Op onze website verscheen op 11 november het artikel ‘Verborgen gotiek in de Boterhamstraat?’, over de mogelijke aanwezigheid van een gotisch vormgegeven poort(omlijsting) in de zijgevel van het hoekhuis Boterhamstraat-Falconrui. Jerry Driesen, de auteur van de tekst, werd kort nadien gecontacteerd door de eigenaar van het betrokken pand. De eigenaar, tevens bezieler van het daar gevestigde privémuseum gewijd aan de kunstenaarsfamilie Mortelmans, heeft een hart voor het Antwerps onroerend erfgoed en was bereid om enkele puncties te laten uitvoeren.

Visuele waarnemingen tijdens een plaatsbezoek op 1 december ll. Bevestigden alvast de zestiende-eeuwse of vroeg zeventiende-eeuwse oorsprong van het hoekpand en het naastgelegen pand langs de Falconrui waarmee het thans een visuele en functionele eenheid vormt. De zichtbare balkenlagen met traditionele balksleutels en kraagstenen tussen de eerste en tweede verdieping laten hierover geen twijfel bestaan.
Twee puncties in de gevelbepleistering leverden nog boeiender informatie op. Een eerste punctie aan de noordelijke rechtstand van de vermoedelijke poortomlijsting bracht meteen een stuk natuursteen met een kwartholle profilering aan de dagkant aan het licht. De aanwezigheid van de poortomlijsting werd daarmee bevestigd. Een grotere punctie ter hoogte van de sluitsteen bleek nog opmerkelijker. De ontdekte poortomlijsting is niet enkel bijzonder kloek uitgevoerd, haar sluitsteen is ook voorzien van een verheven schildvormige sculptuur. Het oppervlak van dit schild (ca. H 33 cm X B 30 cm) dient nog verder blootgelegd te worden. Wel werd al duidelijk dat de sluitsteen ooit werd afgevlakt, en dat helaas, maar niet onverwacht, ook alle andere uit het gevelvlak stekende onderdelen waaronder de waterlijsten, afgehouwen zijn. Vermeldenswaardig is ook dat de poortomlijsting werd uitgevoerd in blauwe hardsteen. Bijgevolg kunnen bij verdere blootlegging groevemeestermerken eventueel een exactere datering mogelijk maken.

In afwachting van een verdere blootlegging van de poortomlijsting mag nu al gesproken worden van een opmerkelijke bouwarcheologische vondst. Dat er een relatie bestaat tussen de poort en de onderliggende rui staat buiten kijf. De exacte functie van de vroeger achterliggende ruimte is echter nog niet opgehelderd. Betreft het een toegang tot een loskade, een spuisysteem, een watermolen,…? De imposante afmetingen van de poort (een breedte van 10 voet en een hoogte van 332 cm vanaf het actuele maaiveld) lijken te wijzen op een toegankelijkheid voor paarden en karren. Het schildje in de sluitsteen was mogelijk voorzien van het stadswapen. Zou dit kunnen betekenen dat dergelijke toegangspoorten bij meerdere ruioverbruggingen voorkwamen? In elk geval lijkt deze poort, voor zover bekend, het enige bovengrondse materiële relict te zijn dat nog rechtstreeks met het laatmiddeleeuwse Antwerpse ruiensysteem in verband gebracht kan worden.

Wordt zonder twijfel vervolgd…

(tekst: Jerry Driesen)

(foto links: Petra Maclot, foto rechts: Jerry Driesen)