon de strijd voor werkdag van tien uur in 1871 met stakingen in Verviers, Wallonië, Gent en Antwerpen. Vanaf 1874 luwde deze strijd door de economische crisis en het uitblijven van onmiddellijke resultaten. [naar: Lexicon-1994, p.339].


1871: Omwille van de Duits-Franse oorlog groeide in 1870 de activiteit aan de Antwerpse haven spectaculair, in 1871 was deze havenactiviteit nog sterker zodat men naast 'wonderjaar' ook van een 'crise des transports' sprak: in februari-maart 1871 waren alle aanlegplaatsen aan kaaien en dokken volledig bezet, zodat honderden schepen op de stroom moesten wachten. Ook de vervoermiddelen te land waren niet opgewassen tegen deze massale aanvoer. [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.164].


1871: In dat jaar hadden de stadsvesten (door de aanleg van de Brialmontvesting) de kom van Merksem gescheiden van de agglomeratie van Dambrugge. [Prims-Merksem-1951, p.270]. Ingevolge de wet van 1 juli 1871 werd het Merksemse gehucht 'de Dam' bij Antwerpen gevoegd. [vdw-1977, p.319]. Op 7 januari 1874 werd een overeenkomst i.v.m. vergoeding getroffen, Dambrugge werd Antwerps grondgebied. [Prims-Merksem-1951, p.270].

« Toen in 1871 de nieuwe stadsvestingen de kom van Merksem gescheiden hadden van de agglomeratie van Dambrugge, kwam het plan naar voren, te Antwerpen, van het toevoegen van dit landsgedeelte aan de stad. Merksem verzette zich er tegen, tot op 7 januari 1874, toen een overeenkomst, die een vergoeding voorzag, getroffen werd. Dambrugge werd Antwerps grondgebied.» [Prims-Merksem-1951, p. 270]


1871: Aanbesteding van de bouw van een hovenierswoning in de "Kruidtuin" (plantentuin) in de Leopoldstraat, een vrijstaande woning in châlet-stijl n.o.v. architect P. Dens. [1871, SAA: MA 81088 (Oud nummer: 3597/41/14)]; [1870 !, bouwen-3nb-1979, p.285].


1871: Aanbesteding van de bouw van de pastorij aan de Sint-Catharinakerk op het Kiel, Sint-Bernardsesteenweg [1871, SAA: MA 81094 (Oud nummer: 3597/41/20)].


20 juli 1871: Eerstesteenlegging van het Gerechtsgebouw ('Paleis van Justitie', 'Justitiepaleis'). Met de bouw was in 1869 begonnen, in 1877 zal het in gebruik genomen worden. Vergrotingen in 1911 en vanaf 1929. [vdw-1977, p.363]; [antw-1860_1960, p.97]; [wit_8, p.193].
[SAA: Menu 117 - 1871, 20 juli Banquet à l'occasion de la Pose de la première pierre du Palais de Justice d'Anvers].

14-22 augustus 1871: Eerste aardrijkskundig congres te Antwerpen (Société Royale de Géographie d'Anvers). [medailles SAA (nr. 16, werkbestand)].

1872

Leopold De Wael

Frans van Hombeek

opkomst stoomschepen

aanleg paardentram

hangar Groenplaats

bouw olierosmolen

basis Heilig Hartbasiliek

muurschilderingen MSK


 

2 september 1872 tot 17 augustus 1892: Leopold De Wael (1821 - 17 augustus 1892), burgemeester van Antwerpen (liberaal).


1872 tot 1879: Frans Van Hombeek, burgemeester van Berchem († 4 juni 1879).


1872: Voor het eerst lopen er minder zeilschepen dan stoomschepen in de haven binnen. (46,9% op 4.179 schepen - 33% als aandeel op de tonnage). ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.186].


1872: Aanbesteding tramlijn. "Aanleg paardentram: via Sint-Jacobsmarkt, Carnotstraat, Huidevetterstraat, Warande" [SAA: MA 81106 (Oud nummer: 3597/42/05)].
1872: Tramlijn (paardentram) van Berchem tot de Meir. In 1873 doorgetrokken tot Sint-Paulusplaats. [s_paulus-1978, p.65].


1872: Aanbesteding. "Verplaatsing hangar van Groenplaats naar plein voor het Oosters Huis" [SAA: MA 81125 (Oud nummer: 3597/42/24)]. <Mogelijk de tijdelijke houten loods in gebruik na de brand van de Handelsbeurs - WS.>


1872: Oprichting van een olierosmolen in de Gezondstraat (actueel Henri Van Heurckstraat), (perceelnummer C878c). De molen verdwijnt in 1893. [Holemans-1986, p.13].


20 juni 1872: Wijding van een voorlopige kapel, op gronden van het oude hof Werbrouck in Berchem aan de Warande, tussen 1875 en 1878 zal hier de Basiliek van het Heilig Hart gebouwd worden. [prims-berchem-1949, p.267-268 + biblio].


Augustus 1872: Oplevering van de reeks 'muurschilderingen' (hulde aan de Antwerpse Schildersschool) in de hall van het Koninklijk Museum, Mutsaardstraat. (later overgebracht naar het nieuwe gebouw op het Zuid [KMSKA]).

[SAA: Menu 124 - 1872, 19 aug. Menu à N. De Keyser, hommage des concitoyens Cercle artistique, littéraire & scientifique d'Anvers; SAA: Menu 125 - 1872, 20 aug. Banquet offert par le corps des professeurs de l'Academie Royale des Beaux-Arts à Anvers, au directeur Nicaise De Keyser à l'occasion de l'inauguration des peintures dont il a décoré le vestibule du Musée d'Anvers (Rocher de Cancale)].

1873

haven: 2 mio. tonnenmaat

brand Stadswaag

ingebruikname Asiadok

opening Kempisch dok

opening Kempische brug

uitbreiding De Keyserlei

Hessenhuis stapelplaats

afbraak 'Steenmolen'

Cockerill in Hoboken

afbraak Fort Carnot

standbeeld Hendrik Leys

afschaffing vleesmarkt

1873: 2 miljoen ton netto tonnenmaat aangekomen zeeschepen Antwerpen. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.179]


25 augustus 1873: Na blikseminslag onstaat brand in het gebouw van de Nieuwe Waag op de Stadswaag. Het in 1548 door Gilbert Van Schoonbeke opgevatte gebouw voor het wegen van zware koopwaren is reddeloos verloren. Het nabijgelegen Museum van Schone Kunsten riskeerde ook brandgevaar, mocht de brand uitgeslaan zijn. [Antwerpen 1860_1960, p.96] - [Prims-1977-VIII, p.345-46]; [vdw-1977, p.448].


1873: Het eerste stuk van het Asiadok wordt in gebruik genomen. Het werd destijds Vaartdok genoemd, dit tot 1882, omdat de Kempische Vaart er in uitmondde. Het tweede deel zal geopend worden in 1888. [AT-IX, 2, p.56].


1873: Opening van het Kempisch Dok, evenwijdig aan het Kattendijkdok.


1873: Kempische brug.


1873: Aanbesteding. "Afbraak van 13 huizen voor de doorsteek van de De Keyserlei" [1873, SAA: MA 81151 (Oud nummer: 3597/43/11)]; [1873, SAA: MA 81162 (Oud nummer: 3597/43/22)].


1873: Het Hessenhuis, door de stad als stapelplaats gebouwd tussen 1563 en 1564 maar sinds 1580 als kazerne in gebruik, wordt staatsbezit en herkrijgt zijn oude functie. Het wordt een filiaal van de Koninklijke Stapelhuizen (Entrepot), in 1880 zal het in stadshanden overgaan.


1873: Aan de Lange Stuivenbergstraat verdwijnt 'De Steenmolen', een graanwindmolen van het typestenen bovenkruier. (In 1812 bestond hij nog niet.) Perceelnummer E454.


1873: Oprichting van de Hobokense vestiging van de firma Cockerill (John Cockerill-Seraing). In 1844 was de firma van start gegaan aan het Kasteelplein en in 1870 was kortstondig een werf aan het Kattendijkdok in gebruik genomen. In Hoboken zal de werf zich steeds uitbreiden en schepen van alle slag bouwen: mailboten (Oostende-Tilbury / Oostende-Dover), schepen voor de Russische rivieren en voor de Congorivieren... In 1982 werd de Cockerillwerf geliquideerd en ging in handen over van Boel (Temse). Na het failliet van deze firma in 1995 nam de N.V. Boomse Metaalwerken de werf over. [wit_30, p.724-725, 732, 734 + ICON: stoomkraan op de scheepswerf, vóór 1905; affiche 100 jaar]; [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.189].


2 mei 1873 (R.B.): Aanbesteding van de afbraak van het 'fort Carnot' op Stuivenberg (voormalig 'fort Pereyra') [SAA: MA 81156 (Oud nummer: 3597/43/16)]. <zie 1592 >


19 augustus 1873: onthulling van het standbeeld voor de kunstschilder Hendrik Leys aan de Louiza-Marialei nabij de Leien, een monument van J.J. Ducaju (1823-1891). Een van de weinige Antwerpse beelden die in de loop van de 19de of 20ste eeuw niet 'aan het wandelen' gingen. (foto links)


15 oktober 1873: Afschaffing van de zaterdagse vleesmarkt op de Veemarkt. [s_paulus-1978, p.65].

1874

werken haveninfrastructuur

verkaveling Prelaatshof

straatverlichting Groenplaats

bouw stedelijk slachthuis

rectificatie Scheldekaaien

Vlaamse Schouwburg

afbraak citadel

monumenten Loosplaats

1874: De Stad, eigenares van de dokken, verordent verschillende werken die zij op haar kosten zal laten uitvoeren: vergroten van het Kattendijkdok in noordelijke richting (1877 tot 1881 ), de aanleg van drie droogdokken, de aanleg van een nieuw dok voor de binnenscheepvaart aan Lobroek, de verbreding van de Godefriduskaai en van de Entrepotkaai. Deze werken zullen in 1881 beëindigd zijn. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.182].


1874: Verkaveling en aanleg van straten op het voormalige Prelaatshof van het Kiel. De gronden waren al van 1813 in het bezit van de familie De Bosschaert. [wit_30, p.718].


1874: Aanbestedingen openbare straatverlichting Groenplaats. "Plaatsen van 24 kandelabers op de Groenplaats" [SAA: MA 81196 (Oud nummer: 3597/44/19)]; "Leveren en plaatsen van 20 arduinen sokkels voor de kandelaars van de Groenplaats" [SAA: MA 81204 (Oud nummer: 3597/44/27)].


1874: Aanbesteding van de bouw van het stedelijk slachthuis. Op 17 december 1877 zal het plechtig geopend worden. [1874, SAA: MA 81229 (Oud nummer: 3597/45/01)].


16 januari 1874: Overeenkomst tussen Stad en Staat inzake de rechtmaking van de rechter Schelde-oever vanaf de Kattendijksluis tot ca. 3,5 km stroomopwaarts en de aanleg van de Zuidschippersdokken met een sluis naar de Schelde. De werken zullen duren van 1877 tot 29 december 1885. <zie wet 17 april 1874> ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.186].


17 april 1874: Wet ter goedkeuring van de overeenkomsten tussen Regering, de Stad Antwerpen en de 'Compagnie Immoblière de Belgique' betreffende de heraanleg van de kaaien en het graven van een dok voor de binnenscheepvaart. Op 16 januari was reeds een overeenkomst Stad/Staat hierover getroffen. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.182, 186].


16 augustus 1874: Inhuldiging van de Vlaamse Schouwburg op de Kipdorpbrug, een ontwerp van architect P. Dens. Eerstesteenlegging: 24 augustus 1869. Het gebouw was vermaard om zijn akoestiek. Later Jeugdtheater. Gesloopt op 25 november 1960. In 1965 werd bij K.B. het Bijzonder Plan van Aanleg (BPA) nr.66 goedgekeurd dat toestemming gaf tot het bouwen van een kantoortoren, de Tijsmans of Theaterbuilding. [antw-1860_1960, p.97]; [antw-44_94, p.83 +ill.].


17 augustus 1874: Bezoek van de Koninklijke familie en eerste houweelslag van de afbraak van de Antwerpse Citadel (Zuidkasteel). Nadien werden nivelleringswerken aangevat (de kasteelgrond lag op de hoogte van Caloes, een hoge grond aan de Schelde) en op deze gronden traceerde men een zestigtal straten en pleinen, hier zou het nieuwe Zuidkwartier verschijnen. Bij deze planmatige stadsaanleg kreeg de prestigieuze wijk drie functies toegewezen: wonen, havenactiviteiten en culturele infrastructuur. (64 straten voor het hele Zuid, stratenplan goedgekeurd bij K.B. van 19 september 1875). [medailles SAA (nr. 18, werkbestand)].


27 augustus 1874 (C.B.): Overplaatsing van de monumentale vaas (daterend van ca. 1860) van de Loosplaats (Sint-Jozefsplein) naar het Stadpark. In 1876 (27 aug.) zal het monument voor burgemeester Loos op dit rondpunt onthuld worden. In 1960 wordt het om verkeerstechnische redenen afgebroken. [vdw-1977, p. 299].

1875

'uitkleden' O.L.V.-kathedraal

bouw Heilig Hartbasiliek

bouw Nationale Bank

aanleg tramlijnen

openbare straatverlichting

commissariaat 5e wijk

overwelving Vuilbeek

museum Plantin-Moretus

verkaveling 'Zuid'

aanleg 'Geuzenhofkens'

1875: Langs de zijde van de Blauwmoezelstraat worden de tegen de Onze-Lieve-Vrouwekerk (kathedraal) aangebouwde lage huisjes gesloopt. Men dacht er toen goed aan te doen het gebouw volledig vrij te leggen (naar analogie met wat eerder bij de Dom van Keulen was gebeurd). Gelukkig bleef het bij dit initiatief beperkt. ["Bulletin communal", 7, année 1875, premier semestre - Conseil communal, Séance du 23 mars 1875, n° 12, p. 253-261]; [devocht-toren-1994, p.21-26].


1875 tot 1878: Bouw van de Basiliek van het Heilig Hart in Berchem, architecten: J.P. Bilmeyer en J. van Riel. (Heilig-Hartbasiliek, De Merodelei). [beet_3-1890, p. 66]; [werken-1964, p.386].


1875 tot 1879: Bouw van het filiaal van de Nationale Bank van België, architect Henri Beyaert. [werken-1964, p.386].

1875: Sint-Erasmusgasthuis (Borgerhout). [stockmans-d&b_III, p.105].


1875: Aanbesteding tramlijnen. "Aanleg Amerikaanse IJzeren Weg: 1ste tussen de Wilrijkse Poort en de Groenplaats; 2de ..." [SAA: MA 81234 (Oud nummer: 3597/46/05)].


1875: Aanbesteding openbare straatverlichting op de Grote Markt, Meir, Twaalfmaandenstraat en Huidevettersstraat (gasverlichting). "Plaatsen van 30 kandelaars op de Meir en 2 kandelaars met 5 lantaarns op de Grote Markt"

[SAA: MA 81252 (Oud nummer: 3597/46/23)]; "Plaatsen van 19 fundamenten voor de kandelabers in de Huidevetterstraat" [SAA: MA 81260 (Oud nummer: 3597/46/30)]; "Leveren en plaatsen gasarmen met 5 lantaarns op de Meir en in de Twaalfmaandenstraat" [SAA: MA 81321 (Oud nummer: 3597/47/46)].


1875: Aanbesteding van de bouw van het voormalig politiebureel in de Klappeistraat 2, zg. "Commissariaat 5de wijk" [SAA: MA 81300 (Oud nummer: 3597/47/25)].


1875-1876: Aanbestedingen voor het overwelven van de Vuilbeek vanaf de Bleekhofstraat tot aan de Ketsstraat. In 1860 was reeds een eerste deel vanaf de Carnotstraat overwelfd.

Aanbesteding "Overwelving Vuilbeek over Carnotstr. tussen eigendom Mr. Domus + Van der Keilen, Mr. Huibrechts-Van Gingelen, over Lamstraat, achter Bureau van Weldadigheid, eigendom Mr. Strijbos, Berckelaer, over Groenstraat. / Doorsneden zinkputten en aquaducten. Aanduiding Kerkstraat." [SAA: MA 80895 (Oud nummer: 3597/29/41); (1860/11/10), MA-PLAN 251]

Aanbesteding "Overwelven van de Vuilbeek vanaf de Bleekhofstraat tot aan de Ketsstraat" [1875, SAA: MA 81313 (Oud nummer: 3597/47/38)]; "Verleggen en overwelven van de Vuilbeek vanaf de Ketsstraat tot aan het reeds gewelfde gedeelte" [1876, SAA: MA 81366 (Oud nummer: 3597/48/36); MA 81373 (Oud nummer: 3597/49/04)]


10 augustus 1875 (R.B.): De stad koopt de voormalige drukkerij van Plantin, 'De Gulden Passer' van de erven Moretus. Op 20 april 1876 zal de koopakte verleden worden en na minieme aanpassingswerken opent op 18 augustus 1877 het 'Museum Plantin-Moretus'. [antw-1860_1960, p.274, 275]; [mpm-cat-1927, p.V].


18 september 1875 (K.B.): Het (herhaaldelijk gewijzigde) stratenplan van het 'Zuid' wordt goedgekeurd. [vdw-1977, p.48].


20 maart 1875 (R.B.): De aanleg van de 'Geuzenhofkens' wordt in de gemeenteraad goedgekeurd, zo genoemd naar de toenmalige spotnaam voor de liberale politici, 'Geuzen', die de realisatie ervan verwezenlijkten. Op twee stukken braakliggende grond op de Gemeenteplaats, vandaag Franklin Rooseveltplein, werden twee squares aangelegd met een oppervlakte van 219 vierkante meter. Qua beplanting werd bepaald 84 'sterke' exemplaren van verschillende boomsoorten aan te wenden naast 15 'sterke' coniferen.

1876

haven: 2.5 mio tonnenmaat

aanleg Warande



eerste catalogus 'musée d'archéologie ...'

commissariaat 6e wijk

politiebureau 4e wijk

aanleg Indiëstraat

museum Plantin-Moretus

aanleg Lobroekdok

stichting 'Aardrijkskundig
Genootschap'













 

1876: 2,5 miljoen ton netto tonnenmaat aangekomen zeeschepen Antwerpen. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.179].


1876: Parkaanleg van de Warande (Koning Albertpark) begonnen, naar plannen van M. Bruno. Klaar in 1877. In de omgeving van de Warande wonen anno 1890 veel Duitse kooplieden (vnl. na 1870 naar Antwerpen gekomen). Kiosk en hovenierswoning n.o.v. P. Dens dateren van 1876-1877. [beet-3n-1890, p. 19, 35]; [bouwen-3nc, p.241 + ICON: kiosk + Lit.]. (foto links: hovenierswoning)


1876: De eerste catalogus van het in 1862 opgerichte "musée d'archéologie et d'antiquités" in het Steen verschijnt. De collectie bevat dan dan 924 objecten. De laatste catalogus waarin het hele bezit, met uitzondering van de Egyptische collectie, was opgenomen, werd door P. Génard in 1894 gepubliceerd en omvatte 3.189 stuks. [schatten-1987, p.10, 11].


1876: Aanbesteding van de bouw van het politiebureau, aanvankelijk zgn. "commissariaat 6e wijk", in de "Memlinckstraat" (westdeel Memlingstraat, sinds 1920 Florisstraat). Neorenaissancestijl, gedateerd "Anno 1876". [SAA: MA 81345 (Oud nummer: 3597/48/15)]; [bouwen-3nc-1989, p.143-144].


1876 tot 1877: Bouw van het politiebureau Sint-Andriesplaats (4de wijk), n.o.v. architect Pieter Dens. [Werken-1964, p.386].


1876: Aanbesteding aanleg Indiëstraat. "Aanleg van nieuwe straat (Indiënstraat) tussen het Kattendijkdok en het Kempisch dok" [SAA: MA 81338 (Oud nummer: 3597/48/08)]; [vdw-1977, p.228 ("vermoedelijk in 1876 geopend")].


20 april 1876 (akte): Het gemeentebestuur van Antwerpen koopt van de drukkersfamilie Plantin-Moretus de gebouwen aan de Vrijdagmarkt en Heilige Geeststraat, inclusief drukkersgerief en verzamelingen welke ze bevatten. Op 10 augustus 1875 was hierover de beslissing gevallen in de gemeenteraad. In 1877 opent een nieuw stedelijk museum haar deuren. [mpm-cat-1927, p.V].

Biblio:
* Over aankoop: SABBE, Maurice: 'Comment l'hotel Plantin-Moretus devint musee public'. in: 'Sept etudes publiées à l'occasion du quatrieme centenaire de Christ.
Plantin'. Buschmann : Anvers, 1920, p. 9-16. [SBA: K 44027]; [UFSIA: MAG-L 5.41.15 conv.].


17 augustus 1876: Het CBS keurt de bouw van het Oude Lobroekdok goed (Noordschippersdok). Op 23 mei 1877 zullen de graafwerken beginnen , in 1879 is het dok volledig af, maar pas op 25 oktober 1880 komt het in gebruik. Begin 1957 wordt het gedempt.


oktober 1876: Stichting van het 'Aardrijkskundig Genootschap' te Antwerpen. [medailles SAA (nr. 126, werkbestand)].


16 oktober 1876: Een deel van Merksem wordt bij Antwerpen gevoegd.

1877

bouw Boomse Poort

bouw Stuivenbergziekenhuis

rectificatie Scheldekaaien

uitbreiding Kattendijkdok

beiaard O.L.V.-kathedraal

scheepshersteller Béliard

afwerking Warande

stadsmagazijn Keistraat



sloop olierosmolen

Rubensfeesten

museum Plantin-Moretus

ballonvaart Frans De Pauw

standbeeld Ortelius

eerste zitting Justitiepaleis

opening stedelijk slachthuis

1877 tot 1878: Bouw van een nieuwe Boomse Poort, tegenover de Montignystraat. [vdw-1977, p.168].


1877 tot 1884: Bouw van het Stuivenbergziekenhuis. Ontworpen door architect F. Baeckelmans in 1872-73 en gebouwd door architecten J.P. Bilmeyer en J. Van RIel. [Werken-1964, p.386]; [vdw-1977, p.113, 170].


1877 tot 1884: Rechttrekken van de kademuren aan de Schelde over een lengte van 3,5 km. Op een breedte van 60 m wordt een havenzone voorzien. Afbraak van de oude werven en een gedeelte van de oude burcht. (Het grootste deel van de hier aanwezige postmiddeleeuwse stad wordt hierbij gesloopt).


1877 tot 1881: Verlenging van het Kattendijkdok in noordelijke richting. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.182]


1877: Oprichting 'Vereeniging der Antwerpsche Bibliophielen'.


1877: Vernieuwing van de houten klokkenstoel van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Plaatsing van het beiaardklavier. [Devocht-Toren-1994, p.21-26]


1877: Henri-Gustaaf Béliard, scheepsherstellerij.


1877: Het park van de Warande (Koning Albertpark), begonnen in 1876, is klaar.


1877: Bouw van het stadsmagazijn in de Keistraat 5-7-9 met toegang in de Leguit 4. [Werken-1964, p.386]; [bouwen-3na-1976: 163, 165, 206] (illustratie: stadsmagazijn Keistraat 5-7-9, op de voorgrond het aanpalende schoolgebouw (nr. 11). (foto: 2004). <zie ook 1853 >


1877: Verdwijnen van een olierosmolen aan de Paardenmarkt, noordzijde (perceelnummer B414). [Holemans-1986, p.13].


18 tot 21(?) augustus 1877: Rubensfeesten / Rubensviering. Derde eeuwfeest van Rubens' geboorte.
Naast een volkskermisachtig deel stonden op het programma: een letterkundig- en kunstcongres (het plan voor een Codex Diplomaticus Rubenianus werd hier ontwikkeld; Max Rooses en Ruelens), een cantate ('Vlaanderens Kunstroem' van Benoit op de Groenplaats - 1000 uitvoerders) de inhuldiging van een borstbeeld (Museum Blindestraat, een werk van Jules Pecher), een historische stoet, een tentoonsteling van Rubensgrafiek (Museum, Blindestraat), de inhuldiging van het Museum Plantin-Moretus (Vrijdagmarkt), de inhuldiging van een grafmonument voor Jordaens (een beeld van Jef Lambeaux op de begraafplaats in Putte, Nederland), een wedstrijd voor kunstgeschiedenis (twee werken met gelijknamige titel 'Geschiedenis van de Antwerpse Schildersschool', van J. Van den Branden en van Max Rooses, werden ex equo bekroond) Voorzien was ook een Te Deum in de kathedraal en een bezoek aan het graf van Rubens. De stad was versierd met tal van praalbogen, op de Meir, Sint-Walburgisplein (verdwenen), Gemeenteplaats (Franklin Rooseveltplaats) en Paardenmarkt. Men schatte het aantal buitenlandse bezoekers op een 22.000. Aanwezig waren o.m. de toen gevierde Franse schilder Meissonnier, de Nederlandse auteur Jan ten Brink en de componisten Saint-Saëns en Vieuxtemps.
[prims-asia27, p.207-214].

Biblio: 'Souvenir commemoratif des grandes fetes communales de 1877, trois-centieme anniversaire de la naissance de Pierre-Paul Rubens: ouverture du Musee Plantin-Moretus: programme des fetes'. Ville d'Anvers : Anvers, 1877. 16 p., ill. [SBA: 575753].


18 augustus 1877 Opening van een nieuw stedelijk museum, het 'Museum Plantin-Moretus', ingepast in het programma van de Rubensfeesten. In 1881 (12 aug. ?) worden bibliotheek, archiefkamer en leeszaal voor het publiek toegankelijk. In 1903 volgen verbouwingen en herstellingswerken aan de voorgevel. Bij een inslag van een V-2 bom, op 2 januari 1945, wordt de Vrijdagmarkt én het museum geteisterd, het museum sluit. Heropening volgt pas op 28 juli 1951. Het gebouw dat sinds 1576 door Plantin bewoond werd was door hem en de Moretussen meermaals vergroot, zo in de 1578, 1620, 1637 en laatst in 1761 toen de gevel aan de Vrijdagmarkt werd opgetrokken. [antw-1860_1960, p.274, 275]; [mpm-cat-1927, XXI e.v.]; [werken-1964, p.63].


27 augustus 1877: Frans De Pauw vliegt met zijn luchtballon '"Le Saturne' vanuit Antwerpen ter gelegenheid van de Rubensfeesten.


7 september 1877: De Gemeenteraad wijst het voorstel af voor een op te richten standbeeld ter ere van Abraham Ortelius (Ortels). De staat zou voor de helft in de oprichtingskosten bijgedragen hebben en wilde beeldhouwer F. Deckers met de opdracht gelasten. [staes-reizigers-1883, p.21].


15 oktober 1877: In een nog onafgewerkt Gerechtsgebouw ('Justitiepaleis') gaat in één afgewerkt lokaal de eerste zitting door. De debatten waren volstrekt onverstaanbaar omwille van de werken die volop voortgezet werden. [wit_8, p.193]. <zie 1869 >


17 december 1877: Plechtige opening van het slachthuis met hoofdingang aan de Slachterijstraat (vandaag Lange Slachterijstraat). De omgeving raakt vlug volgebouwd met winkelhuizen waar vooral vlees verkocht werd. Aan drankhuizen voor de slachters en de slagers ontbrak het er evenmin.
Gedurende Wereldoorlog II wordt het gebouw zwaar getroffen door V-bommen, op 23 april 1953 zal de eerstesteenlegging van een nieuw complex plaatsvinden, de slachthal en de ophangruimte ervan worden op 14 december 1953 ingehuldigd. [vdw-1977, p.442]; [wit_17, p.403 + ICON: foto, café 'La belle vue' ca. 1901]; [antwerpen-1860_1960, p.186];[1874, Aanbesteding van de bouw: SAA: MA 81229 (Oud nummer: 3597/45/01)].

1878

Belgische bevolking

haven: 2.779.956 netto
tonnenmaat

Noorderpershuis in werking

station 'Antwerpen-Dokken'

bouw hotel 'Keizershof'

afbraak olierosmolen

hydraulische kranen

bouw gemeentehuis Deurne

opening stedelijk zwemdok

Henry Stanley in Antwerpen

opening eerste Zuidstation

ongeval bij havenwerken

wijding Heilig Hartbasiliek

1878: Totale bevolking België: 5.476.939


1878: 2.779.956 netto tonnenmaat inkomende schepen. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.183].


1878: Het Noorderpershuis, gelegen aan de Kattendijkdok-Oostkaai 1-3 tussen de Indiënstraat en Bombaystraat, begint te functioneren. Het was één van de acht hydraulische pershuizen die te Antwerpen gebouwd werden tussen 1865 en 1907, en het eerste in stadseigendom. Oudere persstations waren die van het Koninklijk Stapelhuis (1865-1901) en van het spoorwegstation aan de Noorderplaats (1873 tot ca. 1900). Koudwaterpersdruk zal, na ingebruikname van deze grote centrale, voor een geruime tijd de voornaamste energiebron voor het functioneren van de havenwerktuigen leveren. In 1975 zal het buiten gebruik gesteld worden, eerder in de periode 1930-1932 was de stoomuitrustuing reeds vervangen door electrisch aangedreven pompen.
Het Noorderpershuis werd tussen 1877-1878 gebouwd onder stadsingenieur Gustaaf Royers naar aanwijzingen van de Engelse kanonnen- en werktuigbouwer W.G. Armstong. Het betekende een ware ommekeer in de technische uitrusting van de haven: de tot dan toe met de hand bewogen bruggen en sluisdeuren werden nu door motoren aangedreven. Ca 1910 bediende het Noorderpershuis 161 walkranen, 9 draaibruggen, 4 rolbruggen, ca. 35 kaapstanders en één kraanbok. [bouwen-3nc-1989, p.222-223 + literatuuropgave]; [elaut-monumententocht-1985].


1878: Het goederenstation 'Antwerp-Dokken' aan de Ellermanstraat vervangt zijn voorganger op de Oudeleeuwenrui (uit 1840 ), station dat evenwel nog tot ongeveer 1876 zal blijven functioneren. [bron: 't Stad Magazine / Het Nieuwsblad, 28 nov 1997, p. 14 + ill.].


1878: Bouw van het hotel 'Keizershof' aan de De Keyserlei, een ontwerp van architect J.J. Winders. [Werken-1964, p.386].


1878: Verdwijnen van een olierosmolen aan het Sint-Jorisplein (Mechelseplein) (perceelnummer D1909). [Holemans-1986, p.14]. Is dit de smoutrosmolen die in 1594 aldaar gesignaleerd wordt ? (SAA: Vierschaar 1982, 133 v°) [vdw-1977, p.314].


1878: Aan het Willemdok worden de eerste hydraulische kranen in gebruik genomen.


1878 tot 1879: Bouw van het (oud) gemeentehuis van Deurne, architect E. Gife. [Werken-1964, p.386].


15 mei 1878: Plechtige inhuldiging van het stedelijk zwemdok (zwembad) Brederodestraat. [? 15 mei 1888 = antw-1860_1960, p.350]; [1878 = venne-lefebvre-1895, p.88-89,128].


15 juni 1878: Bezoek van ontdekkingsreiziger Stanley aan Antwerpen. [antw-1860_1960, p.411]. < zie ook: 1890 >.


10 juli 1878: Een voorlopig 'Zuidstation' aan de verlengde Coburgstraat (nu Ieperstraat) wordt in gebruik genomen. Pas in 1902 zal het monumentale stationsgebouw aan de Bolivarplaats reizigers kunnen ontvangen. [vdw-1977, p.145].


17 augustus 1878: De dam tussen het Kattendijkdok en de graafwerken voor de nieuwe droogdokken breekt door. De overstroming die hierop volgt maakt 5 doden. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.183].


17 augustus 1878: Wijding van de basiliek van het Heilig Hart in Berchem. In 1872 was op deze plaats een voorlopige kapel gebouwd. [prims-berchem-1949, p.267-268 + biblio].

1879

goederenstation Borgerhout

afbraak Blauwe Toren

Noordschippersdok

opening Nationale Bank

politiebureau 3e wijk

bouw weeshuis Durletstraat



hoofdpolitiebureau Suikerrui

bouw weeshuis Grisarstraat



gesticht vr bejaarde lieden

herenhuis Moretus-de Theux

1879 tot 1885: Oswald Kramp, burgemeester van Berchem.


1 februari 1879: Opening van het nieuwe station voor goederenvervoer in Borgerhout. [stockmans-d&b_III, p.39].


26 april 1879: Gemeenteraadsbeslissing afbraak Poedertoren (Blauwe Toren). [Huet-onder-1927, p.18-19]. <zie: 8 december 1879 >


1879: Noordschippersdok = (Oud) Lobroekdok, het zal verdwijnen in 1957.


1879: Het filiaal van de Nationale Bank van België (Frankrijklei), begonnen in 1875, is klaar.


1879: Bouw van het politiebureel 3de wijk, Everdijstraat. Architect Pieter Dens. [Werken-1964, p.386].


1879: Bouw van het huis in de Nerviërsstraat 11-13, architect H. Blomme. [Werken-1964, p.386].


1879 tot 1880: Bouw van het jongensweeshuis in de Durletstraat. Ontworpen in 1876 door architecten L. en H. Blomme. [Werken-1964, p.386]. (foto links - boven)


1879 tot 1880: Bouw van het hoofdpolitiebureel op de Suikerrui, architect Pieter Dens. [Werken-1964, p.386].


1879 tot 1882: Bouw van het meisjesweeshuis in de Grisarstraat (actueel Albert Grisarstraat). Ontworpen in 1876 door A. Dieltiens. [Werken-1964, p.386]. (foto links - midden)

Biblio: BERGEN, van, Edward: 'Het nieuw meisjesweezenhuis van Antwerpen'. Antwerpen, 1882. - 24 p. - UFSIA : MAG 103.3.7.22.


1879 tot 1883: Bouw van het 'Gesticht voor bejaarde lieden' in de Lange Lozannastraat. Ontworpen in 1876 door architect E. Dieltiens. [Werken-1964, p.386].


1879 tot 1884: Bouw van de herenwoning voor R. Moretus-de Theux aan de Quinten Matsijslei, architect J.F. Stordiau. Actueel politiebureau. [Werken-1964, p.386]. (foto links onder)


1879: Aankoop voor het museum van Oudheden in het Steen van een selectie uit de Egyptische verzameling Allemant. [schatten-1987, p.11].


8 december 1879: Na fel protest begint men toch met de sloop van de 'Blauwe Toren'. De afbraakwerken aan deze vestingtoren uit 1543 zullen drie maand vergen. [vdw-1977, p.110]. <zie: 26 april 1879 >

1880

Belgische bevolking

bevolking 169.112

Hessenhuis stadsmagazijn

sloop breekrosmolen

voetbalclub Antwerpen

gemeenteschietbaan 'Tir'

stedelijke meisjesschool

sloop brouwerij 'de Trouw'

chocoladefabriek Martougin

1880: Totale bevolking België: 5.520.009

1880: Inwoners Antwerpen: 169.112 (volkstelling). [antw-1860-1960, p.48].


1880: Oprichting 'Vereeniging der Antwerpsche etsers'.


1880: Het Hessenhuis is een stadsmagazijn geworden. De metalen verstevigingsconstructie dateert uit deze jaren. Eerder, vanaf 1873 was het een staatsmagazijn, ervoor en dit na 1580 diende het als kazerne. Vandaag kennen we het als expositieruimte, een tendens in 1958 ingezet met de kunstenaarsgroep G-58.


1880: Verdwijnen van een breekrosmolen aan de Begijnenstraat, westzijde, (perceelnummer D2240). [Holemans-1986, p.14].


1880: Woon- en winkelhuis 'Gutenberg', Sint-Katelijnevest. [werken-1964, p.387].


1880: Woon- en winkelhuis Isabellalei 2 (hoek met Sint-Vincentiusstraat). Architect: K. Seldenslach, uitvoerder: C.J. Kennes [naar gevelstenen]. Monumentaal hoekhuis met gevelsculpturen, torentje en hoekerker - actueel bloemenwinkel Vivaldi (1998). [Werken-1964, p.387].


juli 1880: Oprichting van de oudste sportploeg van België: voetbalclub 'Antwerp' ("den Antwerp"), gesticht als 'Antwerp Football, Cricket and Lawn Tennis Club'. (Het ontving als stamnummer bij de KBVB het nr. 1)]. [wit_30, p.720, 722 + ICON: ill. p.722];


1880 tot 1881: Bouw van de gemeenteschietbaan, de 'Tir' (tir à la cible) aan de Sint-Bernardsesteenweg. Door architect G. Royers ontworpen in 1875. [Werken-1964, p.386]; [wit_30, p.718 + ICON: ill. ca. 1913].


1880 tot 1882: Bouw van het stedelijk onderwijsinstituut voor meisjes, Lange Leemstraat, architect Pieter Dens. Actueel ADVN (Archief- en Documentatiecentrum Vlaams nationalisme) Lange Leemstraat 26. [Werken-1964, p.387].


ca. 1880: Sloop van de brouwerij "de Trouw" aan de Brouwersvliet, één van de brouwerijen opgericht in de 16de eeuw door Gilbert Van Schoonbeke. Een kopie van de gesloopte gevel werd heropgebouwd op de Grote Markt nr. 15. Een poortje ervan werd heropgericht in de Zilversmidstraat 17. Dit verdween nogmaals, samen met haast alle huizen van de noordzijde van deze straat, in het kader van de "sanering van de binnenstad" (1955-1970). [bouwen-3na-1976, p.448, 190].


ca 1880: Chocoladefabriek Martougin opgericht in Antwerpen door de Waalse ondernemer Alfred Martougin.

1881

drinkwaterleiding

Sint-Annagodshuis verdwijnt

verkaveling Zurenborg

socialistische harmonie

Caisse Hypothécaire Anversoise

aankoop Oosters Huis

aankoop Hessenhuis

draaibrug Kempische Vaart

inhuldiging Steendok

Frans Liszt in Antwerpen

verplaatsing Waterpoort

gemeenteschietbaan 'Tir'

wijziging stadswapen

afbraak Noordkasteel

borstbeeld Cornelius Eliaerts

 

1881: De firma 'Antwerp Water Works Company Limited' kon het eerste drinkwaterkraantje in Antwerpen opendraaien (drinkwaterleiding).

 


1881: Verdwijnen van het Sint-Annagodshuis in de Otto Veniusstraat. Dit was eertijds de kapel en het godshuis van Simon Rodriguez. [vdw-1977, p.353].

 


1881: Bouw van de gasfabriek op Zurenborg. [wit_17, p.405 + ICON: foto].

 


1881: Woon- en winkelhuis E. Raes-Daems, Steenhouwersvest, architect F. Hompus. [werken-1964, p.388].

 


1881: Oprichting van de 'Société de l'Est' met het oog op de verkaveling van gronden op Zurenborg. [vdw-1977, p.535].

 


1881: Oprichting van de socialistische muziekmaatschappij (harmonie) 'De Vredekring'.

 


1881: Oprichting van de 'Caisse Hypothécaire Anversoise'. [25courrier, p.25, ill., advertentie]. Het gebouw opgetrokken in de Huidevetterstraat 35 kwam in de plaats van de gebouwen met tuin van de Cercle Philotaxe-Philadelphie.[25courrier, p.24, ill.].

 


18 januari 1881: Overeenkomst tussen Staat en Stad betreffende de aankoop door de Stad van gronden van het Noordkasteel, van het Oosters Huis en van de gewezen Hessenkazerne op het Hessenplein. [Antwerpen-1860-1960, p. 466].

 


15 maart 1881: Goedkeuring voor de draaibrug over de Kempische Vaart. Ze zal op 31 augustus 1882 in gebruik komen. (IJzerlaan-Bredastraat actueel).

 


16 mei 1881: Inhuldiging van het Steendok (een van de Zuidschippersdokken). Het zal gedempt worden in 1968.

 


26 mei 1881: Bezoek van componist Franz Liszt aan Antwerpen. Hij komt de uitvoering van verschillende van zijn werken bijwonen door de Société de Musique d'Anvers o.l.v. dirigent Peter Benoit. [antw-1860_1960, p.411]. Op 29 mei wordt hij in Brussel gevierd. [medailles SAA (nr. 333, werkbestand)].

 


6 augustus 1881: Commissieverslag van de 'Verenigde commissies van Schone Kunsten en Openbare Werken' over nieuwe mogelijke standplaatsen van de 'Koninklijke poort' (Waterpoort, Scheldepoort, ...) met als gesuggereerde locaties: Guldenberg, einde Burchtgracht, einde Palingbrug, Sint-Jansvliet. De in 1624 opgerichte poort hindert op de bestaande locatie de functioneel geplande rechtgetrokken Scheldekade. [Werken-1964, p. 264-265] < zie 30 augustus 1881 >

 


augustus 1881: Inhuldiging van de Schietbaan op het Kiel aan de Sint-Bernardsesteenweg (den Tir). Architect: G. Royers. [De Koophandel, 14-15 aug. 1881. - facsimilé in: Persfilter-1980].

 


30 augustus 1881: Besluit tot overplaatsing van de Waterpoort van Vlasmarkt naar Sint-Jansvliet. [Werken-1964, p. 264-265] < zie 6 aug 1881 >

 


28 september 1881 (KB): Op vraag van het College van Burgemeester en Schepenen van Antwerpen worden enkele wijzigingen aan het stadswapen aangebracht. <zie 1837 >

 


9 oktober 1881: afbraak van het (militaire fort) Noordkasteel. (Wet van 30 juni 1881). [medailles SAA (nr. 22, werkbestand)].

 


17 oktober 1881: Onthulling van het borstbeeld van de pas overleden Borgerhoutse burgemeester (1871-1880) Cornelius Eliaerts (1813-1880) op het Laar. Een werk van beeldhouwer Frans De Vriendt. [stockmans-d&b_III, p.40-43]

1882

overwelving Vlieten

sloop Gratiekapel

oprichting Bell Telephone ...

aanleg Zuidschippersdokken

bouw Zuiderpershuis

bouw Koninklijk Atheneum

verplaatsing Waterpoort

vrijheidsboom Grote Markt

inhuldiging weeshuis Grisarstraat







 
1882: Totale bevolking België: 5.655.197

 


1882-1883: Overwelving van de Brouwersvliet, Sint-Pietersvliet en Koolvliet. [Thys-straten-1893, p.152].

 


1882: Sloop van het uit ca. 1505 daterende godshuis toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw van Genade (Gratie) met de bijhorende laatgotische 'Gratiekapel' n.o.v. Domien de Waghemakerel in de Gratiekapelstraat, hoek Prinsstraat. In 1842 was een nieuwe kapel gebouwd door de paters jezuïeten die sinds 1875 aan de familie Moretus behoorde. Het ganse bouwblok tussen Koningstraat en Gratiekapelstraat (inclusief de woning "de Fraula" aan de Keizerstraat) werd in 1970 gesloopt. Hier kwamen de moderne gebouwen van het UFSIA (restaurant en studentenhome) n.o.v. J. Cols (1972).
Opm.: [Bouwen-3nb-1979, p.79] = sloop van de laatgotische kapel n.o.v. Domien de Waghemakere in 1882; [adl-doorheen-1955, p.290] = 1881.

 


1882: Oprichting van Bell Telephone Manufacturing Company in Antwerpen door een aantal Antwerpse notabelen en de Amerikaanse ingenieur Francis Welles.

 


1882: Zuidschippersdokken / Zuiderdokken, verdwenen in 1969 <zie 1881 Steendok>

 


1882 e.v. (1882 tot 1883): Bouw van het Zuiderpershuis, Waalsekaai, naar een ontwerp van architect E. Dieltiens. [Antwerpen 1860-1960, p. 96 signaleert 1885?]; [werken-1964, p.387].

 


1882: Verdwijnen van een breekrosmolen aan de Prekersstraat (Preekherenstraat), (perceelnummer D2692). Zie ook 1848. [Holemans-1986, p.14].

 


1882 tot 1884: Bouw van het Koninklijk Atheneum aan de (actuele) Franklin Rooseveltplaats, een gebouw van architect P.J.A. Dens. Architect Ferdinand Truyman is tijdelijk toezichter op de bouwwerken (CB 25 mei 1880). [werken-1964, p.63, 387].

 


7 april 1882: Goedkeuring van het voorontwerp voor de heropbouw van de 'Koninklijke poort' (Waterpoort, Scheldepoort, ...) aan de Sint-Jansvliet. In 1881 was hierover een beslissing gevallen. In 1883 zal de verplaatsing gebeuren, maar nog in 1931 moet ze ook daar verdwijnen. Van 1936 tot 1937 duurt de heroprichting op de Gillisplaats. [werken-1964, p. 264-265] < zie 15 april 1882 >

 


23 mei 1882: De in 1836 op de Grote Markt in Antwerpen geplante vrijheidsboom is gestorven en wordt omgehakt. Deze boom kwam ter vervanging van de in 1831 geplante eerste Belgische boom, zelf toen al de vierde in de reeks. Uit de stam van deze vijfde boom, een olm, werd een ruime schijf als herinnering naar het Oudheidkundig Museum Steen gebracht. Uit het overige hout fabriceerde men een schrijfbureaumeubel voor de burgemeester. In 1887 komt op deze plaats de Brabo-fontein van Lambeaux. [zie: prims-1830_2, p.153-162].

 


21 augustus 1882: Inhuldiging van het "Meisjesweeshuis" aan de Albert Grisarstraat. Met de bouw was gestart in 1879 (30 mei, aanbesteding). In deze instelling gaan meisjes uit het Maagdenhuis en Vondelingenhuis een nieuw onderkomen vinden en ook jongens onder de zes jaar. Verder de verlaten meisjes onder voogdij van het Weldadigheidsbureel en zij die her en der uitbesteed waren. [antwerpen-1860_1960, p.321].
In 1930 wordt de rechtervleugel ingericht als kinderkribbe, deze nieuwe instelling krijgt de benaming "Gesticht Good-Engels". [antwerpen-1860_1960, p.323].
Tijdens Wereldoorlog II , vanaf december 1944, wordt het weeshuis tijdelijk in gebruik genomen als hulpziekenhuis, nadat de kinderen naar veilige plaatsen werden geëvacueerd. [antwerpen-1860_1960, p.324].

 


15 september 1882: Vernieuwen van het afgebrokkeld gevelbeeld 'Scaldis' van de 'Koninklijke poort' (Waterpoort, Scheldepoort, ...). [werken-1964, p. 264-265] < zie 7 april 1882 >

1883

eerste telefooncentrale

kunstkring 'Als ick Kan'

werken koor O.L.V.-kerk

verhuis Vismarkt

verplaatsing Waterpoort

opening Margueriedok

bouw 'Den Passer'

brouwerij Brys

inhuldiging weeshuis Durletstraat

invoer graanzuigers

monument 'Schelde Vrij'

tempel Vrijmetselaarsloge


 
1883: Er wordt een eerste, handbediende, telefooncentrale geïnstalleerd op de Melkmarkt. De vroegste telefoonnummers bestonden slechts uit drie cijfers. Eind 1884 overschrijdt het aantal abonnees het duizendtal en wordt overgeschakeld op een 4-cijferig nummer. Bij het ingebruiknemen van de eerste automatische centrale, in 1924, dienen de abonnees een 5-cijferig nummer te vormen. Nog in 1950, 1982 en 2000 zal het aantal te vormen nummers aangepast worden. Op 21 juli 1950 schakelt men over op 6 cijfers, op 13 augustus 1982 op 7 cijfers en tussen januari en juli 2000 is er een overgang naar een 9-cijferig nummer (het netnummer moet bij deze laatste wijziging mee gevormd worden).
In 1907 zal het gebouw van de telefoonmaatschappij op de Melkmarkt afbranden, inmiddels was men reeds bezig met een nieuwbouw tussen Jezusstraat en Cellebroedersstraat. [Zie: Gazet van Antwerpen, 16 januari 2001].

 


1883: Antwerpen: oprichting van de kunstkring 'Als ick Kan' [Als Ik Kan], eerder een belangengroep dan een groep met een estetisch programma. Actief tot 1954. [VNS-1983, p.14]; [persoons-ska-1976, p.10]; [25courrier, p.364-368, ill.].

 

[SAA: Menu 255 - 1908 Banquet jubilaire "Aze Ick kan": 1883-1908].


1883: Voltooiing van het koorgestoelte van de Onze-Lieve-Vrouwekerk (kathedraal), uitgevoerd naar ontwerp van stadsarchitect Frans Durlet (Antwerpen, 1816-1867)

 


1883: Na de sloping van de Visberg en een aantal huizen van de Gevangenisstraat (bij de rechttrekking van de Scheldekaden) werd de Vismarkt overgebracht naar de Veemarkt. Een verhuis naar de nieuwe installaties aan de Scheldestraat op het Zuid gebeurde in 1894. Eerder, in 1841, had Bourla nog een nieuwe markthal gebouwd ter vervanging van de sinds mensenheugenis bestaande Vismarkt.

 


1883: Verplaatsing van de 'Koninklijke poort' (Waterpoort, Scheldepoort, ...) van Vlasmarkt naar Sint-Jansvliet (voltooid in 1884 ) - vervanging van de allegorie 'Schelde' (Scaldis). [werken-1964, p. 264-265].

 


1883: Margueriedok. [vdw-1977, p.463].

 


1883: Bouw van 'Den Passer', Tolstraat, eigen woning van architect J.J. Winders. [werken-1964, p.388].

 


1883: Gebouwen van de brouwerij Brys op de hoek Vlaamsekaai en De Burburestraat, architecten L. en H. Blomme. [werken-1964, p.387].

 


26 maart 1883: Inhuldiging van het nieuwe Jongensweeshuis, Durletstraat. [antwerpen-1860_1960, p.321].

 


18 april 1883: "Tot betere bewerktuiging der haven werden in 1883 de graanzuigers of elevators ingevoerd, die automatisch 'en vrac' ingevoerde graan optilden, wogen en overgoten in de lichters of stapelhuizen (silo's). De invoering verwekte een vinnige vijandige betooging vanwege de havenarbeiders op 18 april 1883." [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.178].

 


14 augustus 1883: Onthulling van het monument 'Schelde Vrij', Marnixplaats.

 

[SAA: Menu 159 - 1883, 14 aug. Menu (klein) Banquet donné à l'occasion de l'inauguration du Monument Commémoratif de l'Affranchissement de l'Escaut (A. Robin-Jacquemyns); SAA: Menu 160 - 1883, 14 aug. Menu (groot) Affranchissement de l'Escaut - Inauguration du Monument Commémoratif; SAA: Menu 161 - 1883, 14 aug. Inauguration de monument commémoratif de l'affranchissement de l'Escaut 2 ex.]


augustus 1883: Inwijding van de tempel van de vrijmetselaarsloge 'Les amis du commerce et la persévérance Réunis'.

[SAA: Menu 165 - 1883, 21 okt. Banquet Fr. à l'occasion de la consécr.: du Temple. Les amis du commerce et la persévérance Réunis].

1884

standbeeld Van Rijswijck

heropbouw Waterpoort

ontmanteling Steen

gemeentehuis Berchem

orangerie Kruidtuin

bouw Scala

debuut Ernest Van Dijck

Oosters Huis graanmagazijn

gemeentehuis Borgerhout
1884: Totale bevolking België: 5.784.958

 


1884: Verhuis van het standbeeld van Theodoor Van Rijswijck (Antw. 1811 - 1849) van het Stadspark naar de IJzerwaag. Later in datzelfde jaar werd de naam van dit pleintje naar de dichter herdoopt (CB 5 sept. 1884; 3 okt. 1884). [vdw-1977, p.59, 485].

 


1884: De heropbouw van de 'Koninklijke poort' (Waterpoort, Scheldepoort, ...) op de Sint-Jansvliet is voltooid. Deze monumentale poort werd aanvankelijk in 1624 aan de Vlasmarkt opgericht. In 1931 verdwijnt ze alweer van de Sint-Jansvliet en wordt tussen 1936 en 1937 heropgebouwd op de Gillisplaats op het Zuid. [Werken-1964, p. 264-265].

 


1884: Ontmanteling van het Steen tijdens de werkzaamheden aan de rechttrekking van de Scheldekaden. De zuidzijde zal gaaf bewaard blijven. [vdw-1977, p.453].
- 1884: Architect Ferdinand Truyman levert een nauwkeurige opmeting van het Steen en de nog slechts gedeeltelijk gesloopte Burchtmuur. [werken-1964, p.63]. <zie 1886 > - (Burchtmuur, zie ook 1200, 1272, 1420, 1827, 1884, 2004)

 


1884: Woon- en winkelhuis 'Nationale Leeuw', Nationalestraat. [werken-1964, p.388].

 


1884: Bouw van het gemeentehuis van Berchem, een neo-gotische gebouw van architect K. de Roeck. De inhuldiging volgt in 1885. In april 1988 gaat het afgebroken worden om de verbreding van de Grotesteenweg mogelijk te maken [werken-1964, p.387].

 


1884: Bouw van de orangerie in de plantentuin (Kruidtuin), Leopoldstraat. [werken-1964, p.387].

 


1884: Bouw van de Scala, een schouwburg in de Anneessensstraat van architecten L. en H. Blomme. [werken-1964, p.387].

 


1884: Operazanger Ernest Van Dijck (Antw., 2 april 1861- Berlaar, 31 augustus 1923) maakt zijn lyrisch debuut te Antwerpen. Een jaar eerder was hij zijn tenorcarrière begonnen bij de concerts Lamoureux. In 1888 zal hij debuteren op het Festival van Bayreuth in de rol van Parsifal, een rol die hij daar regelmatig zal brengen tot 1912. Van 1888 tot 1900 is hij lid van het gezelschap van de Weense Opera. Van Dijck, die een opleiding van jurist kreeg en journalist was van beroep, studeerde zang in Parijs bij Saint-Yves Bax en bij de componisten Massenet en Chabrier. Als specialist in het Franse repertoire en uitmuntend Wagnervertolker werd Van Dijck gevraagd door de grootste operahuizen: Covent Garden, Opéra de Paris, Chicago, Metropolitan Opera van New York.

 


1884: Het historische Oosters Huis (Hanzehuis) wordt verbouwd tot graanmagazijn. Op de binnenplaats installeert men ijzeren silo's die boven het dak uitsteken.

 


19 april 1884: Bezoek van Paul Krüger, president van de Zuid-Afrikaanse Republiek en zijn mede-afgevaardigden. [antw-1860_1960, p.411].

 


14 juli 1884 (KB): Benoeming van Lodewijk Moorkens tot burgemeester van Borgerhout. Inhuldiging op 28 juli. [stockmans-d&b_III, p.44].

 


6 oktober 1884: Inhuldiging van het Stuivenberggasthuis (ziekenhuis); op 2 januari van het volgend jaar wordt de eerste patiënt opgenomen. [antwerpen-1860_1960, p.312].

 


7 november 1884: De Borgerhoutse gemeenteraad beslist tot de bouw van een nieuw gemeentehuis, op 20 oktober worden de architecten Blomme (broers) belast met het ontwerp. De werken starten in 1885, iIn 1889 zal het opengesteld worden. [stockmans-d&b_III, p.45, 49 ev.]; [werken-1964, p.387].

1885

oprichting NHISK

De Bloch conservator KMSK

gemeentehuis Berchem

station Draakplaats

vrijmaken O.L.V.-kathedraal

Grand Bazar du Bon Marché

bouw petroleumtanks

sloop molen Jacques le Roy

wereldtentoonstelling op Zuid

inhuldiging Scheldekaaien

Van Gogh in Antwerpen
1885 tot 1907: Frans Van Hombeek, zoon, burgemeester van Berchem.

 


1885: Oprichting van het 'Nationaal Hoger Instituut voor Schone Kunsten' (NHISK) in Antwerpen.

 


1885: E. De Bloch, conservator v/h Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van 1885 tot 1893. Opgevolgd door P. Koch. [Antw-1961_1965, p. 212].

 


1885: Het in neogotische stijl opgetrokken gemeentehuis van Berchem wordt ingehuldigd. In 1988 zal het verdwijnen om de verbreding van de Grotesteenweg mogelijk te maken.

 


1885: Station buurtspoorweg Antwerpen-Turnhout. (Draakplaats, tot 1920 = Tramplaats = Tramplein). [Versteylen-1928, p.114]; [vdw-1977, p.154].

 


1885: Sloop van de huisjes die tegen de kathedraaltorens kant Handschoenmarkt waren aangebouwd. Eerder, In 1875, sneuvelden de tegen de kathedraal geplaatste huizen kant Blauwmoezelstraat.

 


1885: A. Kileman huurt een gebouw op de Groenplaats 31 in Antwerpen. Dit wordt de Grand Bazar du Bon Marché. Traditiegetrouw biedt deze winkel zijn klanten heel wat 'bazaar' artikelen. Het grootwarenhuis is vrij toegankelijk en hanteert vaste prijzen.

 


1885: Bouw van de eerste twee Antwerpse petroleumtanks, met een capaciteit van zowat 14.000 vaten, door de firma Nobel (van het dynamiet). [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.183]. <zie ook 1866 >

 


1885: Sloop van de poedermolen van Jacques le Roy met de havenuitbreiding (droogdokken aan het Kattendijkdok). Deze windmolen was aan de Steenborgerweerd opgericht tussen 1565 en 1570. [prims-asia27, p.137-143 + plannetje].

 


2 mei 1885: Opening van de Wereldtentoonstelling op het Zuid in Antwerpen. Op 1 november sloot de enorm succesvolle onderneming haar deuren. [werken-1964, p.388].
1.500.000 bezoekers, 220.000 m² (100.000 overdekt), 14.472 exposanten, saldo negatief

 

BIBLIO:
* CORNELI, R en MUSSELY, P.: "Anvers et l'exposition universelle 1885".
Brussel, 1886 (2de).
* pan_droom-1993

ARCHIEF:
* SAA: foto [foto's P 23, neg. 523/14], plan van de gevel van het hoofdgebouw [Ic, P 73 A 3 c].
[SAA: Menu 169 - 1885, 2 mei Banquet d'ouverture Exposition Universelle; SAA: Menu 170 - 1885, 9 mei Banquet d'ouverture Exposition universelle; SAA: Menu 171 - 1885, 14 sept. Banquet Exposition universelle d'Anvers. Comité exécutif; SAA: Menu 172 - 1885, 1 nov. Banquet offert sous les auspices de la Société Commerciale, Industrielle et Maritime au Comité Exécutif de l'Exposition Universelle d'Anvers].

 


1885: Bezoek van Franz List aan de wereldtentoonstelling in Antwerpen. In de tuin van Victor Lynen wordt een groepsfoto gemaakt waarop o.m. Peter Benoit en Frans Lamorinière. [ICON, foto: pan_droom-1993, p.117]

 


26 juli 1885: Koning Leopold II en koningin Maria-Henrietta huldigen de nieuwe en rechtgetrokken Scheldekaden in. Deze, door burgemeester Cools in 1985 als 'efficiënte maar tijdelijke ingreep' bestempelde werken werden tussen 1877 en het jaar van inhuldiging uitgevoerd. [AT-VI, 6, p.141].

 

augustus 1885: Botanisch en tuinbouwkundig congres. "Congrès international de botanique et d'horticulture d'Anvers".

 


1885-1886 (winter): Van Gogh vertrekt in november uit Nuenen en verblijft een korte tijd in Antwerpen. In januari 1886 schrijft hij zich in aan de Antwerpse kunstacademie, om daar naar model te kunnen werken. Hij logeert bij een landgenoot, verfhandelaar, in de Lange Beeldenkensstraat 194 (het huidig nr. 224). In een brief aan zijn in Parijs verblijvende broer Theo laat hij weten dat hij zijn huuroptrekje met Japanse prenten heeft versierd. Ontgoocheld door de schoolse opleidingspraktijk verlaat hij begin 1886 - uit eigen beweging - Antwerpen voor Parijs.

 

"De strenge schoolse aanpak van de academie strookte helemaal niet met Van Goghs opvattingen. Zijn manier van tekenen werd door docenten te grof bevonden en Van Gogh, op zijn beurt, noemde de resultaten die de traditionele werkwijze opleverde ‘droogkloterig’. Hij kwam dan ook al snel met docenten in conflict en hield de lessen al na enkele weken voor gezien." < http://www.vangoghmuseum.nl > zoek 'Antwerpen'

1886

S.A. Palais de l'Industrie

Heilig Hartparochie Ekeren

St.-Willebrorduskerk

Sint-Michiel en Sint-Petrus-parochie

Sint-Norbertusparochie

Sint-Janskerk

verbreding Wisselstraat

verbreding Braderijstraat

veiling Vander Straelen-Moons-Van Lerius

1886: Totale bevolking België: 5.909.975

 


25 januari 1886: Oprichting in Antwerpen van een naamloze vennootschap die het zgn. 'Palais de l'Industrie' van de afgelopen Wereldtentoonstelling gaat uitbaten als tentoonstellings- en evenementenhal met bijbehorend park. Er wordt op een divers publiek gemikt, naast sport en vermaak komt ook de actuele beeldende kunst aan bod. Op 12 augustus 1887 programmeert men bijvoorbeeld een 'Tentoonstelling van Schone kunsten' met concert, de dag nadien 'artilleriesalvo's', Japans vuurwerk en verlichting van de tuin. Op 15 augustus volgt dan de opstijging van de luchtballon 'le rotateur'.
Schilderijen en grafiek van o.m. James Ensor, Félicien Rops, Odilon Redon, Willem Vogels, naast sculptuur van Constantin Meunier, worden in de 'machinehal' voor 't eerst in Antwerpen getoond. Zulke kunstwerken staan in sterk contrast met de keuze van het behoudsgezinde 'Driejaarlijkse Salon', of die ingericht door de 'Cercle Artistique' (Kunstverbond). Ze vormen voor de jongere kunstliefhebbers en artiesten dan ook een openbaring. - ('Paleis van nijverheid, handel en kunst' - S.A. du Palais de l'Industrie, du commerce et des arts') - [offel-1900-1950: 115-116, 118-120]; [zuid-1993: 185-186].

 


1886: Afsplitsing van de parochie Heilig Hart, Donk, uit de oude parochie Ekeren.

 


1886 tot 1891: Bouw van de Sint-Willebrorduskerk, ontworpen door architecten L. en H. Blomme in 1876. [Werken-1964, p.386].

 


1886: Stichting van de parochie Sint-Michiel en Sint-Petrus, Amerikalei.

 


1886: Stichting van de parochie Sint-Norbertus, Dageraadplaats, Zurenborg.

 


1886 tot 1889: Bouw van de Sint-Janskerk in Borgerhout, architecten H. Beyaert en F. Baekelmans. [Werken-1964, p.387].

 

Biblio: Album uitgegeven door de Maatschappij De Kunst in het Openbaar Leven, VI, Antwerpen, 1910.

 

1886-1890: Architect Ferdinand Truyman werkt onder de leiding van G.A. Royers en met medewerking van J. Schadde aan de herstelling en verbouwing van het Steen. In een speciaal voor dit doel uitgeschreven wedstrijd (1885) had Truyman het bekroonde ontwerp geleverd. [werken-1964, p.63]. <zie 1884 >

 


ca. 1886 : Verbreding Wisselstraat. Afbraak huizen Grote Markt "De Gulden Kamer en "St. Peeter". Opnieuw versmalling na 1948.

 


1886: Verbreding van de Braderijstraat (en in 1889), de huizen aan de oostzijde wordt gesloopt. - [bouwen-3na-1976, p.6].

 


1886: Veiling van de collectie Vander Straelen-Moons-Van Lerius. Uit deze belangrijke verzameling verwerft het Antwerpse Stadsarchief een aanzienlijk deel. Vooral het ambachtsarchieffonds werd verrijkt met documenten eertijds door J.B. Van der Straelen verzameld. [prims_verbeeck-saa-1941, p.29].

 

GOOVAERTS, Alfons; GENARD, Pieter [medew.]: "Les collections Van der Straelen-Moons-Van Lerius à Anvers: catalogue raisonné". Anvers, 1884-1885 - 9 v. in 8. - [SBA: B 19883 (1-8) - (S3)945; e; 8 delen]; [UFSIA: MAG 60 P 426 (1-4) 5 v. in 1]; [UFSIA: RG 1075 D 18].

1887

L'Art Indépendant

Afrika- en Amerikadok

Suezdok

Grauwzustersklooster

Usines de Désargentation

rederij Eiffe & Co.

Bureel van Weldadigheid Blindestraat

stoomtram Antwerpen Noord

luchtballon-eenheid

ontploffing Bredestraat

onthulling Brabofontein

openbare elektrische verlichting
1887: Antwerpen: oprichting van de kunstkring 'L'Art Indépendant'. Actief tot 1892. [VNS-1983, p.14].

 


19 mei 1887: Opening van het Afrikadok en Amerikadok. In 1891 (13 maart 1981) wordt de naam van het Afrikadok gewijzigd in Lefèbvredok (Lefebvredok), dit tot 1981 wanneer beide dokken versmelten tot één dok en enkel de naam Amerikadok resteert. [AT-IX, 2, p.57]; [medailles SAA (nr. 41, werkbestand)].

 


1887: Graven van het Suezdok (Tweede Verbindingsdok), een eng dok als verbinding tussen het Kattendijkdok en Lefèbvredok. [vdw-1977, p.459];

 


1887: Oprichting van het klooster van de Grauwzusters van Antwerpen, Lange Sint-Annastraat. (Architect: F. Baeckelmans).

 


1887: Oprichting van de 'Usines de Désargentation', in de volksmond 'de Zilver', in Hoboken. [wit_17, p. 408].

 


1887: Oprichting van de rederij 'Eiffe & Co.' in Antwerpen. [25courrier, p.260, tekstadvertentie].

 


1887: Bureel van Weldadigheid, Blindestraat, neobarokstijl. Later politiebureel. [werken-1964, p.387]; [werken-1967, ICON plaat.123 (cat. 932)]

 


1887 (vanaf): Tussen 1887 en 1892 werden op aandringen van de directie van de suikerfabrieken van Lillo en Berendrecht de noorderpolders met de stad verbonden door stoomtrams. De lijn was uitgebaat door de 'S.A. Tramway du Nord d'Anvers' en liep van Merksem (IJskelder) over Ekeren, Wilmarsdonk, Oorderen en Lillo naar Lillo-Fort. De maatschappij bleef onafhankelijk tot in 1907 en werd dan overgenomen door 'Les Vicinaux Anversois'. Electrificatie volgde in 1931.

 


1887: Het ministerie van defensie besluit om de versterkte vesting Antwerpen met een luchtballon-eenheid te voorzien. Men wil met waarnemingen vanuit de lucht artilleriebewegingen op de grond kunnen vaststellen. Al bij de tweede Franse inval in de Oostenrijkse Nederlanden was ballonobservatie voor militaire doeleinden ingezet. Zo kon de Franse generaal Jourdan bij de slag van Fleurus (26 juni 1794) gebruik maken van de informatie over Oostenrijkse gevechtsposities die hem door zijn waarnemers in de ballon "L'Entreprenant" waren verstrekt.

 


5 juli 1887: Ontploffing van drogisterij Roose-Verfaille in de Bredestraat. Drie huizen werden verwoest, er waren vijf slachtoffers. [SAA: Fotoalbums, nr.13, pagina 1, fotonr. 737]; [prims-gva-1985_VIII, p.347].

 


21 augustus 1887: Gedurende de kermisdagen: onthulling van de Brabofontein op de Grote Markt (beeldhouwer: Jef Lambeaux). Tot 1882 stond op deze plaats een vrijheidsboom. [beet-3n-1890, p.70-71 (met kritiek op Lambeaux)]; [prims-1830_2, p.161].

 


25 september 1887: Onthulling van de gedenksteen in het nieuwe gebouw aan de Leningstraat dat Borgerhout van openbare elektrische verlichting gaat voorzien, een gemeentelijke primeur voor het land. Op 16 oktober 1885 was de aanbesteding voor dit gebouw gebeurd. De 'Société Industrielle' van Brussel leverde de infrastructuur. In 1894 zal het gebouw heringericht worden als openbaar slachthuis. [stockmans-d&b_III, p.44, 71].

1888

roman 'La Nouvelle Carthage'

Dienst der tramboten

brand Kaai 48




 
1888: Totale bevolking België: 6.030.043

 


1888: Verschijnen van de eerste versie van 'La Nouvelle Carthage', een roman over het Antwerpen van eind 19de eeuw van Franstalig schrijvend Antwerpenaar Georges Eekhoud (Antw., 1854 - Schaarbeek, 1927). In 1893 komt een herwerkte en flink aangevulde uitgave van de pers. < zie ook: 6 september 1889 >

 


1888: Een Dienst der tramboten voor reizigers in de dokken gaat van start. Passagiers worden tussen de stad en de verder afgelegen haven vervoerd. Tussen het beginstation, nu Oostendekaai en het eindstation aan afdak 52 aan het Amerikadok werden 7 haltes aangedaan. Er was zelfs een sneldienst voorzien.

 


8 december 1888: Een felle brand breekt uit in een grote stapel katoenbalen die onder een hangar op kaai 48 van het Afrikadok (= Lefebvredok) geborgen waren. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.184]

1889

kunstkring 'De Scalden'

Grauwzustersklooster

raderstoomschip 'Baron Osy'

bejaardenhuis OLVAM

ramp Corvilain

gemeentehuis Borgerhout
1889: Antwerpen: Leerlingen van de Academie, o.m. de broers Van Offel, stichten de kunstkring 'De Scalden'. Doelstelling: kunst dichter bij het volk te brengen en de smaak te verfijnen. Actief tot 1914. [VNS-1983, p.16]; [persoons-ska-1976, p.10].

 


1889: Klooster van de Grauwzusters van Antwerpen, Lange Sint-Annastraat. Architect F. Baekelmans. [werken-1964, p.387].

 


20 maart 1889: Laatste vertrek uit Antwerpen van het raderstoomschip "Baron Osy" (1855). Het was wellicht het populairste schip van Antwerpen. Het vervoerde iedere woensdag vee en fruit naar de markt van Londen en was zeer in trek bij de passagiers. [zeil&stoom-1976, p.47 - ill.52 (1883)].

 


23 juli 1889: Opening van het nieuwe bejaardenhuis OLVAM in de Vinkenstraat, dit in vervanging van de opgeheven godshuizen Onze-Lieve-Vrouw, Allaerts en Sint-Martinus. In 1936 wordt besloten de gift Creutz te gebruiken voor de bouw van 36 nieuwe woonvertrekken. In 1999 worden de oudste gebouwen gesloopt. [antwerpen-1860_1960, p.324, 325].

 


6 september 1889: Ontploffing van de patronenfabriek Corvilain nabij Oosterweel (ongeveer waar later de Royersluis zal gebouwd worden). Brand van de nabijgelegen petroleumtanks en vernieling van het pomphuis van de droogdokken. - Bezoek van de koning op 8 september. Er waren 95 doden en 62 gewonden. [prims-gva-1985-8, p.347]. [Catastrophe d'Anvers; Cartoucherie Corvilain]; 84 doden = ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec. 1973, p.186]; gekwetsten en doden worden in het Stuivenberg- en Sint-Elisabethziekenhuis opgenomen of geborgen. [antwerpen-1860_1960, p.313]; [bouwen-3nd-1992, p.14].
Georges Eekhoud laat zijn roman 'La Nouvelle Carthage' eindigen met een hallucinant beeld over deze catastrofe (herwerkte versie van 1893, de eerste versie dateerde uit 1888).  


13 oktober 1889: Inhuldiging van het nieuwe Borgerhoutse gemeentehuis, in 1884 was met de bouwplannen gestart. [stockmans-d&b_III, p.49ev.].

 

[SAA: Menu 182 - 1889, 13 okt. Feestelijke inhuldiging van het Gemeentehuis van Borgerhout].

1890

verbouwing Begijnhof

Métallurgie Hoboken

Coquilhatgedenkteken

Stanley in Antwerpen

inhuldiging nieuw KMSKA



Sint-Janskerk ('Peperbus')
1890: Totale bevolking België: 6.069.321

 


1890: Verbouwingswerken aan het Begijnhof, Rodestraat. [werken-1964, p.390].

 


1890: Vestiging van de Métallurgie in Hoboken.

 


1890: Plaatsing van het Coquilhatgedenkteken in de Warande (Koning Albertpark). [vdw-1977, p.270].

 


25 april 1890: Ontvangst van ontdekkingsreiziger Stanley te Antwerpen. (door Gemeenteraad, Handelskamer, Kon. Aardrijkskundig genootschap). [antw-1860_1960, p.411]; [medailles SAA (nr. 47, werkbestand)]. < zie ook: 1878 >.

 


11 augustus 1890: Inhuldiging van het nieuw gebouwde 'Koninklijk Museum voor Schone Kunsten' (KMSKA) op het Zuid. Van dan af kwamen museum en academie los van elkaar te staan. [antw-1860_1960, p. 96]; [persoons-ska-1976, p.10]; [medailles SAA (nr. 48, werkbestand)]. (afbeelding links)

 


27 oktober 1890: Inzegening van de nieuwe Sint-Janskerk ('Peperbus' in de volksmond) in Borgerhout.

1891

G. Gits burgemeester

klimaat: strenge winter

kunstkring 'De Dertien'

cholera-epidemie

Gazet van Antwerpen










 
27 oktober 1891 tot 25 februari 1892: schepen G. Gits, dienstdoend burgemeester.

 


december 1890 – -februari 1891: Extreem koude en droge winter, zeer weinig neerslag. Meteorologische gemiddelden (Ukkel) halen recordcijfers: gemiddelde temperatuur -1.4 °C, neerslag 63.7 l/m³, neerslagdagen 31. Erna volgt nog een sombere lente (slechts 326 uren zonneschijn) - Andere koude winters: 1963: -2 °C, 1845: -1.4 ° C, 1837: -1.1 °C, 1947: -1.1 °C. [KMI, Ukkel, juni 2000].

 

« De winter van 1890-1891 was er een die in de verhalen over die 'goede oude tijd' wordt aangehaald als een echte winter. Het begon toen te vriezen op 25 november [1890]. Op 2 januari lag de Schelde dicht tot Hemiksem. » [zeil&stoom-1976, p.49 - ill.57].

 


maart 1891: De Schelde voor Antwerpen vriest dicht. Op het ijs komen tenten, kramen en een heuse kermis.

 


1891: Antwerpen: oprichting van de kunstkring 'De Dertien' (Cercle les XIII). Bestaat nog in 1899. Leden, o.a. E. Farasijn, H. Luyten, Ch. Mertens. [VNS-1983, p.15]; [persoons-ska-1976, p.10].

 


1891: Epidemie van aziatische cholera in Antwerpen. In het Stuivenberggasthuis worden 177 patiënten binnengebracht. Om een doeltreffende bestrijding mogelijk te maken richt men er een voorlopig laboratorium voor bacteriologie in. Deze tijdelijke dienst gaat in 1893 aanleiding geven tot het officieel oprichten van zo'n laboratorium. [hancke-stuivenberg-1985, p.57-58, 60, 72, 111].

 


3 november 1891: Het eerste nummer van de krant 'Gazet van Antwerpen' verschijnt.

1892

overlijden Leopold De Wael

Jan Van Rijswijck burgemeester

kunstkring 'L'Association pour l'Art'

vergroting St-Laurentiuskerk



Sint-Rochuskerk te Deurne

gebouw Loodswezen

monument Jan van Beers















 
1892: Totale bevolking België: 6.195.355

 


17 augustus 1892 tot 6 november 1892: schepen G. Gits, dienstdoend burgemeester (overlijden L. De Wael op 17 augustus 1892).

 


7 november 1892 tot 11 juni 1906: Jan Van Rijswijck (1853-1906), burgemeester.

 


1892: Antwerpen: oprichting van de kunstkring 'L'Association pour l'Art'. In mei-juni 1892 wordt in het 'Oud Museum voor Schilderkunst' hun eerste tentoonselling gehouden. In mei van het volgende jaar volgt daar ook hun tweede en tevens laatste tentoonstelling. Actief tot 1893. Stichters: Charles Dumercy, Max Elskamp, Ch. Morren, G. Serigiers, H. Van de Velde. Grote interesse voor toegepaste kunsten; internationaal gericht. [VNS-1983, p.15, 77].

 


1892: Vergroting van de Sint-Laurentiuskerk, Markgravelei en Van Schoonbekestraat, n.o.v. architect J.A. Van der Gucht. Het gebouw uit 1824-1826 n.o.v. Pierre Bourla kreeg een kruisbeuk, een nieuw inkomportaal en twee heuse torens erboven. De kerkvloer werd met een meter verlaagd. Ca. zal 1932 deze kerk gesloopt wordten, om plaats te ruimen voor de Art-Decokerk (1932-1941) n.o.v. J. Huygh. [werken-1964, p.388]; [matthyssens-lei-1933: 43-44]; [bouwen-3nc-1989: 479]. (afbeelding links)

 

« De 'Lei' in de 19e eeuw.
In de loop van de 19e eeuw veranderde de Lei, na de jaren 1850, volslagen van uitzicht. Vóór die tijd bestond nog de Spaanse Vesting. Dan vertoonde de Lei een prachtig uitzicht van rozenbloei en liep er een steenweg middendoor. De Lei geleek toen wel op een aards paradijs. Eerst na 1894 werd de Markgravelei over haar volle breedte gekasseid. Naast het eigendom der Belpaires lag het goed der familie Van Cutsem, dat door een schilderachtig wegeltje van het Hof Van Pinson was gescheiden. Dit hof was een echt bos, een tapijt van mos, varens en kruiden, door dikke takken overlommerd. Daar klonken de kristallen tonen der nachtegalen als in een land van dromen.
Het Hof Van Pinson eindigde aan het Bareelke, nu de Arthur Goemaerelei. Over het kerkhof lag het hof van Mevr. De Backer. Vervolgens, de nu nog bestaande dreef die naar de Anonentoren leidt (verlenging van de Van Schoonbekestraat); verder volgde tot aan het einde van de Markgravelei de eigendommen Van den Bergh, Meeus (later het Goed Leysen), deze van Schul en deze van Key.
Tegen een eik, bij de tegenwoordige A. Goemaerelei, hing een typisch O.L. Vrouwebeeldje. In een van de prachthoven bij het hekken van de straat stond, en het bestaat nog, al is het zéér vervallen, een mooi portiershuisje met strodak, langs buiten met figuren beschilderd, herinnerend aan beeldhouwwerk.
In de nu afgebroken kerk [...].
» Alberik Belloy, "De evolutie van het Leikwartier", in: "Heemkundig Handboekje voor de Antwerpse randgemeenten", Gitschotel Buurschap : Borgerhout, 8ste jaarg. (1960), nr. 4, p. 14.

 


1892 tot 1893: Sint-Rochuskerk, Deurne, architect F. Baekelmans. [werken-1964, p.388].

 


12 april 1892: Aanbesteding van het gebouw van het Loodswezen (arch.: Ferdinand Truyman) aan de Zeeuwsekoornmarkt.

 


15 augustus 1892: Inhuldiging van het monument voor Jan Van Beers in het Stadspark, een werk van beeldhouwer Alfred Egide Crick (1858-1931).

1893

restauratie huis 'Spaengien'

harmonie 'De Werker'

Difterie-epidemie

St.-Michiel en St.-Petruskerk

St.-Franciscuskerk Merksem

Hoger Handelsinstituut

opening Criée

werkstaking haven

bloedig neerslaan betoging

algemeen stemrecht

synagoge Bouwmeesterstr.

Duitse en Vlaamse Evangelische kerken Bexstr.



brand Hanzehuis

1893: Restauratie van het huis 'Spaengien', van de firma Kreglinger, op de Grote Markt. < zie 1793 >.

 


1893: Oprichting van de socialistische muziekmaatschappij (harmonie) 'De Werker'.

 


1893: Difterie-epidemie in Antwerpen. [hancke-stuivenberg-1985, p.111].

 


1893 tot 1897: Bouw van de Sint-Michiel en Sint-Petruskerk, Amerikalei, architect Frans Van Dijk. [Werken-1964, p. 338-339]. Archief: SAA - plattegrond, tekeningen west-, oost en zuidkant, lengtedoorsnede, dwarsdoorsnede [Ic, P 53 T/J, H, M, N, L]

 


1893 tot 1896: Sint-Franciscuskerk, Merksem, architect L. Blomme. [werken-1964, p.388].

 


1893 tot 1897: Bouw van het Hoger Handelsinstituut (Hoger Handelsgesticht) in de Schilderstraat en De Vrièrestraat. Medewerking van architect Ferdinand Truyman. [werken-1964, p.63].

 


16 april 1893: Officiele start van de bedrijvigheid in de Criée (overdekte markthal, halle), aan de Avenue des Arts / Kunstlei (nu Frankrijklei). In 1904 zal het gebouw gesloopt worden om plaats te maken voor het Operagebouw. Ervóór, in 1903 werd hierom naar de Van Wezenbekestraat verhuisd, naar het gebouw waar voordien het 'Eldorado Theater' was gevestigd. [lauwers-statie-1992, p.43-44 + ill.: 'De Criée, Kunstlei, 1903']; [werken-1964, p.390].

 


17 april 1893: In de Antwerpse haven wordt de algemene werkstaking ingezet voor het bekomen van de socialistische eis van algemeen stemrecht. 's Avonds besluit de magistraat alle betogingen op Antwerps grondgebied te verbieden.
Waarop de volgende dag de al toegetreden stakers de aktie trachten uit te breiden in de randgemeente Borgerhout (kaarsenfabriek Roubaix-Oedenkoven). Tijdens onderhandelingen met de directie zal de buiten wachtende menigte een dodelijke rel uitlokken, met stenen bekogeld openen de ordediensten na vier verwittigingen het vuur. [stockmans-d&b_III, p.68-69]; [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.187-188]; [lattin-sinjoren-1961, p.75-76].
18 april 1893: Een betoging aan de kaarsenfabriek (Roubaix-Oedenkoven) in Borgerhout loopt op een slachting uit. De ordediensten vuren op de betogers, er zijn tientallen gekwetsten en er vallen doden, 5 (volgens Prims; De Lattin), 6 (volgens Stockmans). [stockmans-d&b_III, p.68-69]; [Prims, Geschiedenis van Antwerpen: prims-1985-8, p.187-188]; [lattin-sinjoren-1961, p.75-76].

 

Citaat:
« Het begon aan de haven. Zonder dat iemand het voorzien had, dromde op de Ankerrui een duizendkoppige menigte van havenarbeiders en natiegasten samen. Een dreigende menigte met grimmige flikkeringen in de ogen. Onmiddellijk werd het werk aan de naties der Ankerrui stilgelegd en sloten de nieuwe stakers zich bij de groep aan. Heel de stoet zakte daarop af naar de werkhuizen van Beliard, Witteven en Guthrie. Ook daar werd het werk stilgelegd en, aangegroeid met de nieuwe stakers, ging het verder naar de dokken. Daar werden de loopbruggen der schepen weggetrokken en de meerkoorden doorgesneden. En werd de houding steeds dreigender.
De tocht ging dan de richting der petroleumtanks uit en dezelfde avond nog werd op het stadhuis een verordening uitgevaardigd, waarbij alle betogingen op het grondgebied der stad verboden werden. De beweging was echter niet meer te stuiten. De volgende dag trok het leger der stakers naar 'de(n) Bougie', aan de Herentalse Vaart, dus op Borgerhouts terrein. Daar zou de ramp gebeuren. De fabriek was afgezet met gendarmen, pompiers, politie en burgerwachten. Op zeker ogenblik achtten dezen zich bedreigd en schoten op het volk. Vijf doden en dertig gekwetsten waren het bilan van de noodlottige dag.
's Anderendaags kwam het bericht uit Brussel dat het algemeen stemrecht (niet het zuiver algemeen stemrecht dat wij thans kennen). was toegestaan. » [Armand De Lattin : "Sinjorenstad". Heideland : Hasselt, 1961, p.75-76].

 


7 september 1893: Inhuldiging van de synagoge Shomre Hadass aan de Bouwmeestersstraat, een ontwerp van architect Joseph Hertogs en E. Stordiau in neomoorse-stijl. [Antw-1860_1960, p.96]; [werken-1964, p.389]; [bouwen-3nb-1979, p.565-566]. De joodse auteur Ephraim Schmidt wijst het ontwerp van deze Antwerpse hoofdsynagoge toe aan de Joodse architect J. De Lange. Hij verduidelijkt verder: "Zij wordt nog tot op heden de 'Hollandse' synagoge genoemd, omdat zij door Hollandse Joden opgericht werd, die hier nog van de Hollandse periode stamden." [bedoeld wordt de periode 1815-1830 - WS]. [schmidt-joden-1963, p.101].

 


Nog in 1893 worden in de Bexstraat een Duitse Evangelische kerk, de 'Christuskirche' (nr. 9) en een aanzienlijk kleinere Vlaamse Evangelische kerk (nr. 13)  ingewijd. Beide gebouwen zijn net als de synagoge in de Bouwmeestersstraat opgetrokken naar een ontwerp van architect Joseph Hertoghs. In 1973 werd de spits van de tot bouwval verworden Christuskirche gesloopt; de rest van de kerk volgde in 1978. De Vlaamse Eangelische kerk bleef tot op heden bewaard. Afbeelding: maquette van de Christuskirche  [meer informatie op: www.christuskirche.be, laatst gecontroleerd op beschikbaarheid op 20/01/2011. Met dank aan dhr. Dick Wursten - TB]

9 en 10 december 1893: Het Oostershuis (Oosterlingenhuis, Oosters Huis of Hanzehuis) op de Hanzestedenplaats, in gebruik als opslagplaats voor graan, wordt volledig vernield bij een nachtelijke brand. Het is het einde van dit in 1564 opgetrokken gebouw. Bovengronds wordt het gesloopt, de kelderverdieping blijft evenwel bewaard. In december 2005 tot eind januari 2006 gebeurde in het vooruitzicht van het hier nieuw te bouwen MAS (Museum aan de Stroom) een archeologisch onderzoek door projectarcheologe An Van den Brempt. Van het ondergronds nog helemaal aanwezige grote gebouw, weliswaar verbouwd in de 19de eeuw, zal slechts een fragment niet verwoest worden bij de funderingswerken van de nieuwbouw. - [Antwerpen 1860-1960, p. 97]; [Prims-1977-VIII, p. 347]; [VAN DEN BREMT, An : "Het MAS gaat (even) ondergronds: Het archeologisch onderzoek", in: "MAS Nieuwsbrief", 2 (2006), p. 4-5]. - Zie verder: 1468, 1918 en 2005

1894

Lillo-Fort buiten gebruik

koekjesfabriek Parein

bouw Tolhuis

likeurstokerij De Beukelaer
(Elixir d'Anvers)



nieuwe Vismarkt op Zuid

krant 'Le Matin'

Wereldtentoonstelling Zuid





brand 'Oud-Antwerpen'

markt op 'Gemeenteplaats'
1894: Totale bevolking België: 6.341.958

 


1894: +5.000.000 netto tonnenmaat inkomende schepen. ['Antwerpen', 19e jaarg. nr. 4, dec 1973, p.183].

 


1894: Lillo-Fort wordt officieel militair buiten gebruik gesteld. Als militair bouwwerk was het evenwel al ca. 1850 buiten dienst. In 1839 was het fort door Nederland overgedragen aan de Belgische militairen. [wit_26, p.630].

 


1894: Vestiging van de koekjesfabriek Parein in de Brusselsestraat op het Zud.

 


1894 tot 1899: Bouw van het Tolhuis (Douanegebouw), Sint-Paulusplaats, gebouwd door architect E. Geefs naar een ontwerp van H. Schadde. Neobarokstijl. Ingehuldigd op 1 oktober 1899. [Antw-1860_1960, p. 99]; [werken-1964, p.389]; [bouwen-3na (1976), p.347-348 + pl.XII].

 


1894: François-Xavier De Beukelaer begint met een likeurstokerij op de hoek van de Haantjeslei en Van Trierstraat. Al in 1868 had hij Elixir d'Anvers gecreëerd.

 


1894: Nieuwe Vismarkt ('Vischmijn') op het Zuid. Men verhuisde van een 'tijdelijk' onderkomen op de Veemarkt nadat in 1883 bij de rechttrekking van de Scheldekaden de door Bourla in 1841 gebouwde nieuwe markthal werd gesloopt. De vismijn op het Zuid liep van de Scheldestraat tot Goede Hoopstraat en had ook ingangen aan de Scheldekaai en de Riemstraat. Tot 1949 handelde men in deze beurs in vis, nadien werden de gebouwen gebruikt als Centraal Werkhuis van de Dienst Openbare Reiniging. De marktfunctie werd overgenomen door groothandelsbedrijven in de onmiddelijke omgeving.

 


1 mei 1894: Het eerste nummer van de franstalige Antwerpse ochtendkrant '"Le Matin' verschijnt. (In 1883 was een gelijkardige Franse krant voor 't eerst verschenen).

 


5 mei 1894: Openingsdag van de Wereldtentoonstelling in Antwerpen op het Zuid. Tot november. Tal van bekende Antwerpse architecten tekenden ontwerpen voor paviljoenen (o.m.: F. Truyman, G. Van Oenen, Jos Bascourt, Jules Hofman, J.L. Hasse] (Antwerp Universal Exhibition). De fragmentaire reconstructie van een 16de eeuws 'Oud-Antwerpen' was een topattractie <zie 1406 >. [werken-1964, p.390-391]; [pan_droom-1993, p.15, 27]; [prims-asia28, p.156].

 

Illustraties: Commerciêle fotografie en exotisme. Antwerpenaars laten zich een oosters kleedje aanmeten voor de gelegenheidsfotograaf op de expo. – Detail uit een anonieme ferroypie in fantasie-passe-partout, verz. Wim Strecker.
Illustratie: De ingang tot 'Oud-Antwerpen', met reconstructie van de vier decennia eerder gesloopte Kipdorppoort. Kleurenlitho naar tekening van Frans Van Kuyck.

14 augustus 1894: Inhuldiging van de nieuwe lokalen van de Diamantclub. [antw-1860_1960-1, p.96]

 


8 oktober 1894: Brand in wijk Oud-Antwerpen op Wereldtentoonstelling (8 huizen vernield) - [Prims-1977-VIII, p.347].

 


13 december 1894: Afschaffing van de eetwarenmarkt op de 'Gemeenteplaats' (actueel, Franklin Rooseveltplaats) en overbrenging ervan naar het Sint-Jansplein. [Antwerpen-1860_1960, p.185].

1895

P. Koch conservator KMSKA

bouw spoorwegstation Dam

Magazijnen Montevideo



Cie Belge Maritime du Congo

bouw Centraal Station

gebouw Loodswezen

waterperskranen (haven)

Velodroom van Zurenborg

Vereniging voor Volkskunde
1895: P. Koch, conservator van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten vanaf 1895. Opgevolgd door Pol De Mont. [Antw-1961_1965, p. 212].

 


1895 tot 1898: Bouw van het spoorwegtation Dam. In september 1907 wordt dit gebouw van 700 m² en ca. 3.000 ton op spectaculaire wijze een 40-tal meter verplaatst, 8 graden gedraaid en 2,20 meter hoger gebracht. Men heeft voor dit huzarenstukje een tweetal weken nodig, waarschijnlijk rond 20 oktober is de klus geklaard geweest.

 

1895 (ca.): Aanleg van een spoorbaan tussen Antwerpen-Zuid en Mechelen. [vdw-1977, p.168].

 


1895 (ca.): 'Magazijnen Montevideo' tussen de Kattendijkdok-Westkaai, Montevideostraat en Braziliëstraat. Een reeks van tweeëntwintig loodsen onder een zg. 'raekemdak'. Pseudo-schietgaten in de gevel dienen als verluchting. [bouwen-3nc-1989, p.224-225].

 


1895: Ontstaan van de CMBC (Compagnie Belge Maritime du Congo), de voorloper van CMB, als een rechtstreeks gevolg van de Kongopolitiek van Koning Leopold II.

 


1885 tot 1897: Hoger Handelsgesticht, (nadien Rijkshandelshogeschool), Schildersstraat en Coquilhatstraat. [werken-1964, p.389].

 


1895 tot 1905: Centraal Station (ook voordien Middenstatie, en aanvankelijk: gare d'Anvers Est, Ooststatie), een gebouw van de Brugse architect L.J.J. De la Censerie. [werken-1964, p.389].

 


14 juli 1895: Inhuldiging van het gebouw van het Loodswezen op de Tavernierkaai. Architecten G. Royers, H. Kennes en F. Truyman. [Antw-1860-1960, p. 96]; [Werken-1964, p. 239, 390]; [medailles SAA (nr. 80, 82, werkbestand)].

 


14 juli 1895: Inhuldiging van de honderdste waterperskraan. [werken-1964, p.390]; [medailles SAA (nr. 82, werkbestand)].

 


1895 tot 1909: Uitbating van de Velodroom van Zurenborg door de 'Société Anonyme Vélodrome d'Anvers. Op dit terrein gelegen aan de vestingrand tussen Borsbeeksepoort en Cogels-Osylei onstaat daarop een nieuwe woonwijk met het trekken van de Velodroomstraat en Generaal Capiaumontstraat. Rijwielkoersen werden nadien gehouden in de overdekte Zuider-velodroom in de Sint-Laureisstraat.

 


1895: Max Elskamp (Antw., 1862 - 1931) sticht de 'Vereniging voor Volkskunde' ('Conservatoire de la tradition populaire'). O.m. Richard Baseleer, Edmond De Bruyn, Paul Buschmann Sr., Laurent Fierens, Emile Van Heurck, Victor De Meyere, Pol De Mont en Charles Dumercy verlenen hun medewerking.

1896

uitbreiding Antwerpen

koffiebranderij Rombouts

bouw Zuidstation

sluiting 'Zinneloostehuis'

gemeentehuis Merksem










 
1896: Totale bevolking België: 6.495.886

 


1896: Gebiedsuitbreiding Antwerpen ten koste van Hoboken (en in 1900 ) [vdw-1977, p.50].

 


1896: Frans Rombouts start een bescheiden koffiebranderij op het Antwerpse Zuid.

 


1896: Aanvang bouw Zuidstation, Bolivarplaats. [werken-1964, p.389].

 


1896: Sluiting van het verouderde 'Zinneloostehuis' in de Sint-Rochusstraat, een instelling in 1531 samen met het aanpalende vondelingenhuis opgericht door de 'aalmoezeniers' (de verantwoordelijken voor de toenmalige welzijnszorg). De bevolking van een honderdtal geesteszieken wordt naar diverse instellingen op het platteland of naar kostgezinnen in Geel overgebracht. In 1902 volgt de sloop van het gebouw. [hancke-stuivenberg-1985, p.61, 93, 95].

 


14 juni 1896: Inhuldiging van het eerste gemeenthuis van Merksem. Het gebouw stond op de hoek van de Bredabaan en de Nieuwdreef en werd tijdens de woelige septemberdagen van 1944 door beschieting en brand vernield. In 1968 wordt een nieuw gemeentehuis ingewijd.

1897

groepering 'De Kunst in het Openbaar Leven'

vestiging Minerva

sloop Schipperskapel

100 jaar G. & C. Kreglinger

bouw hoofdgebouwen Zoo



afschaffing markten Torfbrug

inwijding Sint-Michielskerk

betoging voor taalrechten




 
1897: Antwerpen: oprichting van de groepering 'De Kunst in het Openbaar Leven'. Actief tot 1901. [VNS-1983, p.15].

 


1897: De 'Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde' richt symfonische concerten in. Vaste dirigenten zijn Edgard Keurvels (1896-1916) en Flor Alpaerts (1919-1953). [persoons-ska-1976, p.9].

 


1897: Vestiging van Minerva, de latere autofabrikant, in Antwerpen.

 


1897: Sloop van de Schipperskapel (gebouwd 1443? of 1505?), hoek Lange Schipperskapelstraat en Leguit. [Kronijken 1477-1555, selectie, Prims V, 501 (1505)]; [s_paulus-1978, p.66 (1443-1897)].

 


1897: 100-jarig bestaan van het Antwerpse handelshuis G. en C. Kreglinger. [medailles SAA (nrs. 89, 90 werkbestand)].

 


1897: Hoofdingang, verenigingsgebouwen en feestzaal van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde (Zoo, Koningin Astridplein), architect E. Thielens. [werken-1964, p.390].

 


11 januari 1897: Afschaffing van de kippenmarkt (kiekenmarkt) en van de bezem, hout- en dennenappelmarkt (mastetoppenmarkt) op de Torfbrug. Deze markten worden verplaatst naar het plein de 'Veemarkt'. [Antwerpen-1860_1960, p.185].

 


4 mei 1897: Inwijding van de Sint-Michielskerk aan de Zuiderlei (Amerikalei). Eerstesteenlegging: 1 augustus 1893. Neoromaans - vroegchristelijke driebeukige kruisbasiliek n.o.v. architect F. Van Dijk. [bouwen-3nc, p.11-14 + ICON: 2 foto's].

 


23 mei 1897: In Borgerhout betogen duizenden Vlamingen voor taalrechten (aanvaarden van de wetsvoorstellen De Vriendt-Coremans). [stockmans-d&b_III, p.74].

 

Augustus 1897: Inhuldiging van het gedenkteken Leopold de Wael, een beeldhouwwerk van Frans Joris. [medailles SAA (nr. 91, werkbestand)].

1898

voltooiing Zuidstation

bouw Ooststation

bouw liberaal volkshuis









 
1896: Totale bevolking België: 6.669.735

 


1898: Voltooiing van het Zuidstation, een passagiersstation aan de Bolivarplaats als sluitpunt van de Leien, begonnen in 1896. In 1902 pas in gebruik genomen (arch.: J.J. Van Ysendijck; ing.: P. Van Ysendijck). De treinen die naar de kust reden, niet over Brussel maar wel over Dendermonde, vertrokken hier. In 1965 werd de oersterke constructie gedynamiteerd om de autosnelwegaansluiting naar o.m. de Kennedytunnel aan te leggen.

 


1898: Oprichting van het Ooststation, aan de Antwerps-Borgerhoutse grens. [vdv-1977, p.448].

 


1898 tot 1900 (1901?): Bouw van 'Help U Zelve', Volksstraat 40, als liberaal volkshuis. Art-nouveau-gevel. Vandaag Steiner- en Hiberniaschool. Architecten J. Van Asperen en E. Van Averbeke. [antw-1860-1960, p. 96]; [werken-1964, p.390].

1899

inhuldiging Tolhuis

Antoon van Dyck-viering

Imperial Continental Gaz Association

O.L.V. van Antwerpen



'De Zuid-Deurnaar'

ramp op veerda St-Anneke

Adrien de Gerlache
1899: Inhuldiging van het Tolhuis, Sint-Paulusplaats (arch.: E. Geefs en H. Schadde). De bouw werd aangevangen in 1894.

 


1899: Antoon Van Dyck-viering, initiatiefnemer: het 'Academisch corps van Antwerpen'. [persoons-ska-1976, p.9].

 


1899 (ca.): Gebouw van de 'Imperial Continental Gaz Association' (Keizerlijke Vastelandsche Gasmaatschappij) op de Meir, architect E. Thielens. [werken-1964, p.390].

 


1899: Pauselijke kroning van het devotiebeeld 'Onze-Lieve-Vrouw van Antwerpen' in de Onze-Lieve-Vrouwekerk.

 


12 maart 1899: Het eerste nummer van 'De Zuid-Deurnaar' verschijnt. Als spreekbuis van de 'Deurne-Zuiderbond' streeft men de afscheiding van het zuidergedeelte van Deurne na en de oprichting van een nieuwe gemeente: Meneghem (Menegem). [stockmans-d&b_III, p.114].

 


3 november 1899: Ramp op de veerdam op Sint-Annneke (Linkeroever), deze begaf onder het gewicht van de menigte (11 doden).

 


5 november 1899: Verwelkoming van kapitein Adrien de Gerlache, bevelhebber van de 'Belgica', zijn officieren en manschappen, terugkerend van hun Zuidpoolvaart. [antw-1860_1960, p.412]; [augustus 1997-oktober 1899: medailles SAA (nr. 99, werkbestand)].

1900

bevolking: 272.831

Ekeren, Sint-Mariaburg

bronnenuitgave

stadsuitbreiding

Sint-Walburgisparochie

Tram 200

nieuwe Scheldekaaien

voetbalclub Beerschot

Grand-Hotel Weber

warenhuis Tietz op Meir

Totale bevolking België 1900: 6.693.810

Inwoners Antwerpen: 272.831 (volkstelling). [antw-1860_1960, p.48].


1900: De parochie 'Onze-Lieve-Vrouw van Gedurige Bijstand' splitst zich af uit de oude parochie Ekeren, ze omvat het grondgebied van de nieuwe wijk Sint-Mariaburg.


1900 (ca.): « Van de ruim 1.200 documenten, Antwerpen rakende, en geschreven vóór het jaar 1300, waren er bij den aanvang onzer eeuw nog geen zestig gepubliceerd. » [prims-asia28, p.118].


1900: Gebiedsuitbreiding Antwerpen ten koste van Hoboken (ook in 1896) [vdw-1977, p.50].


1900: Stichting van de parochie Sint-Walburgis, Volkstraat. Een deel van de in 1886 opgerichte Sint-Michiel en Sint-Petrusparochie wordt overgenomen.


1900: Tram: Het motorrijtuig 200 werd in 1899 als prototype gebouwd door Franco-Belge en op 15 januari 1900 geleverd. Vervolgens werden in de periode van 15 augustus 1902 en begin 1904 door La Métallurgique in Nijvel 150 eenheden van hetzelfde type geleverd (201-230 en 251-370). [GvA, 1.12 1998, p.b3].


1900 tot 1903: Nieuwe Scheldekaaien (zuidwaarts van de bestaande).


1900: A. Grisar, voormalig eerste doelman bij voetbalclub 'Antwerp', sticht een nieuwe voetbalclub op het Kiel: 'Beerschot'. [wit_30, p.722].


1900-1901: In 1900 wordt op de hoek van de De Keyserlei en de Kunstlei (Frankrijklei) het houten danspaviljoen en de restauratiezaal van de 'Mille Colonnes' gesloopt. Op korte tijd laat Nicolas Weber, voordien eigenaar van het 'Hôtel de Cologne' aan de toenmalige De Keyserlei nr. 45, door architect H. Blomme hier het 'Grand-Hotel Weber' optrekken. Al op 1 juni 1901 kon het restaurant ervan geopend worden. Tijdens Wereldoorlog I was hier de Duitse Kommandantur gevestigd, reden waarom vanaf 1919 de naam 'Weber' uit de betiteling verdwijnt. Alleen de naam 'Grand-Hôtel' blijft. Vandaag staat op die plaats de 'Antwerp Tower'. [lauwers-statie, p.49-52].


1900-1901: Architect Joseph Hertogs (1861-1930) dient bouwaanvragen in voor een Antwerpse vestiging van het Duitse warenhuisketen van Leonhard Tietz (Meir 82, Antwerpen; actueel 'Inno' (l'Innovation)), [SAA, MA-BD 1900/1007; MA-BD 1901/0024]. Op 28 april 1901 opende de zaak haar deuren. – Anno 2005 is in de Sint-Bavostraat in Wilrijk nog steeds een geschilderde muurreclame voor dit al sinds 1914 verdwenen warenhuis zichtbaar. De vervagende belettering kan gelezen worden als "[Visitez les Grands] Magasin[s] Leonhard Tietz Anvers". – Leonhard Tietz (1849-1914), een Duits handelaar van Joodse origine, opende in 1879 zijn eerste bescheiden winkel in Stralsund. Tietz' winkels leverden kwaliteitsproducten tegen vaste prijzen, uniek voor de tijd was de mogelijkheid tot omruilen. – ["L'ouverture: journal commercial et litteraire paraissant a l'occasion de l'ouverture des magasins Leonhard Tietz, Anvers, Place de Meir", Antwerpen, s.a. - SBA: B 256719:651]. – Zie verder: [bouwen-3nb-1979: 332-333].
(afbeelding links: 'Visitez les Grands Magasins Leonhard Tietz Anvers' - historische muurreclame, situatie in 2005)

 

Kroniek Antwerpen > 1801-1900

  Website beheerd door QuickerSite